Điều gì xảy ra với phụ nữ mang thai bị thừa sắt?

Bài viết được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Như Thu Trúc - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Sắt là thành phần quan trọng với phụ nữ mang thai, thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu, chán ăn, tăng nguy cơ sinh non... Tuy nhiên, bổ sung sắt quá mức dẫn tới thừa sắt sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho phụ nữ mang thai và cả thai nhi.

Sắt đóng vai trò hết sức quan trọng trong cơ thể. Sắt cùng với protein tạo thành huyết sắc tố (hemoglobin), vận chuyển O2 và CO2, phòng bệnh thiếu máu và tham gia vào thành phần các men oxy hóa khử. Nhu cầu sắt được tính toán dựa trên hai cấp độ giá trị sinh học của sắt trong khẩu phần ăn, thay đổi nhu cầu sắt ở phụ nữ có thai và hiệu chỉnh theo cân nặng nên có của người Việt Nam. Sắt do thức ăn cung cấp thường không đáp ứng được nhu cầu gia tăng trong suốt thời gian mang thai, cho con bú. Vì vậy, bà mẹ có thai cần được bổ sung viên sắt trong thời gian mang thai và ăn các thức ăn giàu sắt trong thời gian nuôi con bằng sữa mẹ.

Theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng, phụ nữ mang thai nên bổ sung ít nhất 27mg sắt mỗi ngày (không vượt quá 45 mg) và dùng trong suốt thai kỳ. Liều lượng sắt cần được tính toán phù hợp với từng trường hợp và do bác sĩ chuyên khoa chỉ định.

Phụ nữ mang thai bị thừa sắt sẽ dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng cho cả mẹ và bé. Khi lượng sắt trong cơ thể tăng lên quá mức dẫn tới tăng nồng độ sắt tự do và lượng huyết sắc tố hemoglobin. Điều này có thể gây khó khăn cho quá trình vận chuyển máu và oxy từ mẹ sang thai nhi. Kết quả có thể dẫn đến bé bị thiếu cân, sinh non và thậm chí là tử vong.

Ngoài ra, lượng sắt dư thừa tích lũy lâu trong cơ thể thai phụ sẽ tạo áp lực lên gan và lá lách, về lâu dài dẫn đến suy lách, suy gan, đái tháo đường do rối loạn chức năng tụy. Sắt thừa còn gây ra các bệnh lý về tim mạch, đột quỵ, parkinson và ung thư.

Phụ nữ mang thai cần lưu ý các dấu hiệu cảnh báo thừa sắt như sau:

• Buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, khó chịu
• Chảy máu, đi tiểu ra máu, hạ huyết áp
• Vàng da, suy gan
• Khó thở, thở nhanh, nhịp tim nhanh
• Lơ mơ, nhầm lẫn

• Ngưng uống viên sắt ngay
• Ăn nhiều chất xơ, rau củ quả vì các chất xơ trong rau củ quả giúp giảm hấp thu sắt

• Sử dụng các thực phẩm có tác dụng lợi tiểu như cà phê, rau má, nước rau ngô,...để nhanh chóng đào thải sắt ra ngoài
• Nếu có các triệu chứng nghiêm trọng hơn cần đến ngay các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị. Tùy vào mức độ sắt dư thừa trong cơ thể, bác sĩ có thể chỉ định viên uống thải sắt, rửa ruột,...

Những việc nên làm:

• Sắt được hấp thu tốt hơn khi uống lúc đói, do đó nên uống thuốc 1 giờ trước khi ăn hoặc sau khi ăn 2 giờ.
• Uống thuốc với ít nhất nửa cốc nước. Không uống thuốc khi nằm. Không nhai viên thuốc khi uống.
• Nên uống cùng với vitamin C, ăn các trái cây giàu vitamin C vì vitamin C sẽ giúp chuyển sắt thành dạng dễ hấp thu. Hiện nay trên thị trường có một số chế phẩm phối hợp giữa sắt và vitamin C.

Những việc không nên làm:

• Tránh uống sắt đồng thời với canxi. Nếu phải dùng đồng thời, nên uống hai loại thuốc này cách xa nhau. Ví dụ, bạn uống canxi sau ăn sáng thì có thể uống sắt vào buổi chiều (sau ăn trưa 2 giờ).
• Hạn chế uống sắt trước giờ đi ngủ vì có thể gây nóng người khiến khó ngủ, mất ngủ
• Tránh uống thuốc với chè, cà phê vì chúng sẽ cản trở sự hấp thu sắt
• Tránh uống chung với một số thuốc như thuốc giảm tiết axit trong điều trị loét dạ dày, các kháng sinh tetracyclin, levothyroxin, ciprofloxacin...vì chúng đều làm giảm hấp thu sắt.