Viêm thanh quản cấp tính: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Viêm thanh quản là gì?

Viêm thanh quản là tình trạng niêm mạc của thanh quản bị viêm, phù nề đôi khi có loét và lan xuống các lớp sâu hơn làm viêm cơ, hoại tử sụn, kéo theo sưng dây thanh âm. Viêm thanh quản kéo dài dưới 3 tuần thì được gọi là viêm thanh quản cấp tính. Viêm thanh quản cấp tính là hậu quả của nhiều nguyên nhân bao gồm nhiễm lạnh, hay do nhiễm trùng đường hô hấp trên. Triệu chứng viêm thanh quản cấp tính thường bao gồm khàn tiếng và đau rát cổ họng. Điều trị viêm thanh quản cấp tính thường mang lại kết quả tốt, tuy nhiên nếu điều trị không hiệu quả có thể dẫn tới viêm thanh quản mãn tính.

Viêm thanh quản cấp tính có thể được phân loại dựa vào độ tuổi: Viêm thanh quản cấp ở trẻ em và viêm thanh quản cấp ở người lớn. Viêm thanh quản cấp ở trẻ em thường gặp trong bối cảnh viêm thanh khí phế quản cấp, thường gặp ở trẻ trai hơn trẻ gãi, trong khoảng từ 6 đến 36 tháng tuổi, phổ biến nhất khi trẻ được 2 tuổi. Viêm thanh quản cấp gặp ở người lớn với tỷ lệ thấp hơn. Viêm thanh quản cấp thường gặp vào mùa thu.

Có nhiều nguyên nhân gây ra viêm thanh quản cấp tính. Hầu hết các trường hợp viêm thanh quản cấp tính là tạm thời và hồi phục tốt khi nguyên nhân bên dưới được giải quyết. Tác nhân gây bệnh bao gồm:

• Virus là tác nhân gây bệnh phổ biến nhất, tương tự như khi bị cảm lạnh, thường gặp là: Influenzae (cúm), APC...

• Vi khuẩn gây bệnh trong ít trường hợp hơn, như phế cầu, Hemophilus influenzae. Trực khuẩn bạch hầu ngày nay ít gặp vì tỷ lệ tiêm chủng bạch hầu ngày càng cao.

• La hét quá nhiều

Trong hầu hết các trường hợp triệu chứng viêm thanh quản cấp chỉ kéo dài trong vài tuần và khá nhẹ nhàng. Số ít trường hợp viêm thanh quản cấp xuất hiện với các biểu hiện nặng nề. Triệu chứng viêm thanh quản cấp tính bao gồm:

Triệu chứng toàn thân

Người bệnh thường sốt, ớn lạnh, kèm mệt mỏi. Mức độ biểu hiện phụ thuộc và nguyên nhân gây bệnh.

Triệu chứng cơ năng

Khàn tiếng, khóc khàn ở trẻ em, ho khan sau có thể có đờm. Viêm thanh quản cấp ở trẻ em có thể có khó thở thanh quản nhất là trong viêm thanh quản phù nề hạ thanh môn, nguy hiểm đến tính mạng nếu không phát hiện kịp thời. Đau họng, cảm giác khó chịu như có dị vật trong họng

Triệu chứng thực thể:

•  Niêm mạc họng đỏ, amidan có thể sưng.

•  Niêm mạc thanh quản phù nề, đỏ.

•  Dây thanh âm xung huyết đỏ, phù nề có xuất tiết nhầy ở mép trước dây thanh.

Các triệu chứng của viêm long đường hô hấp trên như nhức đầu, mệt mỏi, sổ mũi thường xuất hiện trước. Tiếp đến, giọng nói bị khàn, đôi khi khàn đặc, thậm chí mất tiếng. Các triệu chứng thường kéo dài trong vòng vài ngày. Bệnh thường khỏi trong vòng 1 tuần. Triệu chứng khàn tiếng có thể kéo dài hơn.

Người bệnh cần đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu:

• Khó thở

• Ho ra máu

• Đau họng tăng lên nhiều

• Sốt cao, không đáp ứng thuốc hạ sốt

• Đùn nước dãi ở trẻ

Viêm thanh quản cấp để lâu không điều trị có thể dẫn tới các biến chứng như viêm khí phế quản, viêm phổi, gây khó thở nặng nguy hiểm đến tính mạng.

Đường lây truyền chủ yếu là hô hấp, đặc biệt ở những người đang mắc nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Các tác nhân gây bệnh gặp các điều kiện thuận lợi sẽ dễ xâm nhập và gây bệnh viêm thanh quản cấp. Các yếu tố nguy cơ đó là:

• Nhiễm khuẩn đường hô hấp: viêm mũi xoang, cúm, bệnh phổi, bệnh họng amidan, VA ở trẻ em. Thường gặp khi thời tiết thay đổi đột ngột cơ thể không kịp thích nghi nên dễ nhiễm bệnh.

• Phơi nhiễm với khói thuốc lá

• Bệnh đái tháo đường ở người lớn tuổi.

• Sử dụng giọng gắng sức: nói nhiều, nói to, la hét hoặc hát quá to

• Sặc các chất kích thích: bia, rượu…

• Trào ngược họng, thanh quản.

• Dị ứng.

Để phòng viêm thanh quản cấp, cần lưu ý:

• Không hút thuốc, tránh tiếp xúc với khói thuốc lá. Hút thuốc lá làm khô họng và kích thích dây thanh âm.

• Hạn chế rượu và caffeine. Đây là hai tác nhân làm mất nước của cơ thể.

• Uống nhiều nước giúp duy trì lớp chất nhầy trong họng.

• Tránh ăn thức ăn cay vì loại thức ăn này dễ gây kích thích dạ dày gây trào ngược dạ dày thực quản.

• Ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, nhiều rau quả và trái cây. Những thức ăn này chứa nhiều vitamin A, E,C giúp duy trì lớp chất nhầy lót họng.

• Tránh nhiều trùng đường hô hấp trên. Rửa tay thường xuyên và tránh tiếp xúc với những người bị nhiễm trùng đường hô hấp trên như cúm.  

• Tăng cường sức đề kháng cho cơ thể để chống lại sự thâm nhập của vi rút, vi khuẩn. Giữ ấm cho trẻ em về mùa lạnh, tránh lạm dụng giọng quá sức ở người lớn.

Khi phát hiện viêm thanh quản cấp ở trẻ em cần theo dõi sát để phòng tiến triển xấu.

Chẩn đoán viêm thanh quản cấp chủ yếu dựa vào khai thác tiền sử, triệu chứng lâm sàng. Các xét nghiệm cận lâm sàng hỗ trợ cho việc chẩn đoán phân biệt và đánh giá mức độ nặng của bênh.

• Tiền sử người bệnh: khai thác tiền sử phơi nhiễm với khói thuốc lá, sử dụng rượu bia, tiếp xúc với những người bị cúm, …

• Lâm sàng với các triệu chứng đau họng, khàn giọng, mất tiếng, soi thanh quản thấy niêm mạc họng và thanh quản phù nề xung huyết, dây thanh sung huyết đỏ; có thể có sốt cao, mệt mỏi.

• Xét nghiệm cận lâm sàng:Công thức máu có thể bạch cầu tăng và thực hiện X Quang tim phổi để loại trừ bệnh phế quản phổi kèm theo.

Điều trị không thuốc

Viêm thanh quản cấp thường tự khỏi trong khoảng 1 tuần. Cải thiện cách chăm sóc giúp cải thiện tình trạng bệnh bằng các biện pháp:

• Thở không khí ẩm: có thể sử dụng máy tạo ẩm

• Hạn chế nói hoặc hát quá lớn hoặc quá lâu. Nếu cần thiết phải nói, có thể sử dụng micro

• Tránh thì thầm vì nó thậm chí sẽ làm căng dây thanh âm nhiều hơn.

• Tránh các thuốc xịt mũi vì làm khô họng.

• Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, bổ sung vitamin A, C, E.

Điều trị bằng thuốc

Các nhóm thuốc thường được chỉ định trọng viêm thanh quản cấp:

• Thuốc kháng sinh: thường không cần thiết trong hầu hết các trường hợp vì nguyên nhân chủ yếu là do virus. Kháng sinh thường được chỉ định khi viêm thanh quản cấp do vi khuẩn. Bệnh nhân không được tự ý điều trị kháng sinh ở nhà. Việc điều trị không đúng loại kháng sinh làm tăng tỷ lệ vi khuẩn kháng thuốc và giảm hiệu quả của việc điều trị sau này. Khi có các triệu chứng bất thường như đã kể trên, người bệnh cần đến khám tại bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được tư vấn và hướng dẫn điều trị đúng cách.

• Corticosteroids có thể làm giảm viêm dây thanh âm. Tuy nhiên, nhóm thuốc này thường chỉ được khuyến cáo sử dụng khi người bệnh cần lấy lại giọng nói sớm nhất có thể như phải thuyết trình, lên phát biểu. Prednisolon, methylprednisolon, dexamethasone… thường được sử dụng.

• Thuốc giảm đau hạ sốt thông thường như paracetamol, aspirin, …

Điều trị ngoại khoa

• Các trường hợp viêm thanh quản cấp có khó thở thanh quản độ II, độ III cần mở khí quản cấp cứu.

Tóm lại viêm thanh quản cấp có thể gặp ở mọi lứa tuổi và có thể tự khỏi trong vòng 1 tuần. Tuy nhiên viêm thanh quản cấp ở trẻ em cần được theo dõi kỹ để kịp thời phát hiện diễn tiến xấu của bệnh.

Xem thêm:

• Bệnh viêm thanh quản cấp có nguy hiểm không?
• Cách chăm sóc và điều trị viêm thanh quản cấp ở trẻ
• Nguyên nhân và cách điều trị viêm thanh quản mạn tính
• Viêm thanh quản cấp ở trẻ: Khi nào thì nguy hiểm?