Lưu ý trong điều trị và chăm sóc người cao tuổi bị gãy cổ xương đùi

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Văn Minh - Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.

Gãy cổ xương đùi thường do chấn thương nặng đối với người trẻ, còn người già có thể do ngã, đập hông trên nền cứng. Gãy cổ xương đùi thường gặp ở người lớn tuổi vì loãng xương, khiến xương dễ gãy.

Mặt khác, người lớn tuổi là đối tượng chăm sóc đặc biệt, thường có nhiều bệnh lý mãn tính đi kèm, chế độ dinh dưỡng và khả năng phục hồi không còn tốt vì thế trong điều trị và chăm sóc người cao tuổi cần có nhiều điều lưu ý.

Xương đùi là xương lớn nhất của cơ thể, chịu tải lớn và đóng vai trò quan trọng trong vận động. Gãy cổ xương đùi là loại gãy xương thường gặp nhất ở nhóm người trên 50 tuổi. Cổ xương đùi nằm ngay bên dưới chỏm xương đùi, giữa hai hệ thống bè xương chính là điểm yếu của cổ xương đùi, vị trí thường gãy khi gặp chấn thương.

Gãy cổ xương đùi ở người cao tuổi có tần suất cao là do tình trạng loãng xương, mật độ xương thấp, xương trở nên giòn hơn và dễ gãy dù với chỉ một chấn thương nhẹ hoặc hoạt động sai tư thế.

Phẫu thuật gãy cổ xương đùi là phương pháp điều trị chính yếu nhằm đưa người bệnh trở lại với sinh hoạt sớm nhất có thể, tránh các biến chứng nặng nề như thoái hoá khớp, khớp giả hay hoại tử chỏm xương đùi do thiếu máu nuôi dưỡng.

Gãy cổ xương đùi có thể gặp trong nhiều tình huống khác nhau, nhưng phổ biến nhất là do các chấn thương xuất hiện trong cuộc sống và sinh hoạt hằng ngày như chấn thương trực tiếp do té ngã ở tư thế đập mông xuống nền hoặc chấn thương gián tiếp khi lực tác động vào bàn chân hoặc đầu gối ở tư thế đùi khép. Một lực chấn thương nhẹ cũng có thể là nguyên nhân của gãy cổ xương đùi ở người cao tuổi. Ngược lại, cần một chấn thương mạnh như ngã từ trên cao hoặc bị xe tải đè mới có thể gây gãy xương đùi ở người trẻ.

Gãy cổ xương đùi bệnh lý là nhóm nguyên nhân hiếm gặp, nhưng vẫn có thể xuất hiện ở nhóm người cao tuổi, bao gồm ung thư xương hay di căn xương, viêm xương, nang xương,...

Nhận biết được các dấu hiệu của gãy xương đùi giúp người bệnh được tiếp cận với chăm sóc y tế sớm hơn, nâng cao được hiệu quả điều trị và phòng ngừa nhiều biến chứng không đáng có.

Người cao tuổi bị đau vùng háng, không tự đứng dậy được sau một lần té ngã đập mông xuống nền cứng là hoàn cảnh phổ biến của một gãy cổ xương đùi. Một số ít trường hợp gãy cổ xương đùi người bệnh vẫn có thể đi lại sau chấn thương. Điều này rất nguy hiểm vì người bệnh sẽ chủ quan, không đến khám và tiếp tục sinh hoạt bình thường, khiến cho các mảnh gãy cắm chặt hơn vào nhau, dẫn đến liền xương lệch trục, hoặc nặng hơn có thể chèn ép các mạch máu gây hoại tử chỏm xương đùi. Vì thế khi có nghi ngờ nên hạn chế vận động chân tổn thương.

Một số biểu hiện khác có thể gặp trên lâm sàng như biến dạng chân, sưng nề, chân bị gãy ngắn hơn chân lành. Để trả lời chắc chắn rằng bạn hoặc người thân của bạn có bị gãy cổ xương đùi không, cần tiến hành chụp phim X-quang khớp háng thẳng và nghiêng. Người bệnh cần được đưa đến khoa ngoại chấn thương chỉnh hình để được khám và tư vấn điều trị sớm, hiệu quả.

Mục tiêu điều trị quan trọng nhất trong gãy cổ xương đùi ở người già là giúp người bệnh nhanh chóng tự vận động trở lại, rút ngắn thời gian phải nằm bất động trên giường.

Phẫu thuật gãy cổ xương đùi là phương pháp điều trị chính, mang lại hiệu quả cao. Hiện nay, gãy cổ xương đùi có thể được điều trị bằng hai phương pháp phẫu thuật phổ biến nhất, bao gồm cố định xương gãy bằng phương tiện và thay khớp háng. Trong đó phẫu thuật thay khớp được ưu tiên chỉ định cho gãy cổ xương đùi ở người cao tuổi. Đặc trưng của các trường hợp gãy cổ xương đùi ở người cao tuổi là tình trạng loãng xương đi kèm nên không đảm bảo được tính vững chắc sau kết hợp xương bằng phương tiện như khi tiến hành với người trẻ tuổi. Một chỏm xương đùi nhân tạo sẽ được thay thế vào vị trí của chỏm xương gãy không được cung cấp máu đầy đủ của bệnh nhân, được gọi là thay khớp háng bán phần.

Thay khớp háng toàn phần được tiến hành khi người bệnh được thay cả chỏm xương đùi và ổ cối xương chậu. Lựa chọn phương pháp này mang lại hiệu quả cao và lâu dài hơn cho người bệnh cao tuổi. Bệnh nhân có thể nhanh chóng phục hồi lại các động tác cơ bản như ngồi, xoay trở, đi đứng nếu được tiến hành phục hồi chức năng bài bản ngay sau phẫu thuật. Điều trị gãy cổ xương đùi bằng phương pháp kết hợp xương bằng nẹp, vít chỉ nên áp dụng với những bệnh nhân trẻ, mật độ xương còn cao, đảm bảo vững sau khi kết hợp.

Nhóm người cao tuổi là nhóm bệnh nhân phức tạp, có nhiều bệnh lý mãn tính kèm theo nên khi chăm sóc và điều trị gãy cổ xương đùi ở người cao tuổi cần lưu ý thăm dò tổng quát tình trạng sức khoẻ, không điều trị đơn độc một tổn thương gãy xương đơn thuần.

Đối với các bệnh nhân được tiến hành thay khớp kháng, cần dặn dò họ và người chăm sóc họ những điều nên và không nên làm để quá trình phục hồi được diễn ra đúng tiến độ. Người bệnh cần được hỗ trợ vận động sớm sau phẫu thuật, tuyệt đối không bất động tại giường kéo dài. Những tư thế xấu như bắt chéo hai chân, ngồi xổm cần được thông báo cho bệnh nhân không nên làm.

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City là chuyên khoa chuyên điều trị các chấn thương và tình trạng bệnh liên quan đến hệ thống cơ xương khớp và dây chằng.

Trung tâm có thế mạnh chuyên môn trong phẫu thuật, điều trị các bệnh lý:

• Thay thế một phần hoặc toàn bộ đoạn xương và khớp nhân tạo;
• Thay khớp háng, gối, khuỷu tay;
• Thay khớp vai đảo ngược, các khớp nhỏ bàn ngón tay đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam;
• Phẫu thuật nội soi khớp tái tạo và sửa chữa các tổn thương dây chằng, sụn chêm;
• Ung thư xương, u xương và mô mềm cơ quan vận động;
• Phục hồi chức năng chuyên sâu về Y học thể thao;
• Phân tích vận động để chẩn đoán, theo dõi và cải thiện thành tích cho các vận động viên; chẩn đoán và hỗ trợ phục hồi cho người bệnh.

Trung tâm đang áp dụng các công nghệ hiện đại, tối tân vào điều trị như công nghệ tái tạo hình ảnh 3D và in 3D xương, khớp nhân tạo, công nghệ trợ cụ cá thể hóa được chế tạo và in 3D, công nghệ chế tạo và ứng dụng xương khớp nhân tạo bằng các vật liệu mới, kỹ thuật phẫu thuật chính xác bằng Robot.