Chẩn đoán và điều trị tay chân miệng ở trẻ sơ sinh

Tay chân miệng ở trẻ sơ sinh gây ra bởi một trong những nhóm virus coxsackie, là một bệnh lành tính và có thể tự khỏi. Tay chân miệng phổ biến nhất ở trẻ em dưới 4 tuổi, với các triệu chứng điển hình là những vết loét nhỏ ở tay và chân, và trong miệng các bé.

Là bệnh dễ lây truyền từ người sang người, bệnh chân tay miệng ở trẻ thường nhanh chóng bùng phát trong các gia đình và ở những nơi có nhiều trẻ nhỏ, chẳng hạn như khu vui chơi thiếu nhi và trường mẫu giáo.

Trẻ sơ sinh bị tay chân miệng nếu người bệnh ho hoặc hắt hơi gần bé, hoặc do tiếp xúc với phân, nước bọt hoặc dịch từ vết loét bỏng nước của bệnh nhân. Đối với một trường hợp mắc bệnh, giai đoạn dễ lây lan nhất là trước khi các triệu chứng xuất hiện. Do đó rất khó để phát hiện và cách ly kịp thời, phòng tránh bệnh hoàn toàn cho trẻ sơ sinh.

Cần phân biệt tay chân miệng ở trẻ sơ sinh là một bệnh lý hoàn toàn khác với lở mồm lông móng - dịch bệnh ảnh hưởng đến động vật trang trại.

Triệu chứng rõ ràng nhất của tay chân miệng ở trẻ sơ sinh là các vết phồng rộp trên da. Nhưng trước khi những nốt ban phỏng nước xuất hiện, các bé cũng có thể bị đau họng, sốt và đau bụng. Sau đó một vài ngày, phụ huynh sẽ nhận thấy các đặc điểm sau:

• Miệng: Xuất hiện những đốm đỏ trên lưỡi và bên trong miệng của bé. Các đốm này sẽ dần chuyển thành những mụn nước lớn hơn, màu vàng xám có viền đỏ.
• Tay và chân: Xuất hiện những đốm nhỏ màu đỏ nổi trên ngón tay, lưng hoặc lòng bàn tay, lòng bàn chân và ngón chân của bé. Các đốm này có thể gây đau và ngứa, sau đó chuyển thành những mụn nước có màu xám ở giữa.

Các vết mụn trên trông giống như nốt phát ban đỏ phồng to và bỏng nước, thỉnh thoảng còn lan ra chân, mông và bẹn của trẻ sơ sinh. Các bé mắc bệnh có thể kém ăn (nếu bé đang ở giai đoạn ăn dặm) hoặc bỏ bú vì những mụn nước trong miệng gây sưng đau, khó chịu.

Để chẩn đoán bệnh tay chân miệng ở trẻ sơ sinh, bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng của bé và kiểm tra các vết loét hoặc phát ban. Đôi khi cần làm thêm xét nghiệm virus bằng cách lấy một miếng gạc họng hoặc mẫu phân hay máu để chắc chắn hơn.

Sẽ mất khoảng từ một tuần đến 10 ngày để các nốt ban biến mất hoàn toàn và những triệu chứng đi kèm khác dịu đi. Trong thời gian này, trẻ sơ sinh có thể sẽ rất khó chịu và thường hay quấy khóc. Phụ huynh nên tham khảo cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng như sau:

• Bé bị đau khi ăn hoặc bú:

Nên chia nhỏ các bữa ăn và tăng tần suất ăn thường xuyên hơn. Mẹ có thể tiếp tục cho con bú vì những mụn nước ở miệng của bé sẽ không lây truyền qua núm vú và khiến mẹ mắc bệnh. Đối với trẻ sơ sinh dùng sữa công thức thì nên bổ sung thêm nước cho bé.

• Bé ăn dặm:

Cho bé dùng thức ăn mềm, dễ nuốt, chẳng hạn như khoai tây nghiền hoặc súp. Không để bé ăn thực phẩm cay hoặc uống nước ép có vị chua vì có thể làm tăng cơn đau miệng.

• Gel bôi giảm đau khi mọc răng:

Có thể dùng loại gel này để làm dịu các cơn đau do mụn nước trong miệng bé sau khi tham khảo ý kiến của dược sĩ tại nhà thuốc. Xoa một ít gel tại những vị trí có vết loét trên nướu, lưỡi và bên trong má của trẻ sơ sinh.

• Thuốc hạ sốt:

Paracetamol hoặc ibuprofen cho trẻ sơ sinh có tác dụng giúp giảm đau và hạ sốt. Phụ huynh có thể cho trẻ sơ sinh 2 tháng tuổi trở lên uống paracetamol nếu bé không sinh non và nặng hơn 4kg. Dùng ibuprofen nếu bé được 3 tháng tuổi trở lên và nặng ít nhất 5kg. Cần lưu ý đọc kỹ hướng dẫn của nhà sản xuất trên bao bì và hỏi bác sĩ/dược sĩ để được tư vấn về liều lượng dùng thuốc giảm đau hạ sốt thích hợp nhất cho con em mình.

• Tắm rửa nhẹ nhàng:

Khi tắm cho bé cần lưu ý lau rửa nhẹ nhàng vì những vùng da bị tổn thương có thể rất đau. Cố gắng không làm bể bất kỳ mụn nước nào của bé để tránh dịch lỏng rò rỉ gây nhiễm trùng.

• Cách ly và cho trẻ nghỉ ngơi:

Nếu trẻ sơ sinh đã đi nhà trẻ hoặc được gửi đến những nơi chăm sóc trẻ em, bố mẹ nên giữ con ở nhà cho đến khi bé khỏi bệnh và khỏe hơn. Đôi khi trẻ sơ sinh không cần bị cách ly hoàn toàn cho đến khi vết loét biến mất, tuy nhiên nên trao đổi với giáo viên hoặc người giữ trẻ trước khi cho bé đi học trở lại.

Phụ huynh không cần phải đưa trẻ sơ sinh bị tay chân miệng đến bệnh viện ngay vì bệnh sẽ tự khỏi sau khi đã qua hết các giai đoạn. Bệnh chân tay miệng ở trẻ không thể điều trị bằng kháng sinh bởi nguyên nhân gây bệnh là do virus.

Nhưng đôi khi tay chân miệng ở trẻ sơ sinh lại gây ra một số vấn đề nghiêm trọng hơn cần đến sự can thiệp của bác sĩ. Chẳng hạn như trẻ sơ sinh có thể bị mất nước nếu các triệu chứng khiến bé quá khó chịu và không uống đủ nước. Nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ nếu phát hiện bé có những dấu hiệu sau:

• Lừ đừ và uể oải;
• Khóc la, quấy;
• Tã khô hơn bình thường do tiểu ít;
• Nước tiểu màu vàng đậm;
• Tay chân lạnh;
• Sốt cao liên tục (≥ 38 độ C đối với các bé dưới 3 tháng tuổi và ≥ 39 độ C đối với các bé 3 - 6 tháng tuổi).

Mặc dù khá hiếm song các vết loét do tay chân miệng gây ra vẫn có thể bị nhiễm trùng (nhiễm trùng thứ cấp) và cần điều trị bằng kháng sinh để loại bỏ vi khuẩn theo yêu cầu của bác sĩ. Cần lập tức đưa bé đến bệnh viện nếu phát hiện những dấu hiệu nhiễm trùng thứ cấp như sau:

• Da của bé trở nên rất đau, sưng đỏ và nóng;
• Các mụn nước bắt đầu rỉ mủ có màu vàng thay vì chất lỏng trong suốt;
• Các triệu chứng diễn tiến nghiệm trọng hơn, không thuyên giảm hoặc cải thiện sau 7 - 10 ngày.

Khi da của bé bắt đầu bong tróc là dấu hiệu cho thấy các vết loét dần hồi phục và trẻ sơ sinh đã cảm thấy đỡ hơn. Tuy nhiên, nên đeo găng tay và mang vớ để tránh bé gãi, kết hợp thoa kem bôi mềm da để làm dịu làn da cho trẻ sơ sinh.

Có trường hợp, trẻ sơ sinh và trẻ em bị rụng đi móng tay hoặc móng chân vài tuần sau khi đã hết bệnh, đặc biệt là nếu đã từng mọc mụn nước to. Điều này có thể khiến nhiều phụ huynh hốt hoảng, tuy nhiên không cần quá lo lắng vì móng tay của bé sẽ tự mọc lại sau đó mà không cần can thiệp y tế.

Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: Sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,....Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Cùng với đó là sự tận tâm từ các bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn với các bệnh nhi, giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.

Sau khi khỏi bệnh tay chân miệng, trẻ sơ sinh sẽ miễn dịch với chủng virus nhất định mà bé đã mắc phải. Tuy nhiên cũng giống như virus cảm lạnh, có rất nhiều chủng virus coxsackie và bé sẽ có khả năng tái phát tay chân miệng.

Để bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi bị tay chân miệng một lần nữa, bố mẹ nên chú ý vệ sinh cho trẻ bằng cách:

• Dùng khăn giấy che miệng khi ho và hắt hơi, vứt bỏ sau một lần sử dụng;
• Xử lý tã lót đúng cách vì virus vẫn có thể tồn tại trong phân của bé 1 - 2 tháng sau khi đã khỏi bệnh;
• Đảm bảo giữ sạch sẽ nhà vệ sinh;
• Tránh dùng chung các vật dụng cá nhân, như cốc hoặc khăn tắm, ....

Đặc biệt, cần thường xuyên dùng xà phòng và nước để rửa tay bé, cũng như tay người chăm sóc trẻ, quan trọng nhất là vào các thời điểm sau:

• Trước và sau khi thay tã;
• Sau khi đi vệ sinh;
• Trước khi cho bé bú mẹ hoặc sữa bình;
• Trước giờ ăn với các bé đã bắt đầu ăn dặm;
• Sau khi chạm vào các đồ dùng cá nhân đã sử dụng của bé.

Xét về nguy cơ gây hại cho thai nhi khi sản phụ mắc tay chân miệng, các bác sĩ cho biết người lớn có thể miễn dịch với các chủng virus coxsackie khác nhau. Ngay cả khi thai phụ mắc bệnh tay chân miệng, triệu chứng cũng thường rất nhẹ và thai nhi sẽ không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, nếu phụ nữ mang thai mắc bệnh tay chân miệng chỉ vài tuần trước khi sinh, cần trình bày với bác sĩ sản khoa để được theo dõi vì vẫn có một ít nguy cơ khiến trẻ sơ sinh bị tay chân miệng.