Bệnh thiếu máu cơ tim: Biểu hiện, nguyên nhân và cách điều trị

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Ths, BS Đỗ Xuân Chiến - Khoa khám bệnh và Nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Thiếu máu cơ tim là một trong những bệnh lý phổ biến của hệ tim mạch, có khả năng gây ra tình trạng nhồi máu cơ tim, hoại tử cơ tim, gây nguy hiểm cho bệnh nhân. Việc nâng cao nhận thức về căn bệnh này đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh và đảm bảo hiệu quả của quá trình điều trị, đồng thời giúp bệnh nhân và gia đình có kiến thức và sự chuẩn bị cần thiết.

Bệnh thiếu máu cơ tim, còn được gọi là thiếu máu cục bộ cơ tim, là tình trạng xảy ra khi lưu lượng máu đến cơ tim giảm đi, dẫn đến việc cơ tim không nhận đủ lượng oxy cần thiết để duy trì hoạt động co bóp và đẩy máu qua cơ thể. Tình trạng giảm lưu lượng máu đến cơ tim thường xảy ra do sự tắc nghẽn một phần hoặc toàn bộ các nhánh của động mạch tim, được gọi là động mạch vành. Thiếu máu cơ tim có thể gây ra sự suy yếu của cơ tim, gây tổn thương cho cơ tim, và trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến các vấn đề về nhịp tim và tình trạng nhồi máu cơ tim. Đặc biệt, sự tắc nghẽn đột ngột của động mạch vành có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim.

Một số bệnh nhân mắc bệnh thiếu máu cơ tim có thể không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi triệu chứng xuất hiện, đau ngực thường là biểu hiện phổ biến nhất, thường xuất hiện ở phía bên trái của ngực (đau thắt ngực). Đặc biệt ở phụ nữ, người cao tuổi hoặc người mắc bệnh đái tháo đường, các triệu chứng của bệnh thiếu máu cơ tim có thể dễ dàng nhận biết hơn, bao gồm:

● Đau vùng cổ hoặc hàm.

● Đau vai hoặc cánh tay.

● Nhịp tim nhanh.

● Khó thở khi hoạt động.

● Buồn nôn và nôn mửa.

● Tăng tiết mồ hôi.

● Mệt mỏi.

Có một số triệu chứng khác mà một số bệnh nhân có thể trải qua, nhưng không được liệt kê ở đây. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về triệu chứng và biểu hiện của bệnh, hãy tham khảo ý kiến chuyên gia y tế từ các bác sĩ tại Vinmec hoặc các cơ sở y tế khác.

Tình trạng thiếu máu cơ tim xảy ra khi lưu lượng máu chảy qua một hoặc nhiều động mạch vành trong cơ tim bị giảm hoặc bị cản trở. Hồng cầu, một loại tế bào máu, có nhiệm vụ quan trọng trong việc vận chuyển oxy đến các bộ phận khác nhau trong cơ thể của chúng ta, bao gồm cả cơ tim. Sự giảm lưu lượng máu đến cơ tim là nguyên nhân chính khiến cung cấp oxy cho cơ tim bị giảm đi.

Thường, tình trạng thiếu máu cục bộ tại cơ tim phát triển chậm theo thời gian, thường do sự tích tụ dần dần của mảng xơ vữa động mạch vành. Tuy nhiên, có thể xảy ra trong thời gian ngắn ngay lập tức khi một động mạch vành bị tắc đột ngột do cục máu đông tạo nên sự nghẽn.

Xơ vữa động mạch vành: Mảng xơ chủ yếu được tạo thành từ cholesterol tích tụ trên thành động mạch, tạo ra sự cản trở trong dòng máu. Đây chính là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến bệnh thiếu máu cơ tim.

Cục máu đông: Các mảng xơ vữa có thể vỡ, tạo thành cục máu đông. Các cục máu đông này lưu thông trong hệ thống mạch máu và có thể gây nghẽn khi di chuyển qua các vùng hẹp, dẫn đến thiếu máu cơ tim đột ngột và khởi phát tình trạng nhồi máu cơ tim.

Co thắt động mạch vành: Sự tạm thời co thắt của các cơ mạch vành làm suy giảm lưu lượng máu, thậm chí ngăn chặn dòng máu di chuyển tới cơ tim để cung cấp oxy. Tuy nhiên, co thắt động mạch vành không phải là nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng thiếu máu cục bộ tại cơ tim.

Ở người mắc bệnh thiếu máu cục bộ tại cơ tim, một số yếu tố có khả năng gây ra sự xuất hiện đau thắt ngực:

● Hoạt động vận động quá mức.

● Tình trạng căng thẳng.

● Tiếp xúc với nhiệt độ lạnh.

● Sử dụng cocain.

● Hút thuốc lá: Thuốc lá là một trong những nguyên nhân chính gây xơ cứng thành động mạch vành. Hút thuốc cũng góp phần gia tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.

● Bệnh đái tháo đường: nguy cơ thiếu máu cục bộ cơ tim và đái tháo đường có nhiều nhiều liên quan mật thiết với nhau. Người bệnh tim mạch mắc bệnh đái tháo đường có khả năng xuất hiện nhồi máu cơ tim và dẫn đến nhiều bệnh tim khác.

● Tăng huyết áp: là một trong những nguyên nhân gây xơ vữa động mạch và gây tổn thương cho các động mạch vành.

● Mức cholesterol và triglyceride tăng cao trong máu: dẫn đến việc hình thành các mảng xơ động mạch. Tăng nồng độ cholesterol xấu - LDL trong máu có thể do yếu tố di truyền hoặc do trong chế độ ăn uống có chứa nhiều chất béo bão hòa.

● Béo phì: người bị thừa cân, béo phì thường sẽ đi kèm với các vấn đề sức khỏe khác như tiểu đường, tăng huyết áp và tăng mức cholesterol trong máu.

● Lối sống ít vận động: thiếu hoạt động thể chất và không thường xuyên tập thể dục có thể làm tăng khả năng mắc bệnh.

Thiếu máu cơ tim có thể dẫn đến tình trạng nhồi máu cơ tim, với tỷ lệ tử vong đáng báo động nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời. Động mạch vành bị tắc nghẽn đột ngột (do sự hình thành của cục máu đông) trong thời gian càng dài, càng đe dọa tính mạng của bệnh nhân.

Ngoài ra, tình trạng này có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm khác như suy tim, đau thắt ngực mạn tính, rối loạn nhịp tim, và giới hạn về hoạt động thể lực. Vì vậy, quá trình điều trị, phòng ngừa và kiểm soát thiếu máu cơ tim yêu cầu sự quan tâm đặc biệt. Khi xuất hiện các dấu hiệu của bệnh, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ và chăm sóc y tế kịp thời tại các cơ sở y tế để ngăn chặn tình trạng tiến triển của bệnh

Dựa trên các triệu chứng, không thể đánh giá được mức độ nặng của bệnh thiếu máu cơ tim, vì có một số trường hợp động mạch vành bị tắc nghẽn nhiều nhưng lại diễn ra thầm lặng, trong khi một số khác lại xuất hiện dấu hiệu nghiêm trọng dù chỉ các mạch vành chỉ bị tắc nghẽn một phần. Vì vậy, để đưa ra chẩn đoán chính xác về tình trạng bệnh, các bác sĩ thường yêu cầu người bệnh thực hiện các phương pháp kiểm tra sau đây:

● Xét nghiệm sinh hóa máu: quá trình chuyển hoá của bệnh nhân mắc bệnh thiếu máu cơ tim thường bị rối loạn. Do đó, bác sĩ thường sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện các xét nghiệm: kiểm tra nồng độ đường trong máu khi đói, kiểm tra mức cholesterol, men gan, và creatinin trong máu.

● Điện tâm đồ: với phương pháp này, bác sĩ có thể đánh giá những thay đổi trên biểu đồ điện tim cũng như chẩn đoán các rối loạn nhịp tim có thể xảy ra.

● Điện tâm đồ gắng sức: Đây là một phương pháp thăm dò nhưng không xâm nhập, nhằm chẩn đoán về khả năng mắc bệnh mạch vành của những bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ.

● Chụp cắt lớp vi tính (MSCT): cho phép xác định vôi hóa mạch vành và hiển thị hình ảnh bên trong mạch vành khi đang sử dụng thuốc cản quang. Thông thường, MSCT sẽ được chỉ định cho nhóm bệnh nhân có khả năng mắc bệnh ở mức trung bình.

● Chụp động mạch vành: được xem là tiêu chuẩn vàng, dùng để chẩn đoán bệnh thiếu máu cục bộ cơ tim, giúp xác định vị trí và mức độ của tình trạng hẹp mạch vành.

● Troponin (dấu ấn sinh học): giúp bác sĩ phân biệt giữa hội chứng mạch vành cấp và các bệnh tim mạch khác.

● Siêu âm Doppler tim: giúp xác định các bất thường vận động của khu vực có thể bị tắc nghẽn mạch vành, chỉ số phân suất tống máu (EF) từ thất trái sẽ có thể đánh giá được mức độ nguy cơ và kiểm tra chức năng tâm trương thất trái.

Thiếu máu cơ tim nên uống thuốc gì để điều trị? Hiện nay, có một số loại thuốc và nhóm thuốc mà bác sĩ thường chỉ định trong quá trình điều trị bệnh thiếu máu cơ tim, trong đó bao gồm:

● Aspirin.

● Nhóm chẹn beta.

● Nhóm nitrat.

● Nhóm ức chế men chuyển angiotensin (ACEi).

● Nhóm chẹn kênh canxi.

● Ranolazine (Ranexa).

Tuyệt đối cần tuân thủ chỉ đạo và hướng dẫn của bác sĩ và duy trì sự tuân thủ trong quá trình điều trị để đảm bảo hiệu quả tối đa của các loại thuốc này.

Thỉnh thoảng, việc sử dụng thuốc không đem lại kết quả tốt nhất cho bệnh nhân có tình trạng thiếu máu cơ tim ở mức độ nặng. Trong những trường hợp này, sự lựa chọn phù hợp nhất sẽ là phẫu thuật can thiệp mạch vành:

● Thủ thuật nong mạch vành và đặt stent: Bác sĩ sẽ sử dụng một ống thông mỏng, đưa vào động mạch của bệnh nhân, tại vị trí động mạch bị thu hẹp. Sau đó, sử dụng một sợi dây cùng một quả bóng nhỏ để mở rộng vùng thu hẹp này bằng cách bơm căng quả bóng. Cuối cùng, bác sĩ sẽ đặt stent (được làm bằng dây lưới thép) vào bên trong và giữ động mạch được mở rộng.

● Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành: phẫu thuật tim hở, trong đó một đoạn mạch từ một phần khác của cơ thể được sử dụng để tạo một cành ghép, giúp cho máu có thể lưu thông quanh động mạch vành đang bị tắc nghẽn.

● Các phương pháp điều trị cơ học hiện đại: Đây là các phương pháp mới, áp dụng khi tình trạng bệnh trở nên mãn tính hoặc nghiêm trọng, khi các phương pháp khác không hiệu quả, hoặc khi bệnh nhân không có đủ điều kiện sức khỏe để thực hiện các thủ thuật.

Không bao giờ là quá trễ để sửa đổi những thói quen không tốt và xây dựng một cuộc sống tích cực. Việc lựa chọn một lối sống lành mạnh có thể góp phần đáng kể vào quá trình điều trị bệnh thiếu máu cơ tim. Dưới đây, bạn sẽ tìm thấy những lời khuyên đặc biệt từ các bác sĩ chuyên khoa tim mạch:

● Ngừng hút thuốc lá

● Kiểm soát những căn bệnh liên quan: bao gồm quản lý nồng độ đường trong máu, điều trị huyết áp cao và xử lý các vấn đề liên quan đến lipid máu.

● Thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh: Hạn chế dung nạp chất béo bão hòa, tăng cường tiêu thụ ngũ cốc, trái cây và rau quả.

● Tập thể dục thường xuyên và theo kế hoạch.

● Duy trì cân nặng ở mức lý tưởng: Đối với những người gặp khó khăn trong việc giảm cân, hãy thảo luận trực tiếp với bác sĩ để được hướng dẫn cách giảm cân một cách an toàn và hiệu quả.

● Hạn chế căng thẳng và giảm mệt mỏi.

Những thay đổi tích cực trong lối sống này có thể giúp bạn cải thiện sức khỏe tim mạch và tạo cơ hội cho quá trình phục hồi.

Lối sống lành mạnh không chỉ là cách điều trị thiếu máu cơ tim mà còn hỗ trợ phòng ngừa bệnh. Từ bỏ các thói quen sống không tốt sẽ giúp tối ưu hoá các chức năng của tim mạch. Để đề phòng bệnh thiếu máu cục bộ cơ tim, việc tuân theo các nguyên tắc sau đây là cực kỳ quan trọng:

● Ngừng hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc.

● Giữ cân nặng ở mức lý tưởng, không quá gầy và không thừa cân, và nếu bạn đang thừa cân, hãy xem xét việc giảm cân.

● Thực hiện hoạt động thể chất đều đặn và phù hợp với khả năng cá nhân.

● Chế độ ăn uống hằng ngày giàu rau xanh và hoa quả, ít tiêu thụ mỡ động vật (có thể thay thế bằng dầu thực vật), hạn chế thực phẩm có nhiều mỡ ẩn như thức ăn có phủ tạng động vật, và giảm lượng muối trong các món ăn. Hãy tránh sử dụng các thực phẩm có chứa nhiều muối như cà muối, dưa và các sản phẩm tương tự.

● Kiểm soát đường huyết, huyết áp và mức lipid máu bằng cách kiểm tra định kỳ và chế độ điều trị thích hợp (nếu chỉ số vượt mức an toàn).

Những biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ tim mạch mà còn tạo nên một lối sống lành mạnh và cân đối.

Với các thông tin trên, hy vọng mọi người có thể nâng cao cảnh giác đối với bệnh thiếu máu cơ tim, một bệnh lý ẩn chứa nhiều nguy hiểm.

Thường xuyên thăm khám và kiểm tra định kỳ để có thể phòng ngừa và cải thiện bệnh tim một cách hiệu quả.