5 hậu quả không mong muốn khi lạm dụng thuốc kháng sinh

Kháng sinh được coi là một phát minh quan trọng nhất của nền y học hiện đại, thế nhưng những tác hại khi lạm dụng kháng sinh quá mức như hiện nay đang khiến con người mất đi nhiều vũ khí quan trọng trong việc điều trị các bệnh lý nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra.

Tác hại của lạm dụng kháng sinh không chỉ làm gia tăng tỉ lệ kháng kháng sinh gây khó khăn trong điều trị mà còn gây ra nhiều ảnh hưởng khác. Hãy cùng tìm hiểu về 5 hậu quả không mong muốn do tác hại của lạm dụng thuốc kháng sinh.

Trong đường ruột bình thường luôn tồn tại một quần thể các loài vi khuẩn khác nhau duy trì ở thế cân bằng, tham gia giúp ích cho quá trình tiêu hóa, đồng thời còn có tác dụng kìm hãm và làm mất tác dụng của các vi khuẩn gây bệnh ở đường ruột.

Tác hại của lạm dụng kháng sinh khi sử dụng một hoặc nhiều loại thuốc kháng sinh mạnh với liều cao và kéo dài sẽ dẫn tới các loài vi khuẩn nói trên bao gồm cả vi khuẩn có lợi (lợi khuẩn) cũng bị kháng sinh tiêu diệt. Sau đó, hệ lụy khi lạm dụng kháng sinh là phá vỡ thế cân bằng gây ra hiện tượng loạn khuẩn, do đó thúc đẩy sự phát triển của các vi khuẩn tiềm ẩn khả năng gây bệnh về đường ruột, chủ yếu là chứng tiêu chảy hoặc viêm ruột.

Trẻ nhỏ là đối tượng đặc biệt nhạy cảm trước tác hại của lạm dụng kháng sinh trên hệ vi sinh vật đường ruột.

XEM THÊM: Kháng sinh đồ - giải pháp giảm thiểu đề kháng kháng sinh

Ngoài vi khuẩn có lợi thì bên trong ruột còn có chứa hàng tỷ vi sinh vật khác nhau. Những thuốc kháng sinh mạnh có thể rất có ích trong việc điều trị các tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng, nhưng lại có thể sẽ loại bỏ và làm giảm sự nhạy cảm của rất nhiều loại những vi sinh vật đường ruột khác nhau. Một trong những hệ lụy khi lạm dụng kháng sinh điển hình nhất là trường hợp nhiễm khuẩn C.diff rất khó điều trị.

Vi khuẩn có khả năng ngăn cản lại tác dụng của thuốc kháng sinh nhờ vào quá trình chuyển gen ngang. Điều đặc biệt là vi khuẩn không cần phải sinh sản mới có thể truyền gen kháng kháng sinh cho đời sau mà chúng có thể truyền gen này cho “đồng đội” của mình thông qua việc tiết ra các gen kháng thuốc qua màng để truyền gen kháng thuốc cho vi khuẩn khác. Đây là một hệ lụy khi lạm dụng kháng sinh làm gia tăng nguy cơ vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh ngày càng nặng nề.

Hậu quả của lạm dụng kháng sinh dễ làm cho vi khuẩn đề kháng với tác dụng của thuốc kháng sinh, do đó làm giảm tác dụng chữa bệnh của thuốc, đây là hậu quả tai hại, rộng lớn và lâu dài cho toàn xã hội. Theo đó, sự ảnh hưởng lạm dụng kháng sinh đến sự kháng thuốc kháng sinh ở vi khuẩn xảy ra chủ yếu do một trong các nguyên nhân sau đây:

• Sự hình thành những gen kháng thuốc ở nhiễm sắc thể
• Tiếp nhận một plasmid kháng thuốc từ vi khuẩn khác truyền cho
• Vi khuẩn ở một vài trạng thái sinh lý đặc biệt như vi khuẩn ở trạng thái ngủ, không hoạt động, không nhân lên không bị ảnh hưởng bởi tác động của thuốc như vi khuẩn lao.

Khi một biến chủng vi khuẩn có khả năng đề kháng thuốc kháng sinh thì biến chủng này có thể truyền tính kháng thuốc cho những vi khuẩn khác bằng nhiều cơ chế khác nhau bao gồm:

• Biến nạp: gen kháng thuốc được truyền ra môi trường, sau đó từ môi trường lại xâm nhập vào tế bào vi khuẩn nhạy cảm với thuốc kháng sinh làm cho vi khuẩn trở nên đề kháng với kháng sinh.
• Tải nạp: thông qua virus, gen kháng thuốc có thể được truyền một cách trực tiếp từ vi khuẩn này sang vi khuẩn khác của cùng một loài hoặc giữa các loài.
• Tiếp hợp: Đây là hiện tượng khi hai vi khuẩn tiếp hợp, một phần vật chất của yếu tố di truyền di chuyển từ vi khuẩn cho sang vi khuẩn nhận bằng con đường tiếp xúc trực tiếp giữa hai tế bào

Vì thế, một tác hại nữa khi lạm dụng kháng sinh là làm lây lan tính kháng thuốc từ vi khuẩn này sang vi khuẩn khác, gây ra hiện tượng vi khuẩn đa kháng kháng sinh.

XEM THÊM: Làm thế nào để hạn chế đề kháng kháng sinh?

Nếu tình trạng kháng kháng sinh ngày một phổ biến thì tác hại của lạm dụng khác đồng nghĩa với việc các loại kháng sinh cổ điển, phổ biến sẽ không sử dụng để kịp thời chữa bệnh được nữa và phải cần phải sử dụng loại kháng sinh khác, đắt tiền hơn để điều trị nhiễm trùng và các bệnh khác do vi khuẩn gây ra.

Ngay cả khi thuốc kháng sinh vẫn còn có hiệu quả điều trị thì những bệnh nhân mang vi khuẩn kháng kháng sinh sẽ phải điều trị trong thời gian lâu hơn, cần có sự chăm sóc, giường bệnh đặc biệt, phòng bệnh cách ly... Bên cạnh đó, việc phải nằm viện lâu dài hơn, hồi phục lâu hơn sẽ dẫn tới nguy cơ quá tải bệnh viện, khả năng mắc phải các bệnh như viêm phổi cộng đồng hoặc viêm phổi bệnh viện cũng cao hơn.

Do đó, hệ lụy khi lạm dụng kháng sinh tác động gián tiếp tới cả sức khỏe và kinh tế, đây là một gánh nặng đáng lo ngại đối với mỗi người bệnh, gia đình và hệ thống y tế chăm sóc sức khỏe.

Hiện nay, việc làm dụng thuốc kháng sinh, sử dụng thuốc kháng sinh bừa bãi đã làm tăng nguy cơ tác dụng phụ và trở thành tình trạng kháng kháng sinh. Vì thế, bệnh nhân nên lựa chọn các cơ sở y tế uy tín, có chuyên môn tốt để điều trị và hướng dẫn sử dụng thuốc kháng sinh hiệu quả nhất.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ thăm khám, điều trị và phòng ngừa các bệnh lý. Khi thực hiện quy trình thăm khám tại Vinmec, Quý khách hàng sẽ được đón tiếp và sử dụng cơ sở vật chất, hệ thống máy móc hiện đại đi kèm với các dịch vụ y tế hoàn hảo dưới sự chỉ dẫn, tư vấn của các bác sĩ giỏi, được đào tạo bài bản ở cả trong và ngoài nước.

Trong trường hợp cần sử dụng thuốc kháng sinh điều trị các bệnh lý, các bác sĩ tại Vinmec sẽ đưa ra phác đồ điều trị, đồng thời tư vấn, hướng dẫn người bệnh sử dụng thuốc hiệu quả, tránh trình trạng lạm dụng, sử dụng kháng sinh bừa bãi gây ra những tác dụng phụ không mong muốn như kháng kháng sinh.

Nguồn tham khảo: healthline.com