Phát hiện bệnh phì đại tiền liệt tuyến: Cần khám những gì?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Hùng - Bác sĩ điều trị bệnh nội tiết- Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ có 36 năm kinh nghiệm làm việc.

Phì đại tiền liệt tuyến là một bệnh lý thường gặp ở nam giới tuổi trung niên. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tới cuộc sống, sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng đối với sức khỏe.

Phì đại lành tính tuyến tiền liệt hay còn gọi là u xơ tiền liệt tuyến là sự phì đại lành tính của tuyến tiền liệt. Bệnh phát sinh là do sự tăng sản của tế bào thành phần cấu trúc tiền liệt tuyến, từ đó gây ra các rối loạn về tiểu tiện.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới thì có trên 50% nam giới từ 60 - 70 tuổi bị u xơ tiền liệt tuyến, có đến 88% nam giới trên 80 tuổi mắc phải căn bệnh này. Đồng thời các số liệu thống kê cũng cho thấy rằng tỷ lệ mắc bệnh cùng với mức độ trầm trọng của bệnh thường tăng theo độ tuổi.

Phì đại tiền liệt tuyến thường phát triển từ từ và không gây ra bất kỳ sự nguy hiểm nào trong một thời gian dài. Tuyến tiền liệt bao quanh niệu đạo nên khi nó bị phì đại sẽ gây cản trở nước tiểu chảy từ bàng quang ra niệu đạo, do đó sẽ xuất hiện tình trạng rối loạn tiểu tiện. Nếu tình trạng này kéo dài có thể gây bí tiểu mạn tính và dẫn đến các biến chứng như là:

• Viêm bàng quang.
• Viêm đường tiết niệu.
• Suy thận.

Chính vì vậy khi có các triệu chứng rối loạn tiểu tiện hoặc bí tiểu cấp, người bệnh cần phải đi khám ngay.

Để có thể chẩn đoán xác định phì đại tiền liệt tuyến cần dựa vào các yếu tố sau đây:

Hỏi bệnh: Bác sĩ sẽ khai thác các triệu chứng lâm sàng về tình trạng rối loạn tiểu tiện của bệnh nhân thông qua việc hỏi bệnh.

Thăm khám: Sau khi hỏi bệnh, các bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám trực tràng để đánh giá tình trạng tiền liệt tuyến. Thông thường khi bị phì đại lành tính tuyến tiền, bác sĩ thăm khám qua trực tràng sẽ thấy tiền liệt tuyến có các đặc điểm sau đây:

• Kích thước to.
• Ranh giới rõ.
• Bề mặt nhẵn.
• Mật độ chắc.
• Khi ấn vào bệnh nhân thấy đau tức.

Cận lâm sàng: Các xét nghiệm cận lâm sàng sẽ giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác xem bệnh nhân có bị phì đại tiền liệt tuyến hay không và mức độ bệnh như thế nào.

Siêu âm là một phương pháp cận lâm sàng dễ thực hiện và đem lại nhiều giá trị. Đây là phương pháp cận lâm sàng thường được dùng trong việc thăm khám phát hiện u xơ tiền liệt tuyến.

Siêu âm đánh giá thể tích tuyến tiền liệt đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi u xơ tiền liệt tuyến. Phương pháp này có ưu điểm không gây sang chấn, quá trình thực hiện nhanh, chính xác và hiệu quả cao.

Vai trò của siêu âm tuyến tiền liệt:

• Giúp đánh giá thể tích tiền liệt tuyến, qua đó có định hướng trong việc lựa chọn phương pháp điều trị.
• Giúp đánh giá tình trạng nhu mô tuyến tiền liệt để chẩn đoán phân biệt với bệnh áp xe hoặc ung thư tiền liệt tuyến.
• Giúp đánh giá một số biến chứng do u xơ tiền liệt tuyến gây ra ở bàng quang và đường dẫn niệu như sỏi, giãn niệu quản, giãn đài bể thận,...
• Giúp đánh giá giai đoạn bệnh và kết quả phẫu thuật thông qua việc đo lượng nước tiểu tồn dư.
• Đồng thời giúp đánh giá các bệnh kết hợp khác của đường niệu như sỏi thận, u bàng quang,...
• Giúp xác định khối lượng, hình dạng và mật độ của tuyến tiền liệt. Theo quy ước 1cm3 thể tích = 1g trọng lượng tuyến.
• Ngoài ra, siêu âm còn giúp xác định lượng nước tiểu tồn dư tính theo đơn vị thể tích là ml.

Các phương pháp siêu âm tuyến tiền liệt gồm có:

• Phương pháp siêu âm phía trên xương mu.
• Phương pháp siêu âm qua đường trực tràng.
• Phương pháp siêu âm qua đường tầng sinh môn: phương pháp này ít có kết quả, do đó ít được sử dụng.
• Phương pháp siêu âm bằng cách đưa đầu dò qua niệu đạo: phương pháp này có nguy cơ gây dập vỡ niệu đạo và nhiễm khuẩn, do đó ít được sử dụng.
• Phương pháp siêu âm màu Doppler: trong trường hợp cần thiết có thể kết hợp với các phương pháp siêu âm kinh điển.

Hình ảnh chụp X-quang hệ tiết niệu sẽ cho thấy:

• Những thay đổi bất thường về cấu trúc giải phẫu của đường tiết niệu do tình trạng phì đại tuyến tiền liệt gây ra.
• Xác định mức độ lồi vào trong lòng bàng quang của khối u tuyến tiền liệt.
• Đánh giá chức năng của thận 2 bên và tình trạng niệu đạo trong một số biến chứng kèm theo như dị tật, sỏi,...

Thăm dò niệu động học là xét nghiệm được dùng để đo áp lực và chức năng của bàng quang. Xét nghiệm này giúp đánh giá áp lực bên trong bàng quang và hiệu quả của sự co bóp bàng quang. Thăm dò này được tiến hành trong trường hợp nghi ngờ bệnh nhân có vấn đề về bàng quang hơn là phì đại tuyến tiền liệt.

Định lượng PSA và PAP được sử dụng để chẩn đoán phân biệt giữa phì đại tuyến tiền liệt và ung thư tuyến tiền liệt.

Xét nghiệm này nhằm kiểm tra xem bệnh nhân có bị hẹp niệu đạo hay không.

Các xét nghiệm vi khuẩn có thể được làm như là cấy nước tiểu, làm kháng sinh đồ.

Ngoài các xét nghiệm trên, còn có một số xét nghiệm khác như là: sinh thiết, chụp cộng hưởng từ, scanner,... Tuy nhiên, không phải bệnh nhân nào cũng cần làm hết tất cả các xét nghiệm trên, mà việc lựa chọn phương pháp xét nghiệm phụ thuộc vào tình trạng bệnh của tùng bệnh nhân và cơ sở vật chất của nơi khám chữa bệnh. Trong đó siêu âm tuyến tiền liệt có thể coi là quan trọng nhất, không thể thiếu để chẩn đoán bệnh u xơ tuyến tiền liệt.

Các bệnh nhân khi nghi ngờ bị phì đại tiền liệt tuyến có thể tới các bệnh viện công lập từ tuyến huyện trở lên, hoặc các bệnh viện, phòng khám tư nhân có chuyên khoa Thận - Tiết niệu để thăm khám và điều trị.