Bệnh viêm phúc mạc ở trẻ em

Bài được viết bởi Bác sĩ Lê Văn Bình - Khoa Hồi sức tích cực - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Viêm phúc mạc là tình trạng đỏ và sưng (viêm) mô lót bụng hoặc vùng bụng của bạn. Mô này được gọi là phúc mạc. Đây có thể là một căn bệnh nguy hiểm chết người nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Bệnh không chỉ xảy ra ở người trưởng thành mà còn có thể bắt gặp ở trẻ nhỏ.

Viêm phúc mạc là tình trạng viêm của lá thành - lá tạng khoang màng bụng do nguyên nhân nhiễm trùng hoặc không nhiễm trùng.

Viêm phúc mạc gồm:

• Viêm phúc mạc tiên phát.
• Viêm phúc mạc thứ phát.
• Viêm phúc mạc kết hợp (bệnh nhân chạy thận nhân tạo).

Nguyên nhân gây viêm phúc mạc có thể do:

• Nhiễm khuẩn: Thủng ống tiêu hóa, chấn thương, tiên phát.
• Không nhiễm khuẩn: Phẫu thuật vô trùng ổ bụng, dò dịch vô trùng vào ổ bụng, bệnh hiếm gặp,...

• Đau bụng: Đau lan tỏa khắp bụng (giai đoạn đầu tùy nguyên nhân có thể đau khu trú).
• Nôn và buồn nôn.

• Triệu chứng nhiễm khuẩn: Sốt cao, mệt, nếu bệnh nhân suy kiệt có thể không sốt hoặc sốt nhẹ.
• Mất nước điện giải: Môi khô, da khô, khát nước,...
• Nhiễm độc: Mệt lả, da tái, xanh xao, li bì,...
• Mạch, huyết áp: Mạch nhanh, nhỏ, huyết áp thường giảm, có thể có dấu hiệu sốc.

• Bụng chướng ở nhiều mức độ, nhẹ đến rất căng.
• Bụng kém di động theo nhịp thở, có khi không di động, cơ thành bụng có thể nổi ở trẻ lớn.
• Nề thành bụng
• Sờ nắn bụng thấy:

Bụng co cứng một phần hoặc toàn bộ.

Phản ứng thành bụng (+). Càng nắn sâu càng đau.

Cảm ứng phúc mạc thường ở giai đoạn muộn.

• Gõ bụng: Thường có đục ở thấp.
• Thăm trực tràng: Túi cùng Douglas đầy và đau.
• Chọc dò ổ bụng: Thường có dịch đục, mủ, mật, máu,... tùy nguyên nhân của viêm phúc mạc.

• Bạch cầu máu tăng cao, tỷ lệ trung tính tăng cao.
• Cô đặc máu (có thể xảy ra hoặc không).
• Bạch cầu dịch màng bụng >250 bạch cầu đa nhân/ml.
• Nuôi cấy dịch màng bụng, PCR có vi khuẩn.

• Siêu âm: Có thể thấy dịch ổ bụng, nguyên nhân gây viêm phúc mạc.
• Chụp X - quang bụng:

Mờ thấp ổ bụng, thành ruột dày, quai ruột giãn.

Dấu hiệu Laurelle: Lớp dịch ngăn giữa thành bụng và đại tràng lên, đại tràng xuống.

Có thể thấy nguyên nhân gây viêm phúc mạc.

• Lâm sàng

Đau bụng

Co cứng thành thành bụng (phản ứng thành bụng).

Cảm ứng phúc mạc.

Thăm trực tràng: Túi Douglas phồng, đau.

• Cận lâm sàng: Bạch cầu >250 bạch cầu đa nhân/ml là tiêu chuẩn quan trọng nhất của viêm phúc mạc nhiễm trùng.

Bạch cầu tăng cao: Tỷ lệ trung tính tăng.

Các triệu chứng đặc hiệu cho từng nguyên nhân: Thủng tạng, viêm phúc mạc tiên phát, viêm phúc mạc mật.

• Tổn thương thành bụng.
• Nhiễm trùng, nhiễm độc khác: Nhất là ở ống tiêu hóa.

Nguyên tắc điều trị:

• Viêm phúc mạc tiên phát thường chỉ cần điều trị nội khoa bao gồm:

Bù dịch, điều chỉnh nước điện giải, kiềm toan.

Kháng sinh: Phổ rộng, ưu tiên nhạy cảm Gram âm. Kháng sinh vi khuẩn kị khí Metronidazol.

• Viêm phúc mạc thứ phát: Thông thường, cần điều trị ngoại khoa kết hợp để điều trị nguyên nhân gây viêm phúc mạc.

Viêm phúc mạc là một bệnh lý nguy hiểm, có thể để lại di chứng nặng nề và có nguy cơ tử vong cao. Do đó, khi thấy trẻ có những dấu hiệu bất thường, cha mẹ cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám.

Bài viết tham khảo:

1. Biology online’s definition of peritonitis. Retrieved, 2008.
2. Peritonitis, Merek manual Hane Edition. Retrieved, 2008.
3. Peritonitis, Pediatric gastrointestinal disease, 5th edition, 2008.