Gây mê toàn thân có an toàn cho trẻ sơ sinh không?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Đức Thông - Bác sĩ Gây mê hồi sức - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Theo các nhà khoa học, việc gây mê trong phẫu thuật cho trẻ dưới 2 tuổi có thể ảnh hưởng đến khả năng học tập về sau. So với trẻ bình thường ở cùng độ tuổi, nguy cơ giảm năng lực học tập tăng lên gấp 2 lần ở những trẻ từng trải qua nhiều lần gây mê, đặc biệt là vấn đề ngôn ngữ.

Về phương diện sinh lý, giai đoạn sơ sinh được tính từ khi trẻ mới sinh đến 1 tháng tuổi đối với trẻ sinh đủ tháng; hoặc vài tháng đối với trẻ thiếu tháng.

Trẻ phải mổ trong giai đoạn sơ sinh thường là mổ cấp cứu vì có các dị tật bẩm sinh; nếu không mổ kịp thời sẽ nguy hiểm đến tính mạng của trẻ. Hiện nay nhờ sự tiến bộ của ngành siêu âm, tại các nước phát triển, dị tật bẩm sinh sớm được phát hiện và có thể điều trị từ trong giai đoạn bào thai hoặc là có hướng hồi sức và điều trị từ khi trẻ mới sinh.

Gây mê toàn thân cho trẻ sơ sinh là một thử thách lớn nhất đối với người làm công tác gây mê. Như mọi lứa tuổi khác, việc đánh giá tình trạng ASA III, IV mổ trong trường hợp cấp cứu ở trẻ sơ sinh cho biết có nhiều nguy cơ về gây mê. Kinh nghiệm của bác sĩ gây mê đóng vai trò quan trọng trong tần suất xảy ra biến chứng. Theo nghiên cứu của KEENAN, tần suất ngừng tim ở trẻ dưới 1 tuổi là 1,970/00 đối với bác sĩ gây mê không chuyên nhi và là 0% đối với bác sĩ gây mê nhi.

Gây mê toàn thân tưởng như là một việc rất đơn giản nhưng thực sự là kỹ thuật vô cùng khó và đòi hỏi người thực hiện phải có kiến thức sâu rộng, về giải phẫu sinh lý não, hô hấp, tuần hoàn... Trong đó, việc gây mê cho trẻ em lại càng phức tạp. Trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ, việc tính liều thuốc phải thật chính xác, phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe, thể trạng, khả năng đáp ứng thuốc... Đặc biệt, đối với trẻ bị sứt môi hở hàm ếch với dị dạng đường miệng, đường hô hấp thì việc gây mê càng khó hơn nữa.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng những trẻ được mổ nhiều lần dưới 2 tuổi: 36,6% bị suy giảm khả năng học tập sau này trong đời. Ở những trẻ được phẫu thuật 1 lần: 23,6% bị suy giảm khả năng học tập, trong khi nhóm trẻ không phải trải qua phẫu thuật, gây mê trước 2 tuổi là 21,2%. Ngoài ra, gây mê còn có mối liên quan với trẻ tăng động và ảnh hưởng đến phát triển trí não, trí nhớ ở trẻ.

Những tai biến có thể xảy ra với trẻ khi gây mê có thể rơi vào hai trường hợp. Thứ nhất, trẻ bị trào ngược khi gây mê. Các bậc cha mẹ cần tuân thủ vấn đề cho trẻ nhịn ăn uống trước khi phẫu thuật: 8 giờ đối với thức ăn đặc; 6 giờ đối với thức ăn lỏng như cháo, sữa công thức; 4 giờ đối với sữa mẹ; 2 giờ đối với nước lọc. Nếu có thức ăn hoặc các loại nước trong dạ dày trẻ khi thực hiện gây mê, dễ xảy ra tình trạng nôn mửa, chất nôn có thể trào ngược lên thành sau cổ họng, tràn vào phổi và gây tổn thương phổi như xẹp phổi, viêm phổi hít, co thắt phế quản. Nhưng trẻ thường không chịu được đói, nhiều bà mẹ thương con, lại không lường hết được ảnh hưởng nghiêm trọng của việc cho con ăn trước gây mê nên vẫn mang thức ăn cho trẻ. Ở trẻ em, thực quản chưa phát triển hoàn thiện, khi gây mê trẻ được nằm ngửa, van thực quản hở rất dễ khiến thức ăn bị trào ngược. Khi đó, trẻ hít phải thức ăn, không thở được và có thể tử vong.

Trường hợp thứ hai là trẻ bị suy hô hấp trong quá trình gây mê. Khi gây mê nội khí quản, nếu đặt ống nội khí quản không vào đường thở mà đặt nhầm vào đường thực quản, hoặc ống bị tuột... có thể khiến trẻ nhanh chóng bị suy hô hấp, dẫn đến mất não và tử vong. Đây là tai biến rất nguy hiểm, thường phải được phát hiện nhanh và xử trí đúng trong vòng dưới 5 phút mới hy vọng giúp bệnh nhân vượt qua nguy hiểm.

Hơn nữa, đối với trẻ can thiệp chữa sứt môi hở hàm ếch là một phẫu thuật lớn, tiềm ẩn nhiều nguy cơ chứ không phải tiểu phẫu như nhiều người nghĩ. Trẻ bị dị tật này thường có cơ địa yếu và có thể bị đa dị tật nhất là dị tật tim bẩm sinh nên không phải nơi nào cũng phẫu thuật cho các cháu được. Nếu không đảm bảo các yêu cầu về cơ sở vật chất, thiết bị máy móc, tay nghề bác sĩ... thì khi xảy ra tai biến như co thắt, suy tim, suy hô hấp, sốc phản vệ... sẽ khó xử lý và khắc phục kịp thời.

Chính vì vậy, trong những trường hợp cần thiết phải làm phẫu thuật cho trẻ, phụ huynh nên đưa trẻ đến các trung tâm ngoại khoa lớn để các bác sĩ chuyên khoa xem xét tình trạng của con và đưa ra biện pháp điều trị hiệu quả nhất. Đồng thời, các chuyên gia về gây mê hồi sức có thể khám và cho lời khuyên về các nguy cơ về gây mê cho từng trẻ.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là cơ sở y tế chất lượng cao tại Việt Nam với đội ngũ y bác sĩ có trình độ chuyên môn cao, được đào tạo bài bản, chuyên sâu trong nước và nước ngoài, giàu kinh nghiệm.

Hệ thống thiết bị y tế hiện đại, tối tân giúp phát hiện ra nhiều căn bệnh khó, nguy hiểm trong thời gian ngắn, hỗ trợ việc chẩn đoán, điều trị của bác sĩ hiệu quả nhất. Không gian bệnh viện được thiết kế rộng rãi, mang đến cho người bệnh sự thoải mái, thân thiện, yên tâm.

Bác sĩ Đức Thông đã có 14 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Gây mê hồi sức. Đặc biệt, với quá trình 12 năm làm việc tại Khoa Gây mê hồi sức Bệnh viện C Đà Nẵng, bác sĩ Thông có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực Gây mê hồi sức cho người bệnh cao tuổi, có nhiều bệnh kèm, bệnh nặng khi mổ; giúp cho nhiều ca mổ nặng, phức tạp được thành công. Hiện tại, đang là Bác sĩ gây mê Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.