Chỉ định thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh

Khi bước vào giai đoạn tiền mãn kinh, tâm sinh lý người phụ nữ thường rối loạn thất thường do suy giảm hormone. Việc tự ý mua thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng nếu sử dụng không đúng cách.

Mãn kinh là quá trình sinh lý tự nhiên trong cuộc đời của người phụ nữ, đây là độ tuổi chấm dứt hoàn toàn kinh nguyệt (48 - 53 tuổi), buồng trứng ngưng tiết estrogen. Thời kỳ tiền mãn kinh được xác định là thời gian 2 - 5 năm trước khi mãn kinh, đây là giai đoạn bắt đầu có sự thiếu hụt estrogen do giảm chức năng buồng trứng.

Các triệu chứng cho biết người phụ nữ bắt đầu vào giai đoạn tiền mãn kinh sẽ khác nhau ở mỗi người, tuy nhiên nhìn chung khi bước vào độ tuổi này, phụ nữ sẽ xuất hiện một số dấu hiệu như:

• Rối loạn kinh nguyệt;
• Ra máu âm đạo bất thường;
• Ra máu dài ngày;
• Bốc hỏa;
• Chóng mặt, nhức đầu;
• Lo âu, hồi hộp, mệt mỏi;
• Tê các đầu ngón tay;
• Khó ngủ, mất ngủ;
• Cảm giác nặng ngực;
• Tiểu rắt, nhiều lần, không tự chủ;
• Khô âm đạo, giao hợp đau, ra máu...

Hiện nay, rất nhiều chị em phụ nữ khi thấy cơ thể mệt mỏi, bốc hỏa... liền tự ý mua thuốc kéo dài tuổi tiền mãn kinh bổ sung nội tiết tố mà không có sự chỉ dẫn của thầy thuốc. Vậy việc dùng thuốc cho phụ nữ tiền mãn kinh có thể cải thiện đáng kể những rối loạn ở tuổi này hay không và việc sử dụng lâu dài có gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe?

Trên thực tế lâm sàng, việc dùng estrogen thay thế sẽ làm giảm các triệu chứng khó chịu của tiền mãn kinh một cách rõ rệt, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dùng, làm cho phụ nữ thấy thoải mái hơn, có thể tiếp tục các hoạt động xã hội một cách bình thường. Ngoài ra, thuốc cho phụ nữ tiền mãn kinh nếu dùng đúng và đủ còn có tác dụng chống loãng xương, giúp phòng ngừa gãy xương hông và cột sống.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích mà thuốc dành cho phụ nữ tiền mãn kinh đem lại thì nó cũng chứa không ít những nguy cơ dẫn đến các bệnh lý như:

• Làm dày nội mạc tử cung, tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư nội mạc tử cung;
• Tăng nguy cơ nhồi máu não, nhồi máu cơ tim, tăng tình trạng thuyên tắc mạch;
• Tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú.

Hiện nay, chất lượng cuộc sống đang ngày càng được quan tâm, vì vậy việc dùng thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh để làm giảm bớt những khó chịu đang được khuyến khích. Tuy nhiên, trước khi sử dụng thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh phải có sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa và cần khám tầm soát một cách cẩn thận trước các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn. Mặt khác việc theo dõi định kỳ và có hệ thống theo đúng phác đồ điều trị cũng đóng vai trò rất quan trọng. Do đó, để sử dụng thuốc cho phụ nữ tiền mãn kinh một cách an toàn và hiệu quả, chị em phụ nữ nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị.

Sự thay đổi trong thời kỳ tiền mãn kinh mang tính chất rõ nét nhất là sự suy giảm hormon nữ giới trong cơ thể chị em, đó là estrogen và progesteron, trong đó người ta chú ý nhiều nhất là sự suy giảm rõ rệt của estrogen. Trong nhiều trường hợp, sự thay đổi của hormon này có liên quan khá chặt chẽ với các biểu hiện ở tuổi tiền mãn kinh và mãn kinh. Do sự thay đổi của hormone này dẫn đến nhiều trường hợp buộc phải sử dụng hormon thay thế.

Tại sao hormone lại giảm ở tuổi mãn kinh? Khi con người bước sang tuổi mãn kinh, buồng trứng bắt đầu thoái hoá, lượng nang trứng giảm, buồng trứng trơ ra với các chất FSH và LH khiến estrogen mất nguồn tổng hợp. Chuyện sụt giảm gần như là tất nhiên và không thể tránh, tuy nhiên sự thay đổi nồng độ estrogen chưa phải là suy giảm ngay lập tức mà chính xác là sự dao động quá mức ở tuổi tiền mãn kinh.

Lượng estrogen giảm khiến chị em không được thừa hưởng những tác dụng mà estrogen đem lại: kích thích tạo mỡ làm da đẹp và mịn màng, kích thích tuyến vú, kích thích tử cung, âm đạo nở nang, nang trứng phát triển, mang lại nhu cầu tình dục ở nữ giới..., những tác dụng này của estrogen sẽ không còn được đầy đủ trong thời kỳ mãn kinh. Vì thế nhiều trường hợp ảnh hưởng quá mức cần phải cân nhắc sử dụng liệu pháp hormon thay thế để can thiệp.

Liệu pháp thay thế hormon là một liệu pháp quan trọng trong thời kỳ tiền mãn kinh với bản chất là sử dụng hormone nữ giới (estrogen) tổng hợp bên ngoài để bù đắp phần hormon thiếu hụt nhằm 2 mục đích: bù trừ hormon thiếu và hoá giải tình trạng dao động estrogen.

3.1. Lợi ích khi sử dụng thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh

Người sử dụng thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh không còn cảm thấy xấu hổ quá mức vì tự nhiên mặt đỏ như gấc chín, người nóng bừng như bốc hoả. Do đó thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh là chỉ định đầu tay khi người phụ nữ có triệu chứng rối loạn điều hoà vận mạch điển hình.

Trên loãng xương, nhiều công trình nghiên cứu cho thấy thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh có chỉ ra là có sự cải thiện rối loạn này. Các nghiên cứu đã chỉ ra là những người được sử dụng hormon thay thế sẽ giảm được 27% nguy cơ loãng xương đốt sống và giảm 40% loãng xương ở xương chậu và xương cổ tay.

Trên vấn đề bệnh lý mạch vành ở lứa tuổi mãn kinh, thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh cũng có những thành tựu đáng lưu ý, song cả nam giới và nữ giới cao tuổi đều có nguy cơ mắc bệnh mạch vành như nhau do tác động của yếu tố tuổi, chuyển hóa và mức độ vận động. Tuy nhiên sự suy giảm hormon đã gây ra những tác động độc lập với tuổi trong tiến trình gây ra bệnh mạch vành ở phụ nữ tuổi mãn kinh. Dù còn nhiều vấn đề tranh cãi về hiệu quả của thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh nhưng nhìn chung liệu pháp hormon có thể làm giảm bớt nguy cơ của bệnh mạch vành ở lứa tuổi mãn kinh.

3.2. Những góc tối của thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh

Điều đáng ngại thứ nhất mà người ta lo lắng khi dùng thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh đó là nguy cơ ung thư vú. Dù còn nhiều tranh cãi, nhưng một số lượng lớn công trình nghiên cứu đã chỉ một mối liên quan giữa liệu pháp hormon và ung thư vú ở phụ nữ mãn kinh. Người ta nghi ngờ rằng sự kéo dài thời kỳ estrogen có liên kết với khả năng ung thư của phụ nữ, do đó mà liệu pháp hormon cần được sử dụng rất thận trọng.

Điều đáng lo ngại thứ hai của thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh là gia tăng biến cố tắc mạch trên những người có nguy cơ cao do estrogen có một tác dụng phụ là gây ra rối loạn đông máu, hình thành những cục máu đông trong lòng mạch. Nguy cơ càng cao khi chúng ta dùng thuốc nội tiết càng kéo dài, tần suất càng lớn khi chúng ta càng dùng liều càng cao. Nhiều ca bệnh nhồi máu não, tử vong do nhồi máu cơ tim đã được báo cáo ở những người lạm dụng estrogen hoặc dùng bừa bãi liệu pháp hormon. Điều này còn đáng sợ hơn các triệu chứng tiền mãn kinh rất nhiều.

Liệu pháp hormon cũng bị nghi ngờ là nguyên nhân gây ra hàng loạt tình trạng tăng chảy máu kéo dài ở âm đạo, làm tăng mức độ trầm trọng của viêm gan, làm tăng nguy cơ ung thư tử cung, gây sưng phù, đau đầu nghiêm trọng...

Đứng trước những thay đổi cơ thể như trên, chỉ định thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh là không hoàn toàn chắc chắn. Không thể vì một số tác dụng tốt mà có thể chỉ định hết sức thoải mái, ngược lại không thể vì một số tác hại của estrogen mà phủ nhận đi những công hiệu của nó trong điều trị.

Tóm lại, thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh từ trước đến nay vẫn được coi là một chỉ định đầu tay với những người gặp phải tình trạng rối loạn điều hoà mạch điển hình như bốc hỏa, nóng bừng, đỏ mặt... Song chỉ định thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh như thế nào, dùng dạng thuốc ra sao, liều bao nhiêu là những quyết định hết sức cân nhắc của bác sĩ. Hơn hết chị em cần hiểu rằng mãn kinh không phải là một bệnh, do đó việc thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh mới mục đích điều trị không phải là một quy định bắt buộc.

Nếu bác sĩ không chỉ định thuốc nội tiết cho phụ nữ tiền mãn kinh, chị em hoàn toàn có thể tìm đến các biện pháp tự nhiên hơn, an toàn hơn để đẩy lùi cảm giác khó chịu do giai đoạn tiền mãn kinh đem lại.

• Chị em phụ nữ tuổi tiền mãn kinh, mãn kinh có nguy cơ cao bị loãng xương, do đó cần tăng cường sử dụng những thực phẩm giàu canxi, vitamin D như sữa, trứng và các loại hải sản. Ngoài ra, khi bước vào giai đoạn này phụ nữ thường suy giảm nội tiết tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, huyết áp, rối loạn mỡ máu... cần có chế độ ăn kiểm soát mỡ máu, giảm mặn, giới hạn lượng cholesterol xấu, giảm sử dụng nội tạng động vật, hạn chế dầu mỡ, thực phẩm chiên, rán, thịt đỏ, hạn chế tối đa chất ngọt như chè, bánh kẹo, nước ngọt...
• Việc bổ sung chất xơ rất quan trọng cho cơ thể (khoai lang, bánh mì đen, gạo lứt...), bên cạnh đó cần tăng cường đạm và các thực phẩm từ đậu nành, đậu phụ, sữa đậu nành... chứa nhiều chất phytoestrogen tốt cho người phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh. Việc bổ sung thêm Omega 3 trong các loại cá, quả óc chó, hạt lanh, hạt chia... sẽ có lợi cho tim mạch.
• Bên cạnh dinh dưỡng thì một chế độ vận động hợp lý cũng mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhất là ở phụ nữ tiền mãn kinh có các chứng rối loạn về tiền đình. Môn thể thao phù hợp nhất là đi bộ, chạy bộ, tập yoga... đều đặn ít nhất 5 lần/tuần, mỗi lần từ 30 - 60 phút.
• Ở độ tuổi này chị em phụ nữ cũng nên đi khám sức khỏe định kỳ, đo mật độ xương, sàng lọc các bệnh lý thường gặp ở tuổi tiền mãn kinh và các loại ung thư sinh dục để phát hiện sớm và điều trị kịp thời, nâng cao kì vọng và chất lượng cuộc sống.

Chỉ khi các triệu chứng rối loạn tiền mãn kinh trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng một số loại hormon thay thế (Estrogen và Progesterone) hoặc điều trị nội tiết (điều trị estrogen toàn thân hoặc khu trú, liệu pháp nội tiết estrogen và progesterone kết hợp, điều trị estrogen có/không kèm với progesterone...).