Triệu chứng, cách chẩn đoán lạc nội mạc tử cung

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Phạm Thị Yến - Khoa sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Phụ nữ thường xuyên bị đau bụng trong kỳ kinh nguyệt là một trong những biểu hiện của lạc nội mạc tử cung. Đây là bệnh lý lành tính, nhưng gây ra nhiều bất tiện và đau đớn cho người bệnh mỗi khi đến kỳ hành kinh, thậm chí có thể dẫn đến vô sinh ở nữ giới.

Lạc nội mạc tử cung là tình trạng xảy ra khi các tế bào nội mạc tử cung (hay màng trong tử cung, là loại mô hình thành nên lớp niêm mạc tử cung) được tìm thấy bên ngoài tử cung của phụ nữ. Bệnh có thể gây ra vô sinh do khả năng làm tổn thương vòi trứng và ống dẫn trứng, dẫn đến cản trở nhu động ống dẫn trứng và làm rối loạn sự phóng noãn.

Cứ khoảng 10 phụ nữ trong độ tuổi sinh sản thì có 1 người gặp phải tình trạng lạc nội mạc tử cung. Bệnh thường được chẩn đoán ở phụ nữ trong độ tuổi 30 đến 40.

Mô nội mạc tử cung thường xuất hiện ở những khu vực sau đây:

• Phúc mạc (hay màng bụng): Là một lớp thanh mạc che phủ mặt trong của thành bụng và bao bọc lấy tất cả các tạng thuộc ống tiêu hóa và một vài tạng khác trong ổ bụng.
• Buồng trứng.
• Ống dẫn trứng.
• Bề mặt ngoài của tử cung.
• Bàng quang, niệu quản.
• Ruột và trực tràng.
• Túi cùng (không gian phía sau tử cung, thực chất là một khoang ảo, ở vào vị trí thấp nhất của ổ bụng).

Tình trạng màng trong tử cung xuất hiện ở nhiều nơi trong cơ thể để nhằm đáp ứng với sự thay đổi của nội tiết tố nữ estrogen. Các mô “bị lạc” này có thể phát triển, gây chảy máu tương tự như niêm mạc tử cung trong chu kỳ kinh nguyệt. Ngoài ra, tình trạng này gây ảnh hưởng đến những mô xung quanh, gây kích thích, viêm và sưng. Sự phá hủy và gây chảy máu của các mô này mỗi tháng làm hình thành nên mô sẹo, gọi là sự kết dính. Đôi khi sự kết dính xảy ra có thể khiến các cơ quan bị dính vào nhau. Chảy máu, viêm và hình thành mô sẹo có khả năng gây ra đau, đặc biệt là trong khoảng thời gian trước và trong khi có kinh nguyệt.

Theo thống kê, có đến gần 40% phụ nữ bị vô sinh có liên quan đến lạc nội mạc tử cung. Lý do là vì, tình trạng viêm do bệnh có thể làm hỏng tinh trùng hoặc trứng trong quá trình thụ tinh, hoặc cản trở sự di chuyển của chúng qua ống dẫn trứng và qua tử cung. Trường hợp nghiêm trọng hơn, lạc nội mạc tử cung có thể khiến ống dẫn trứng bị chặn bởi sự kết dính hoặc mô sẹo.

Triệu chứng phổ biến nhất của lạc nội mạc tử cung là đau vùng chậu mãn tính, đặc biệt là ngay trước và trong kỳ kinh nguyệt. Ngoài ra, các cơn đau cũng xảy ra khi chị em quan hệ tình dục. Trường hợp mô nội mạc tử cung xuất hiện ở ruột, khi đi tiêu có thể bị đau. Nếu xuất hiện ở bàng quang, phụ nữ thường cảm thấy đau khi đi tiểu. Bên cạnh đó, máu kinh ra nhiều bất thường cũng là một triệu chứng khác của lạc nội mạc tử cung. Mặt khác, có nhiều phụ nữ tuy mắc bệnh nhưng không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào.

Để chẩn đoán bệnh, trước tiên bác sĩ có thể chỉ định cho bệnh nhân thực hiện một bài kiểm tra thể chất, bao gồm kiểm tra vùng chậu. Tuy nhiên, cách duy nhất để xác định chắc chắn bệnh nhân mắc lạc nội mạc tử cung là thông qua thủ thuật nội soi. Đôi khi, bác sĩ sẽ lấy ra một phần mô để làm xét nghiệm. Thủ thuật này được gọi là sinh thiết nội mạc tử cung.

Việc chữa trị bệnh phụ thuộc vào mức độ, triệu chứng bệnh và quyết định điều trị của bệnh nhân. Lạc nội mạc tử cung được điều trị bằng thuốc, phẫu thuật hoặc cả hai. Để giải quyết cơn đau do bệnh, thuốc là biện pháp được ưu tiên trước.

Các loại thuốc được sử dụng trong điều trị lạc nội mạc tử cung, bao gồm: thuốc giảm đau, chẳng hạn như thuốc chống viêm không steroid (NSAID), và thuốc nội tiết tố; ví dụ như thuốc tránh thai, thuốc chỉ có progestin và thuốc chủ vận hormone tiết ra gonadotropin. Thuốc nội tiết tố giúp làm chậm sự phát triển của mô nội mạc tử cung và ngăn cản sự kết dính xảy ra. Những loại thuốc này thường không thể loại bỏ mô lạc nội mạc tử cung đã sẵn có.

Phẫu thuật là biện pháp được thực hiện để giảm đau và cải thiện khả năng sinh sản. Trong quá trình phẫu thuật, các mô nội mạc tử cung xuất hiện ở những nơi khác nhau trong cơ thể sẽ được loại bỏ.

Sau phẫu thuật, hầu hết phụ nữ đều chấm dứt cơn đau. Tuy nhiên, triệu chứng đau có thể quay trở lại, với mộ tỷ lệ nhất định. Cụ thể, khoảng 40-80% phụ nữ phải đối mặt với cơn đau quay trở lại 2 năm sau phẫu thuật. Điều này thường là do tại thời điểm phẫu thuật, các mô lạc nội mạc tử cung không thể xác định hoàn toàn hoặc không thể được loại bỏ. Mặt khác, bệnh càng nặng thì càng có nhiều khả năng tái phát sau phẫu thuật. Sử dụng thuốc tránh thai hoặc một số loại thuốc khác theo chỉ định sau khi phẫu thuật có thể giúp kéo dài thời gian trước khi xảy ra tái phát.

Một số bệnh nhân gặp phải cơn đau nghiêm trọng và không biến mất sau khi điều trị, lúc này phẫu thuật cắt bỏ tử cung là lựa chọn cuối cùng. Như vậy, lạc nội mạc tử cung sẽ ít có khả năng dẫn đến đau trong tương lai. Dù thực hiện bằng cách nào đi nữa, thì mục tiêu điều trị phẫu thuật là loại bỏ càng nhiều càng tốt các mô lạc nội mạc tử cung được tìm thấy bên ngoài tử cung.

Lạc nội mạc tử cung không phải là bệnh quá hiếm. Đa số trường hợp chỉ gây ảnh hưởng tới sinh hoạt, làm việc và học tập, một số khác có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của người phụ nữ. Tuy nhiên, bệnh gần như sẽ khỏi hẳn khi người phụ nữ bắt đầu mang thai và sẽ khỏi dứt điểm khi đến thời kỳ mãn kinh, vì khi ấy, buồng trứng của phụ nữ không còn duy trì các hoạt động nội tiết nữ.

Xét về mặt tâm lý, khi phụ nữ đã nắm rõ về bệnh lạc nội mạc tử cung cũng như tính chất lành tính của nó, tình trạng đau đớn và khó chịu sẽ nhẹ đi rất nhiều.

Phẫu thuật nội soi được ưu tiên lựa chọn trong lạc nội mạc tử cung vì có nhiều ưu điểm so với mổ mở, phẫu trường tốt, bệnh nhân hồi phục nhanh hơn. Phương pháp là sự kết hợp giữa các kỹ năng, chuyên môn của bác sỹ và sự chuẩn xác cao của công nghệ hiện đại. Công nghệ phẫu thuật nội soi sử dụng robot có khả năng khắc phục một vài khó khăn trong phẫu thuật thông thường, như cho hình ảnh camera 3D rõ nét thay vì hình ảnh 2D, cánh tay phẫu thuật nhanh nhẹn và linh hoạt giúp vết cắt, đốt nhanh và chính xác, góc nhìn rộng khắc phục khó khăn về tầm nhìn ở một số vị trí trên cơ thể mà bác sĩ khó quan sát.

Nguồn tham khảo: Acog.org