Các biện pháp đề phòng thiếu oxy

Thiếu oxy là một quá trình bệnh lý phức tạp do cơ thể chúng ta không được cung cấp oxy đầy đủ cho nhu cầu hoạt động bình thường của tế bào, hoặc do bệnh lý mà tế bào tổ chức không sử dụng được oxy. Những hiểu biết sau đây sẽ giúp bạn phòng tránh tình trạng thiếu oxy, giữ gìn sức khoẻ của bản thân mình tốt hơn.

1.1 Thiếu oxy do hô hấp

Thiếu oxy do hô hấp có thể xảy ra trong trường hợp không khí loãng, không đủ oxy cho cơ thể hô hấp khi chúng ta đi máy bay, leo núi hoặc sống trên núi cao... Khi đó bạn có thể bị thiếu oxy do độ cao - là hiện tượng thiếu oxy cấp tính khi chúng ta lên cao đột ngột trên 3000m hoặc bay cao trên mức giới hạn mà không có hoặc bị hỏng bình oxy; hoặc thiếu oxy do núi cao - là hiện tượng thiếu oxy cấp khi bạn leo lên núi cao trên 3000m như đi du lịch, leo núi.

1.2 Thiếu oxy do nguyên nhân bệnh lý

Một số bệnh tim mạch, phổi và máu làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu dẫn đến thiếu oxy gây nên thiếu oxy mãn tính. Những trường hợp như giảm huyết áp, suy tim, sốc, mất máu nhiều, xẹp phổi, viêm phổi, u mạch máu, thông liên nhĩ, thông liên thất, thiếu máu gây giảm số lượng hồng cầu và lượng huyết cầu tố sẽ ảnh hưởng đến quá trình vận chuyển oxy. Bệnh huyết cầu tố gây xuất hiện các huyết cầu tố bệnh lý (HbS hoặc HgF) làm thay đổi chức năng vận chuyển oxy; nhiễm độc CO trong các trường hợp có khí than chưa đốt cháy hoàn toàn, bếp than để trong phòng kín gió, kém thoáng khí hay nhiễm độc methemoglobin.

1.3 Thiếu oxy do rối loạn hô hấp tế bào

Hô hấp tế bào là một quá trình oxy hóa-khử phức tạp, diễn ra nhờ hệ thống men hô hấp được phân thành những phản ứng dây chuyền liên quan chặt chẽ với nhau. Nguyên nhân của hô hấp tế bào có thể là do thiếu cơ chất (thiếu ăn, đái tháo đường, suy nhược...) gây thiếu sinh tố và thiếu men hô hấp tế bào, hoặc nhiễm độc các chất ức chế hô hấp tế bào như các thuốc ngủ, CO, H2S, As, Fluorua, cyanua, các chất độc tạo ra trong quá trình nhiễm khuẩn, u độc...

Do vậy nguyên nhân dẫn đến thiếu oxy cho cơ thể rất phức tạp. Thực tế các loại thiếu oxy thường kết hợp với nhau, phải khám xét lâm sàng và theo dõi các dấu hiệu sinh vật đầy đủ để phát hiện và cung cấp oxy, nhưng không phải sử dụng với tất cả mọi trường hợp mà phải tùy theo tính chất và mức độ, tùy theo nguyên nhân mà có thái độ xử trí thích hợp .

Thiếu oxy cấp thường diễn biến qua 3 giai đoạn:

• Giai đoạn hưng phấn phát sinh khi thiếu oxy còn nhẹ: Thần kinh ở trạng thái hưng phấn, sảng khoái, dễ chịu hay cười nói, chuyển hóa tăng mạnh và hô hấp cũng tăng cường có tác dụng bù đắp
• Giai đoạn ức chế phát sinh khi thiếu oxy vẫn tiếp tục, hệ thần kinh trung ương bị ức chế lúc đầu có tính chất bảo vệ, phòng ngự, biểu hiện mệt mỏi, buồn ngủ, nhức đầu, trí nhớ giảm, các phản xạ giảm, các chức năng cơ thể đều giảm hoạt động, chuyển hóa vật chất cũng giảm...
• Giai đoạn kiệt quệ do ức chế nghiêm trọng hệ hệ thần kinh trung ương gây rối loạn toàn bộ cơ thể khi thiếu oxy nặng và kéo dài, có thể dẫn tới những rối loạn không hồi phục ở các cơ quan quan trọng (não, tim, gan, thận) và chết khi phân áp O2 máu giảm tới 40-20 mmHg

• Thiếu oxy do hô hấp: Chúng ta bị thiếu oxy do hô hấp trong trường hợp không khí loãng, không đủ oxy cho cơ thể hô hấp khi bay lên cao (đi máy bay), leo núi hoặc sống trên núi cao, do vậy, cách đề phòng thiếu oxy là hạn chế đi đến những nơi cao
• Thiếu oxy do bệnh lý: Phòng tránh thiếu oxy do bệnh lý cần điều trị tích cực, dứt điểm các bệnh nói trên. Không cho xe nổ máy trong nhà ở, phòng làm việc... Tránh đưa bếp than vào phòng ở, phòng ngủ hoặc đốt bếp trong các phòng kín gió kém thông khí
• Thiếu oxy do rối loạn hô hấp tế bào: Phòng thiếu oxy trong trường hợp này cần ăn uống đầy đủ các chất đạm, đường, mỡ, vitamin và khoáng chất. Tránh bị nhiễm độc các hóa chất nói trên. Điều trị dứt điểm những bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm độc..

Bên cạnh đó, bạn có thể áp dụng các lối sống và biện pháp khắc phục sau đây để đối phó với tình trạng thiếu oxy:

• Bỏ thuốc lá: Nếu bạn đã được chẩn đoán bị thiếu oxy máu hoặc bệnh phổi khác, bỏ hút thuốc lá là một trong những điều đầu tiên bạn cần phải làm để cải thiện tình trạng thiếu oxy của mình

• Tránh hít khói thuốc lá: Bên cạnh bỏ thuốc lá, bạn cũng cần phải tránh những nơi có khói thuốc lá hoặc những người đang hút thuốc lá. Bởi khói thuốc lá có thể gây ra nhiều tổn thương ở phổi hơn so với việc bạn hút thuốc
• Tập thể dục, thể thao thường xuyên: Việc tập thể dục, thể thao là một việc làm thực sự hữu ích để cải thiện sức mạnh và độ bền cơ thể của bạn
• Ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý và trở thành người năng động hơn