Hậu Covid-19: Những điều cần biết

Bài viết của Bác sĩ Võ Hà Băng Sương - Bác sĩ Nội tổng quát - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc

Hậu Covid-19 là cụm từ để chỉ tình trạng trong đó mọi người tiếp tục gặp phải các triệu chứng COVID-19 lâu hơn bình thường sau khi nhiễm virus SARS-CoV-2 ban đầu. Vậy “đối phó” với tình trạng hậu Covid-19 này như thế nào?

Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một số người có thể bị ảnh hưởng lâu dài của COVID-19, cho dù tình trạng bệnh khi nhiễm covid nặng hay nhẹ. Những tác động lâu dài này có thể bao gồm mệt mỏi, xuất hiện các triệu chứng hô hấp và các triệu chứng thần kinh. Hiểu về tình trạng hậu covid 19 sẽ giúp người bệnh bớt lo lắng, biết cách chăm sóc bản thân cũng như chăm sóc những người khác có tình trạng tương tự.

Hậu Covid đề cập đến thời điểm mọi người tiếp tục gặp các triệu chứng của Covid-19 và không hồi phục hoàn toàn trong vài tuần hoặc vài tháng sau khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng của họ.

Một số nghiên cứu cho thấy, những người bị covid-19 nhẹ thường hồi phục trong vòng 1-2 tuần kể từ khi nhiễm ban đầu. Đối với các trường hợp nặng của covid-19, quá trình hồi phục có thể mất 6 tuần hoặc lâu hơn. Hậu Covid cấp tính là các triệu chứng kéo dài hơn 3 tuần kể từ khi khởi phát và hậu covid-19 mãn tính là các triệu chứng kéo dài hơn 12 tuần kể từ khi khởi phát.

CDC ghi nhận một loạt các triệu chứng của covid-19. Các triệu chứng mà mọi người thường gặp nhất trong hậu covid-19 đó là:

• Mệt mỏi
• Khó thở
• Ho
• Đau khớp
• Tức ngực

Một số triệu chứng khác có thể gặp:

• Sương mù não, trong đó họ cảm thấy khó khăn hơn để suy nghĩ rõ ràng và tập trung
• Phiền muộn
• Đau cơ
• Đau đầu
• Sốt, có thể có tình trạng sốt tái diễn
• Mạch nhanh

Hậu covid cũng có thể gặp các biến chứng lâu dài ảnh hưởng đến các cơ quan trong cơ thể. Những biến chứng này ít phổ biến hơn nhưng có thể bao gồm:

• Viêm cơ tim
• Giảm chức năng hô hấp
• Suy thận
• Phát ban
• Rụng tóc
• Giảm khứu giác, vị giác.
• Rối loạn giấc ngủ
• Giảm trí nhớ và sự tập trung
• Thay đổi tâm lý: Lo âu, buồn bã

Chưa có khẳng định về nguyên nhân nào gây ra tác động kéo dài của Covid-19, nhưng một số nguyên nhân có thể gây ra hậu Covid -19 bao gồm:

• Giảm hoặc thiếu phản ứng từ hệ thống miễn dịch
• Tái phát hoặc tái nhiễm virus
• Viêm hoặc phản ứng từ hệ thống miễn dịch
• Suy nhược cơ thể: Sự tấn công của virus có thể gây suy yếu thể chất, tổn thương cơ quan cơ thể bao gồm phổi, tim và não, các stress.

Ví dụ, một nghiên cứu năm 2020 đã phân tích các mẫu khám nghiệm tử thi từ những người tử vong vì Covid-19 cho thấy rằng, tổn thương phổi nghiêm trọng có thể giải thích các triệu chứng của covid-19 kéo dài. Covid-19 cũng có thể gây ra các thay đổi lâu dài đối với hệ thống miễn dịch, có thể ảnh hưởng đến các cơ quan này. Những thay đổi này, đặc biệt ở phổi có thể kéo dài hơn thời gian cơ thể loại bỏ virus.

Bên cạnh đó, cũng có những ghi nhận rằng khả năng tác động đến cơ thể sau nhiễm covid-19 có thể là do một số hội chứng khác nhau. Chúng có thể bao gồm hội chứng sau chăm sóc đặc biệt, hội chứng mệt mỏi sau virus. Một số người có thể gặp phải nhiều hội chứng cùng một lúc.

Có tiền sử nhiễm covid 19 trong quá khứ (Không có 1 khoảng thời gian chính xác, một số nghiên cứu ghi nhận thời gian có thể kéo dài 6 tháng). Việc khai thác tiền sử nhiễm covid có thể trở ngại ở những người đã nhiễm bệnh, tuy nhiên lại không thực hiện xét nghiệm covid-19. Xét nghiệm kháng thể virus Covid 19 âm tính cũng không thể loại trừ đã nhiễm bệnh.

Để chẩn đoán hậu covid, cần thiết khai thác tiền sử bệnh đầy đủ và đánh giá tất cả các triệu chứng Covid-19, từ khi bắt đầu nhiễm trùng cho đến các triệu chứng hiện tại.

• Cần đánh giá toàn trạng: Sinh hiệu (mạch, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở). Tình trạng khó thở, chức năng hô hấp, tình trạng cơ khớp, tâm thần kinh, mệt mỏi...

Cận lâm sàng: Mặc dù, không có xét nghiệm cụ thể nào để chẩn đoán hậu covid, các xét nghiệm để loại trừ bất kỳ nguyên nhân nào khác có thể gây ra các triệu chứng hiện tại của người bệnh: Tổng phân tích tế bào máu, chỉ điểm viêm, điện giải đồ, chức năng gan, thận, men tim, chỉ điểm tổn thương cơ, thông số miễn dịch, D-Dimer, điện tâm đồ, X-quang phổi, điện não đồ...

Việc hỗ trợ bao gồm làm giảm các triệu chứng, cải thiện sức khỏe, hỗ trợ tâm lý cho người bệnh. Theo dõi các triệu chứng nặng có thể giúp can thiệp kịp thời:

• Dùng thuốc giảm đau không kê đơn, chẳng hạn như acetaminophen, để giảm các triệu chứng đau hoặc sốt. Các loại thuốc giảm ho, bổ sung các loại vitamin và khoáng chất.
• Nghỉ ngơi và thư giãn
• Việc chăm sóc sức khỏe nói chung cũng rất quan trọng. Điều này có thể liên quan đến: Tuân theo một chế độ ăn uống lành mạnh, tạo không gian phù hợp để ngủ ngon giấc. Kiêng các chất kích thích: Thuốc lá, rượu, cà phê...
• Thiết lập các mục tiêu có thể đạt được để đạt được

Các triệu chứng hậu covid-19 dao động và khác nhau trên từng cá thể khác nhau. Vì vậy, cá nhân hóa việc điều trị, chăm sóc. Kế hoạch cụ thể cho từng bệnh nhân một cách cụ thể. Những kế hoạch này có thể liên quan đến việc thay đổi lối sống lớn hoặc lâu dài.

Điều quan trọng là nhân viên y tế cần lắng nghe bệnh nhân của họ, ghi lại các triệu chứng, hiểu cách họ thay đổi, cảnh giác với các triệu chứng mới và cung cấp dịch vụ chăm sóc thích hợp.

Trong thời kỳ dịch bệnh covid đang hoành hành quy mô đại dịch, việc kết nối với mạng lưới hỗ trợ giữa người bệnh, nhân viên y tế, đội ngũ công tác xã hội là điều hết sức cần thiết và quan trọng. Có thể bao gồm cả hỗ trợ về an ninh, tinh thần và đời sống.

Những người gặp phải hậu covid nên kết nối với y tế để được tư vấn. Theo đó, một người cần trợ giúp y tế nếu họ gặp bất kỳ trường hợp nào sau đây:

• Khó thở trầm trọng hơn
• Đau ngực không giải thích được
• Trì trệ ý thức
• Lo lắng quá mức
• Thay đổi về thị lực, thính giác hoặc giọng nói.

Bạn cần có danh sách những số điện thoại cấp cứu và hỗ trợ từ y tế địa phương. Nên đặt ở những nơi bạn có thể nhìn thấy một cách dễ dàng.

Hiện vẫn chưa rõ có thể mất bao lâu để khôi phục hậu covid. Nghiên cứu báo cáo rằng, mọi người có thể gặp các triệu chứng từ 60–90 ngày sau lần lây nhiễm ban đầu và một số người có thể gặp các triệu chứng lâu hơn. Thời gian được ghi nhận các triệu chứng của hậu covid kéo dài có thể hết trong vòng 3 tháng. Một số trường hợp có thể tiếp tục cảm thấy mệt mỏi cho đến 6 tháng.

Tuy nhiên, đây là những ước tính sơ bộ và thời gian phục hồi có thể khác nhau đối với mỗi cá nhân. Sự nỗ lực từ các nhà nghiên cứu và chuyên gia chăm sóc sức khỏe vẫn đang làm là tìm hiểu nguyên nhân, các lựa chọn điều trị và thời gian phục hồi tối thiểu.

Một số người có các triệu chứng Covid-19 có thể hồi phục sau vài tuần. Tuy nhiên, việc phục hồi có thể mất nhiều thời gian hơn đối với những người khác. Hậu covid (Long covid) là thuật ngữ chỉ các triệu chứng Covid-19 tiếp tục trong vài tuần hoặc vài tháng sau lần nhiễm đầu tiên. Mọi người có thể thảo luận về kế hoạch điều trị với bác sĩ. Thực hiện các bước để chăm sóc sức khỏe và tinh thần của họ, chẳng hạn như bằng cách tuân theo một chế độ ăn uống lành mạnh, nghỉ ngơi nhiều và tập thể dục nhẹ nhàng - tất cả có thể giúp một người kiểm soát hậu covid. Điều trị y tế có thể cần thiết để điều trị bất kỳ nhiễm trùng hoặc biến chứng thứ cấp nào.

Biến chứng hậu COVID-19 tồn tại ở mỗi người khác nhau nhưng có thể kéo dài nhiều tuần hoặc nhiều tháng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người bệnh. Bệnh nhân khi thăm khám sớm có thể kịp thời phát hiện và điều trị di chứng do SARS-CoV-2 gây ra, nhanh chóng trở lại cuộc sống bình thường, khỏe mạnh.