Dấu hiệu nhận biết nhiễm khuẩn sau sinh con

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Mận - Khoa Sản Phụ Khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ đã có trên 10 năm kinh nghiệm trong việc chẩn đoán, tư vấn và điều trị trong lĩnh vực Sản Phụ khoa.

Nhiễm khuẩn sau sinh hay còn được gọi là nhiễm khuẩn hậu sản là một trong những tai biến sản khoa thường gặp nhất, do các vi trùng xâm nhập theo đường sinh dục qua vết thương khi đẻ và trú ngụ tại nơi rau bám trong tử cung để gây ra bệnh ở tất cả các phần của đường sinh dục hoặc có thể lan rộng ra hơn nữa.

Bệnh lý nhiễm khuẩn sau sinh con chỉ xảy ra ở đối tượng sản phụ sau sinh, do vi khuẩn ở bộ phận sinh dục gây ra. Có những trường hợp người bệnh bị nhiễm khuẩn ở tầng sinh môn, âm đạo, âm hộ, cổ tử cung hay trong tử cung. Một số ít bị nhiễm khuẩn máu sau sinh, diễn biến rất nặng và khó điều trị, trường hợp này có tỷ lệ tử vong cao.

Hiện nay, y học phát triển, áp dụng các phương pháp khử khuẩn và vô khuẩn trong ca sinh nở nên tỷ lệ sản phụ bị nhiễm khuẩn hậu sản đã giảm hẳn so với trước. Tuy vậy, tình trạng này vẫn còn khá phổ biến ở các khu vực vùng núi, vùng sâu, vùng xa.

Y học đã chứng minh rằng, tất cả các loại vi khuẩn thông thường như tụ cầu khuẩn, liên cầu khuẩn, vi khuẩn yếm khí, trực khuẩn Coli...đều có thể là tác nhân gây ra bệnh nhiễm khuẩn sau sinh. Các loại vi khuẩn này thường xuyên có mặt ở môi trường sống xung quanh ta, khi gặp được điều kiện thuận lợi thì chúng sẽ xâm nhập vào cơ thể qua các tổn thương ở âm đạo, âm hộ hoặc vùng rau bám ở đáy tử cung để gây ra bệnh.

Một số nguyên nhân chủ yếu gây ra bệnh nhiễm khuẩn sau sinh có thể là:

• Do sản phụ bị nhiễm khuẩn âm hộ, tầng sinh môn, âm đạo, cổ tử cung trong quá trình cắt khâu tầng sinh môn không đảm bảo vô khuẩn...
• Do bị nhiễm trùng sau sinh ở trong tử cung (có các mức độ như viêm cơ tử cung, viêm niêm mạc tử cung, viêm toàn bộ tử cung.
• Do viêm phúc mạc sau sinh: Trong trường hợp mổ lấy thai mà sản phụ bị vỡ tử cung, nhiễm khuẩn ối, mổ vào ruột hoặc vô trùng kém, quên gạc khi mổ.
• Nhiễm khuẩn máu sau sinh: Đây là hình thái nhiễm trùng nặng nhất của nhiễm trùng hậu sản do không được phát hiện và điều trị sớm.

Mức độ nhiễm khuẩn hậu sản nặng hay nhẹ sẽ tùy theo độc tính của loại vi khuẩn, theo sức khỏe của sản phụ và tính kháng kháng sinh của chúng tùy theo bệnh được phát hiện và điều trị sớm hay muộn.

Khi bị nhiễm khuẩn sau sinh, tùy vào từng vị trí cư trú của vi khuẩn mà người bệnh sẽ có những dấu hiệu khác nhau, cụ thể:

• Trường hợp nhiễm khuẩn ở tầng sinh môn và âm hộ thì người bệnh sẽ có dấu hiệu sưng to, phù nề tầng sinh môn, âm hộ, vết khâu tầng sinh môn có mủ.
• Nếu nhiễm khuẩn hậu sản ở cổ tử cung, âm đạo thì sẽ có biểu hiện ra rất nhiều dịch có mùi hôi, khi được tiến hành thăm khám thì sẽ gây đau đớn.
• Trường hợp nhiễm khuẩn ở tử cung rất hiếm, diễn biến thường nặng hơn, biểu hiện là dịch có mùi hôi thối, có thể ra máu, tử cung đau nhói mỗi khi chạm vào.
• Nhiễm khuẩn hậu sản ở phần phụ (buồng trứng, vòi trứng, các dây chằng) thường kéo dài, dễ thành chuyển thành bệnh mạn tính nếu không được điều trị dứt điểm.

Viêm phúc mạc toàn bộ và viêm phúc mạc tiểu khung là dấu hiệu cảnh báo khi vi khuẩn từ bộ máy sinh dục xâm nhập vào ổ bụng và tiểu khung. Trường hợp này rất nguy hiểm, cần phải mổ dẫn lưu mủ và nếu không cẩn thận thì rất dễ để lại di chứng sau mổ.

• Dấu hiệu viêm tắc tĩnh mạch tiểu khung làm cho chân bị phù to, đau và nóng. Nếu cục máu đông di chuyển lên tim gây ra tình trạng nhồi máu cơ tim, di chuyển lên não gây nhồi máu não thì có thể khiến người bệnh tử vong đột ngột. Hình thái này có thể gây tử vong đột ngột.
• Ngoài ra, vi khuẩn có thể từ cơ quan sinh dục đi thẳng vào máu gây nhiễm khuẩn máu sau sinh, dẫn đến tỉ lệ tử vong rất cao.

Sau khi sinh, sản phụ thường trải qua quá trình co hồi tử cung để tống đẩy sản dịch ra ngoài, quá trình này diễn ra trong khoảng 2 tuần. Tuy nhiên, nếu sau sinh 4 ngày mà sản phụ có biểu hiện sốt cao, tử cung co hồi chậm và sản dịch ra ít, có biểu hiện bị ứ lại, có mùi hôi, khi ấn vào tử cung thấy đau thì hãy nghĩ tới trường hợp bị nhiễm khuẩn sau sinh và cần liên hệ ngay với bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Trường hợp sản phụ bị nhiễm khuẩn tầng sinh môn và âm hộ thì có thể điều trị bằng cách rửa sạch âm hộ, tầng sinh môn bằng nước sát khuẩn, cắt chỉ sớm nếu có khâu tầng sinh môn và dùng kháng sinh tại chỗ và toàn thân. Nếu nhiễm khuẩn ở cổ tử cung và âm đạo thì hãy dùng gạc đã tiệt khuẩn để lau sạch âm đạo, cổ tử cung hàng ngày, đặt kháng sinh trong âm đạo để tiêu diệt vi khuẩn. Nếu sản phụ bị nhiễm khuẩn hậu sản ở tử cung phải nạo kiểm tra xem có sót màng rau, sót rau không.

Để phòng tránh nhiễm khuẩn sau sinh hiệu quả thì mỗi sản phụ cần phải có ý thức giữ vệ sinh trong thời kỳ mang thai, đặc biệt là những ngày gần đẻ. Tuyệt đối kông được tắm hoặc ngâm mình trong ao hồ có nước bẩn. Nếu nghi ngờ bị nhiễm khuẩn ở vùng sinh dục thì cần đến cơ sở y tế khám và chữa trị ngay.