Rối loạn nội tiết thời kỳ mãn kinh: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Bài viết bởi Bác sĩ cao cấp Nguyễn Thị Tân Sinh - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Mãn kinh là thời điểm đánh dấu sự kết thúc chu kỳ kinh nguyệt của bạn. Nó được chẩn đoán sau khi bạn đã trải qua 12 tháng mà không có kinh nguyệt. Thời kỳ mãn kinh có thể xảy ra ở độ tuổi 40 hoặc 50, nhưng tuổi trung bình là 50 ở Việt Nam.

Mãn kinh là một quá trình sinh học tự nhiên. Tuy nhiên, các triệu chứng thể chất (nóng ran) hoặc các triệu chứng về tình cảm của thời kỳ mãn kinh có thể phá vỡ giấc ngủ, giảm năng lượng của bạn hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe, cảm xúc. Có rất nhiều phương pháp điều trị mãn kinh hiệu quả, từ việc điều chỉnh lối sống đến liệu pháp hormon.

1. Một số triệu chứng thường gặp trước và sau mãn kinh

Các triệu chứng thường gặp trước và sau mãn kinh bao gồm:

• Chu kỳ kinh nguyệt dài ngắn bất thường;
• Khô âm đạo;
• Nóng bừng, ớn lạnh.
• Đổ mồ hôi đêm;
• Các vấn đề về giấc ngủ;
• Thay đổi tâm trạng;
• Tăng cân và chuyển hóa chậm;
• Tóc mỏng và da khô;
• Teo các cơ quan sinh dục ( vú, âm hộ, âm đạo)

Các triệu chứng mãn kinh khác nhau đối với từng phụ nữ. Thông thường, chu kỳ kinh nguyệt sẽ mất vài tháng và trở lại đều hàng tháng một lần nữa trong một vài tháng. Các chu kỳ ngắn hơn. Mặc dù thời kỳ bất thường, mang thai vẫn có thể xảy ra.

2. Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Theo dõi sức khỏe thường xuyên với bác sĩ chuyên khoa để phòng ngừa các bệnh lý và được chăm sóc, điều trị một cách tốt. Đặc biệt, luôn tìm tư vấn y tế nếu bạn bị chảy máu âm đạo sau khi mãn kinh. Chăm sóc sức khỏe dự phòng bao gồm khám ngực và vùng chậu, sàng lọc bất thường cổ tử cung, buồng trứng, siêu âm và chụp vú. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể đề nghị kiểm tra thêm tuyến giáp, soi đại tràng, xét nghiệm đường máu, mỡ máu, ... nếu thấy có nguy cơ.

3. Nguyên nhân rối loạn nội tiết thời kỳ mãn kinh

3.1.Sự suy giảm tự nhiên của kích thích tố sinh sản

Ở những năm cuối của tuổi 30 buồng trứng của bạn bắt đầu tạo ra ít estrogen và progesterone hơn, và khả năng sinh sản của bạn giảm. Ở độ tuổi 40, chu kỳ kinh nguyệt của bạn có thể trở nên dài hơn hoặc ngắn hơn, nặng hơn hoặc nhẹ hơn, vòng kinh ngắn hơn. Cho đến cuối cùng - trung bình, ở tuổi 50 - buồng trứng ngừng sản xuất trứng và bạn không còn hành kinh nữa.

3.2.Cắt bỏ tử cung

Cắt bỏ tử cung nhưng để lại buồng trứng của bạn thường không gây ra mãn kinh ngay lập tức. Mặc dù bạn không còn hành kinh , buồng trứng của bạn vẫn rụng và sản xuất estrogen và progesterone. Nhưng nếu là phẫu thuật loại bỏ cả tử cung và buồng trứng sẽ gây ra thời kỳ mãn kinh ngay lập tức. Bạn có khả năng bị bốc hỏa, có các dấu hiệu và triệu chứng mãn kinh khác, có thể nghiêm trọng, vì những thay đổi nội tiết này xảy ra đột ngột thay vì trong vài năm.

3.3.Hóa trị và xạ trị

Những liệu pháp điều trị ung thư này có thể gây ra mãn kinh, gây ra các triệu chứng như nóng ran trong hoặc ngay sau khi điều trị. Việc ngừng kinh nguyệt (và khả năng sinh sản) không phải lúc nào cũng là vĩnh viễn sau khi hóa trị, vì vậy cần áp dụng các biện pháp kiểm soát sinh sản.

3.4.Suy buồng trứng sớm

Khoảng 1% phụ nữ bị mãn kinh trước tuổi 40 (mãn kinh sớm). Thời kỳ mãn kinh có thể do suy giảm buồng trứng nguyên phát - khi buồng trứng của bạn không tạo ra mức bình thường của kích thích tố sinh sản - xuất phát từ yếu tố di truyền hoặc bệnh tự miễn dịch. Nhưng thường không có nguyên nhân nào có thể được tìm thấy. Đối với những phụ nữ này, liệu pháp hormon thường được khuyến cáo ít nhất là cho đến tuổi tự nhiên của thời kỳ mãn kinh để bảo vệ não, tim và xương.

4. Biến chứng rối loạn nội tiết thời kỳ mãn kinh

Sau thời kỳ mãn kinh, nguy cơ mắc một số tình trạng bệnh lý tăng lên, bao gồm:

• Bệnh tim và mạch máu:

Khi nồng độ estrogen giảm, nguy cơ mắc bệnh tim mạch sẽ tăng lên. Bệnh tim là nguyên nhân gây tử vong ở phụ nữ cũng như ở nam giới. Vì vậy, điều quan trọng là tập thể dục thường xuyên, ăn uống lành mạnh và duy trì cân nặng bình thường.

• Loãng xương:

Xương trở nên giòn và yếu, dẫn đến tăng nguy cơ gãy xương. Trong vài năm đầu tiên sau khi mãn kinh, bạn có thể mất mật độ xương với tốc độ nhanh, làm tăng nguy cơ loãng xương. Phụ nữ sau mãn kinh bị loãng xương đặc biệt dễ bị gãy xương sống, hông và cổ tay.

• Tiểu không tự chủ:

Khi các mô của âm đạo và niệu đạo của bạn bị mất độ đàn hồi, bạn có thể gặp phải những sự thúc đẩy thường xuyên, đột ngột, mót tiểu khẩn cấp, tiểu không kiểm soát hoặc mất nước tiểu khi ho, cười hoặc nhấc (stress incontinence). Bạn có thể bị nhiễm trùng đường tiết niệu thường xuyên hơn.

• Chức năng tình dục:

Khô âm đạo do giảm độ ẩm và mất độ đàn hồi có thể gây khó chịu và chảy máu nhẹ trong khi quan hệ tình dục. Ngoài ra, giảm cảm giác có thể làm giảm ham ham muốn tình dục. Chất dưỡng ẩm và chất bôi trơn âm đạo có nguồn gốc từ nước có thể hữu ích.

• Tăng cân:

Nhiều phụ nữ tăng cân trong thời kỳ mãn kinh và sau mãn kinh vì sự trao đổi chất chậm lại. Bạn có thể cần phải ăn ít hơn và tập thể dục nhiều hơn, để duy trì cân nặng hợp lý.

Các xét nghiệm thường không cần thiết để chẩn đoán thời kỳ mãn kinh. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm máu để kiểm tra và loại trừ một số nguyên nhân gây biểu hiện giống mãn kinh.

5. Điều trị rối loạn nội tiết thời kỳ mãn kinh

Hầu hết điều trị mãn kinh không cần điều trị y tế. Thay vào đó, phương pháp điều trị tập trung vào việc làm giảm các dấu hiệu và triệu chứng của bạn và ngăn ngừa hoặc quản lý các tình trạng mãn tính có thể xảy ra với lão hóa. Phương pháp điều trị mãn kinh có thể bao gồm:

• Liệu pháp hormon: Liệu pháp estrogen là lựa chọn điều trị hiệu quả nhất để giảm các cơn bốc hỏa . Tùy thuộc vào lịch sử y tế cá nhân và gia đình của bạn, bác sĩ có thể khuyên dùng estrogen liều thấp và thời gian ngắn nhất để giảm nhanh triệu chứng cho bạn. Nếu bạn vẫn còn tử cung, bạn sẽ cần progestin ngoài estrogen. Estrogen cũng giúp ngăn ngừa loãng xương. Sử dụng lâu dài liệu pháp hormon có thể có một số nguy cơ nên bác sĩ sẽ xem có phải là lựa chọn an toàn cho bạn hay không.
• Estrogen bôi âm đạo: Estrogen dạng gel có thể được dùng trực tiếp, chỉ giải phóng một lượng nhỏ estrogen, được hấp thụ bởi các mô âm đạo. Thuốc có thể giúp giảm khô âm đạo, khó chịu khi giao hợp và một số triệu chứng tiết niệu. Các loại dầu bôi trơn âm đạo Astroglide, K-Y jelly cũng làm giảm khó chịu âm đạo.
• Thuốc chống trầm cảm liều thấp: Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs) có thể làm giảm cơn bốc hỏa.
• Thuốc để ngăn ngừa hoặc điều trị chứng loãng xương: Dùng Can-xi và vitamin D để ngăn ngừa hoặc điều trị chứng loãng xương, giảm mất xương và nguy cơ gãy xương.
• Ngủ đủ: Tránh cafein và uống quá nhiều rượu, tập thể dục hàng ngày.
• Thực hành kỹ thuật thư giãn: Các kỹ thuật thở sâu, massage và thư giãn cơ bắp.
• Tăng cường sàn chậu: Các bài tập cơ sàn chậu (Kegel), có thể cải thiện một số dạng tiểu không kiểm soát, tăng độ co khít âm đạo.
• Chế độ ăn uống cân bằng: Bao gồm nhiều loại trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế chất béo bão hòa, dầu và đường.
• Luyện tập thể dục đều đặn: Tập thể dục thường xuyên để giúp bảo vệ chống lại bệnh tim, tiểu đường, loãng xương và các tình trạng khác liên quan đến lão hóa.
• Một số phương pháp điều trị bổ sung và thay thế đã hoặc đang được nghiên cứu bao gồm:
• Estrogen thực vật (phytoestrogen). Có hai loại phytoestrogen chính - isoflavone và lignans. Isoflavone có trong đậu nành, đậu xanh và các loại đậu khác. Lignans có trong ngũ cốc nguyên hạt và một số loại trái cây và rau quả. Isoflavone có một số tác dụng giống như estrogen yếu, vì vậy nếu bạn bị ung thư vú, hãy nói chuyện với bác sĩ trước khi bổ sung chế độ ăn uống của bạn với thuốc isoflavone.
• Thôi miên: Liệu pháp thôi miên có thể làm giảm tỷ lệ bùng phát bốc hỏa đối với một số phụ nữ mãn kinh, cải thiện giấc ngủ.
• Một số thực phẩm chức năng: Cỏ ba lá đỏ, kava, dong quai, DHEA, dầu hoa anh thảo buổi tối và khoai lang hoang dã (kem progesterone tự nhiên) có thể giúp ích nhưng cần tham khảo ý kiến bác sỹ trước khi dùng.

Rối loạn nội tiết tố thời kỳ mãn kinh có thể để lại một số biến chứng nguy hiểm, tuy nhiên tình trạng này có thể được điều trị bằng các liệu pháp, thuốc và thay đổi lối sống. Nếu trong trường hợp bệnh xuất hiện các triệu chứng bất thường, bạn nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa để thăm khám và được tư vấn bởi các bác sĩ có chuyên môn.

Hiện nay Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có Gói khám và tư vấn chăm sóc sức khỏe tuổi tiền mãn kinh, giúp khách hàng khám và tư vấn với bác sỹ chuyên khoa Phụ khoa; Thực hiện các xét nghiệm đánh giá tình trạng nội tiết tố, từ đó sớm phát hiện các bệnh lý tiền mãn kinh để có cách điều trị hiệu quả nhất.