Chụp xạ hình thận có nguy hiểm không?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Phạm Mạnh Chung - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long

Xạ hình chức năng thận là kỹ thuật chẩn đoán đơn giản, dễ tiến hành, rất có giá trị trong các bệnh lý của thận. Chụp xạ hình thận không chỉ cung cấp các thông tin về chức năng của từng thận qua phân tích định lượng và định tính mà còn cho các thông tin về vị trí, kích thước và giải phẫu của thận. Ngoài ra xét nghiệm này rất có ích trong các trường hợp bệnh nhân mẫn cảm với thuốc cản quang có iốt hoặc urê cao, không thể chụp X quang được.

Xạ hình là phương pháp ghi hình ảnh sự phân bố một cách đặc hiệu của các chất phóng xạ ở bên trong các cơ quan bằng cách đo hoạt độ phóng xạ của chúng từ bên ngoài cơ thể. Xạ hình không chỉ là phương pháp chẩn đoán hình ảnh đơn thuần về hình thái mà nó còn giúp đánh giá chức năng của cơ quan và một số biến đổi bệnh lí khác của chính cơ quan đó.

Xạ hình chức năng thận bao gồm việc chụp hình thận hàng loạt và lập thận đồ đồng vị hiện đang được áp dụng rộng rãi ở các khoa Y học hạt nhân. Với việc trợ giúp của máy móc ghi đo hiện đại có độ chính xác cao và sử dụng các chất đánh dấu phóng xạ cho hình ảnh có chất lượng tốt, chụp xạ hình thận đã trở thành kỹ thuật không thể thiếu được trong phức hợp thăm dò chức năng thận, góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác chẩn đoán các bệnh lý thận và đường tiết niệu.

Nguyên lý kỹ thuật xạ hình chức năng thận là dùng các chất có đường bài xuất duy nhất ra khỏi cơ thể là qua thận, đánh dấu đồng vị phóng xạ rồi tiêm tĩnh mạch cho bệnh nhân. Ghi lại hình ảnh động học và đồ thị hoạt độ phóng xạ theo thời gian của từng thận, phân tích định tính và định lượng, qua đó sẽ đánh giá được chức năng của từng thận riêng rẽ.

• Đánh giá chức năng hai thận hoặc từng thận riêng rẽ.
• Đánh giá và theo dõi các bệnh lý ở thận như: tăng huyết áp do thận, viêm đài bể thận, viêm cầu thận, hoại tử ống thận, suy thận cấp...
• Đánh giá và theo dõi tắc đường tiết niệu.
• Nghi thận một bên.
• Chấn thương thận.
• Đánh giá và theo dõi sau ghép thận.

Chống chỉ định chụp xạ hình thận trong trường hợp:

• Bệnh nhân đang dùng các thuốc ức chế men chuyển (ACE).
• Bệnh nhân đang có thai hoặc cho con bú.

Cần phải loại bỏ trang sức có thể can thiệp vào quá trình quét, có thể phải cởi tất cả hoặc hầu hết quần áo, tùy thuộc vào khu vực nào đang được kiểm tra (có thể được phép giữ đồ lót nếu nó không can thiệp vào xạ hình).

Kỹ thuật viên làm sạch nơi chất đánh dấu phóng xạ sẽ được tiêm trên cánh tay. Một lượng nhỏ chất đánh dấu phóng xạ sẽ được tiêm, thuốc lợi tiểu cũng có thể được tiêm. Bệnh nhân có thể nằm ngửa trên bàn, đứng hoặc ngồi thẳng. Một camera quét lớn sẽ được đặt sát phía trên bụng và quét bức xạ ngay sau khi chất đánh dấu phóng xạ được tiêm. Quét có thể được thực hiện vài phút một lần trong khoảng 30 phút.

Nhiều hình ảnh có thể được chụp từ 1 đến 2 giờ sau khi chất đánh dấu được tiêm. Các bản quét tạo ra hình ảnh khi người theo dõi di chuyển qua thận. Một biểu đồ có thể được thực hiện bằng cách sử dụng thông tin từ quét thận bằng cách vẽ chuyển động của chất đánh dấu qua thận và ghi lại trên biểu đồ. Những bản ghi này cung cấp thông tin về các giai đoạn khác nhau của lưu lượng máu và chức năng thận.

Xạ hình thận thường mất khoảng 30 phút đến 1 giờ. Cần giữ yên trong mỗi lần quét để tránh làm mờ ảnh. Máy ảnh không tạo ra bất kỳ bức xạ nào, vì vậy không tiếp xúc với bất kỳ bức xạ nào nữa trong khi quá trình quét đang được thực hiện.

Bệnh nhân có thể không cảm thấy gì từ vết đâm kim khi tiêm chất đánh dấu hoặc cảm thấy một vết châm chích ngắn khi kim đâm xuyên qua da. Việc quét thận thường không đau. Đôi khi bệnh nhân có thể cảm thấy khó giữ yên trong quá trình quét, có thể thêm gối hoặc chăn khiến bản thân thoải mái nhất trước khi quá trình quét bắt đầu. Cố gắng thư giãn bằng cách thở chậm và sâu.

Phản ứng dị ứng với chất đánh dấu phóng xạ là rất hiếm. Phần lớn các chất đánh dấu sẽ được loại bỏ khỏi cơ thể thông qua nước tiểu hoặc phân trong vòng 1 ngày. Vì vậy cần rửa ngay bồn cầu và rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước. Lượng phóng xạ nhỏ đến mức không có nguy cơ cho mọi người tiếp xúc bệnh nhân sau khi thử nghiệm.

Đôi khi có thể xảy ra đau nhức hoặc sưng tại vị trí tiêm. Những triệu chứng này thường thuyên giảm bằng cách áp miếng gạc ẩm, ấm lên cánh tay.

Luôn có một rủi ro rất nhỏ đối với các tế bào hoặc mô khi tiếp xúc với bức xạ nào, gồm cả mức độ phóng xạ thấp do chất đánh dấu phóng xạ được sử dụng cho xạ hình.