Đặt ống thông mũi mật

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Đồng Xuân Hà - Bác sĩ Nội tiêu hoá - Khoa khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Nhiễm trùng đường mật cấp tính do sỏi ống mật chủ là một bệnh cấp cứu thường gặp và có thể được điều trị bằng cách lấy sỏi đường mật qua nội soi mật tụy ngược dòng. Tuy nhiên, khi người bệnh ở trong tình trạng nặng chưa thể mổ hoặc lấy sỏi mật qua nội soi mật tụy ngược dòng ngay được thì cần thực hiện đặt ống thông mũi mật để hút giảm áp đường mật.

Đặt ống thông mũi mật (endoscopic nasobiliary drainage ENBD) là kỹ thuật dẫn lưu đường mật tụy để giải quyết tạm thời tình trạng tắc ống mật, hoặc theo dõi tình trạng chảy máu đường mật. Kỹ thuật này phải được thực hiện qua nội soi chụp mật tụy ngược dòng (Endoscopic retrograd cholangio pancreatography - ERCP)

Tắc ống mật do sỏi đường mật là bệnh lý ngoại khoa rất phổ biến ở nước ta, trong đó đa số là sỏi ở ống mật chủ - ống gan chung, có thể kèm theo sỏi đường mật trong gan. Phổ biến nhất là sỏi ống mật chủ và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, khởi đầu với những biến chứng cấp tính như nhiễm trùng đường mật, viêm mủ đường mật, viêm phúc mạc mật, sốc nhiễm trùng đường mật, chảy máu đường mật; đây là những biến chứng nặng gây đe dọa đến tính mạng bệnh nhân. Kỹ thuật lấy sỏi đường mật qua nội soi mật tụy ngược dòng đã góp phần điều trị thành công bệnh lý sỏi đường mật. Tuy nhiên, trong trường hợp tắc ống mật do sỏi đường mật, người bệnh ở trong tình trạng nặng chưa thể mổ hoặc lấy sỏi mật qua nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) ngay được thì thực hiện đặt ống thông mũi mật để hút giảm áp đường mật.

Ngoài ra, thủ thuật này còn được thực hiện sau khi lấy sỏi mật qua ERCP nhưng chưa lấy hết do sỏi to và khó lấy.

Một số trường hợp khi cần theo dõi dịch mật, cần bơm rửa đường mật hoặc cần chụp đường mật lại sau đó thì bệnh nhân cũng được đặt ống thông mũi mật.

Người bệnh có chống chỉ định ERCP. Cụ thể là các bệnh nhân có bệnh lý tim phổi nặng, người mới bị nhồi máu cơ tim, người rối loạn đông máu nặng, giảm tiểu cầu hoặc dị ứng với thuốc cản quang. Ngoài ta, đối với những bệnh nhân có các bất thường cấu trúc thực quản, dạ dày, ruột non như hẹp thực quản, túi thừa thực quản, thoát vị thực quản bất thường, tắc lối thoát dạ dày, tắc ruột non,... cần được thận trọng cân nhắc khi thực hiện thủ thuật này.

4.1. Chuẩn bị

Nhân sự: 01 bác sĩ có chuyên môn nội soi có khả năng sử dụng kỹ thuật ERCP thành thạo và 02 điều dưỡng phụ nội soi.

4.2. Phương tiện

• Hệ thống máy nội soi cửa sổ bên có kênh thủ thuật và màn huỳnh quang tăng sáng (C-ARM).
• Ống dẫn lưu mũi mật được làm bằng nhựa polyetylen có đường kính 5Fr và 7Fr, chiều dài ít nhất gấp 2 lần chiều dài dây máy nội soi.
• Các dụng cụ thông vào đường mật gồm dây dẫn đường (guidewire), dao mở cơ vòng Oddi và catheter có thể cho dây dẫn đi qua,.

Trước khi tiến hành đặt ống thông mũi mật, bệnh nhân cần nhịn ăn trước khi làm thủ thuật 6 giờ và được kiểm tra không có tình trạng rối loạn đông máu nặng (TC ≥ 70G/l, PT ≥ 50%), không có chống chỉ định làm ERCP.

4.3. Quy trình thực hiện đặt ống thông mũi mật

Nội soi mật tụy ngược dòng đặt ống dẫn lưu mũi mật được thực hiện tại phòng mổ theo quy trình ERCP thường quy.

• Ống catheter được đặt thông vào đường mật (có thể cắt cơ vòng Oddi), luồn dây dẫn vào đường mật qua catheter.
• Rút catheter, luồn ống thông mũi mật qua dây dẫn vào đường mật. Khi đầu của ống dẫn lưu mũi mật được đưa vào nằm ở vị trí mong muốn thì rút dây dẫn ra. Mục tiêu là đặt được ống thông mũi mật lên cao trên chỗ tắc ống mật do sỏi để giải áp đường mật và ống dẫn lưu ra mật hằng trong thời gian hậu phẫu.
• Rút dây nội soi ra khỏi người bệnh, bác sĩ vừa rút dây nội soi, điều dưỡng phụ vừa đẩy ống thông mũi mật vào. Lưu ý kiểm tra lại trên màn huỳnh quang tăng sáng để chắc chắn ống thông mũi mật nằm ở đúng vị trí yêu cầu.
• Đặt ống thông mềm qua mũi, luồn ống thông mũi mật qua ống mềm lên mũi và rút ống thông mềm.
• Cố định ống thông mũi mật trên da.

Phương pháp dẫn lưu mũi mật có các ưu điểm như theo dõi được lượng mật dẫn lưu ra và ghi nhận tính chất dịch mật, có thể cấy dịch mật tìm vi khuẩn gây bệnh, làm kháng sinh đồ. Ngoài ra, phương pháp này cho phép dễ dàng bơm rửa đường mật, bơm rửa ống dẫn lưu mũi mật, tránh tắc nghẽn ống dẫn lưu.

Sau khi đặt ống thông mũi mật, bệnh nhân cần được theo dõi số lượng dịch mật và màu sắc dịch mật (máu) xem có bị nghẹt hay không. Nếu có nghẹt ống thì bơm rửa nhẹ bằng nước ấm để thông ống dẫn lưu mũi mật lại.

Một số tai biến có thể gặp khi đặt ống thông mũi mật bao gồm: tắc ống thông mũi mật hoặc tuột ống thông mũi mật xuống tá tràng.

Phương pháp nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) được áp dụng tại nhiều bệnh viện lớn trong đó có bệnh viện Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.

• Thực hiện thủ thuật ERCP tại Vinmec cho phép nội soi chẩn đoán và điều trị dưới an thần an toàn, giúp người bệnh không còn sợ nội soi bằng máy móc kỹ thuật hiện đại nhất;
• Bệnh nhân được gây mê do đó không có cảm giác đau, kích thích khi thực hiện thủ thuật;
• Thủ thuật ERCP sử dụng hệ thống soi mềm hiện đại, dao điện Endocut ưu điểm không gây viêm tụy, phản ứng tụy;
• Thời gian thực hiện nhanh, an toàn, ít xảy ra biến chứng với tỉ lệ thành công > 98%;
• Đội ngũ bác sĩ uy tín hàng đầu có nhiều kinh nghiệm >1000 ca
• Bên cạnh đó là sự tuân thủ các nguyên tắc nghiêm ngặt trong diệt khuẩn và khử khuẩn để ngăn chặn sự lây lan mầm bệnh qua dụng cụ nội soi cho bệnh nhân và nhân viên y tế;
• Sau thủ thuật bệnh nhân được theo dõi nghiêm ngặt bởi đội ngũ nhân viên y tế chuyên nghiệp, có thể phát hiện sớm các biến chứng để xử lý kịp thời.