Bài 2: Xét nghiệm dịch não tủy để làm gì?

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Trần Thị Vượng - Bác sĩ Vi sinh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Khi hệ thần kinh trung ương bị tổn thương, dịch não tủy sẽ có những thay đổi tương ứng. Việc xét nghiệm dịch não tủy sẽ định hướng cũng như giúp các bác sĩ lâm sàng có những chẩn đoán xác định và đưa ra phương pháp xử trí phù hợp.

Bình thường, cơ thể người lớn thường có 150-180 ml dịch não tủy (DNT), đó là một chất trong, không màu được chứa trong các não thất, khoang dưới nhện và các bể não...

Dịch não tủy có các chức năng: Bảo vệ hệ thần kinh trung ương trước các sang chấn cơ học, đảm bảo sự tuần hoàn của các dịch thần kinh, các hormon, các kháng thể và các bạch cầu, tham gia điều chỉnh độ pH và cân bằng điện giải của hệ thần kinh trung ương...

Khi hệ thần kinh trung ương bị tổn thương, dịch não tủy sẽ có những thay đổi tương ứng. Việc xét nghiệm dịch não tủy sẽ định hướng cũng như giúp các bác sĩ lâm sàng có những chẩn đoán xác định.

Thời điểm lấy: Do bác sĩ lâm sàng thăm khám và đưa ra quyết định

Cách lấy: Kỹ thuật này được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa bằng cách chọc ống sống thắt lưng.

Dụng cụ chứa: Dùng ống không có chất chống đông, thường là ống hoặc lọ nhựa vô trùng có nắp xoáy chặt.

Thể tích lấy: Thường lấy thường 2 – 3ml và chia vào 3 ống

• Ống 1: Làm các xét nghiệm sinh hóa và huyết thanh học: Để thực hiện định lượng đường, protein, clorua, các kháng thể...
• Ống 2: Làm xét nghiệm xét nghiệm vi sinh: Nhuộm soi, nuôi cấy định danh và làm kháng sinh đồ, PCR tìm virus, vi khuẩn...
• Ống 3: Làm xét nghiệm tế bào học: Tìm số lượng và thành phần bạch cầu.

Bình thường dịch não tủy không màu, trong suốt, tỷ trọng dịch não tủy bình thường là 1.006-1.009, pH là 7.4-7.6, số lượng tế bào: 0-3 tế bào/ ml dịch, các chỉ số đường (glucose), đạm (protein), muối clorua, trong ngưỡng cho phép, không có vi sinh vật tồn tại (vô trùng).

Khi xét nghiệm, các chỉ số này thay đổi là biểu hiện hoặc là dấu hiệu trong các bệnh lý nhiễm trùng, chấn thương hay các khối u, huyết khối, tắc động mạch não...

Ví dụ trong viêm màng não mủ: DNT đục, số lượng tế bào tăng (500-1000 tế bào/ml), chủ yếu là bạch cầu đa nhân trung tính, protein tăng, glucose giảm, nhuộm soi và nuôi cấy phân lập được vi khuẩn gây bệnh (phế cầu, não mô cầu...). Trong viêm màng não do lao: DNT có màu vàng chanh, trong , tế bào tăng, chủ yếu là tế bào lympho, protein thường tăng nhẹ, glucose và muối giảm, ly tâm lấy cặn nhuộm Zielh-Neelssen có thể thấy hình ảnh trực khuẩn lao, PCR DNT cho kết quả Dương tinh với vi khuẩn lao...Trong viêm màng não do virus: DNT thường vẫn trong suốt, Protein tăng nhẹ, thực hiện các xét nghiệm PCR sẽ tìm được các căn nguyên gây bệnh...Ngoài ra, trong các bệnh lý u, xuất huyết, DNT lại thay đổi khác.

Vì vậy xét nghiệm dịch não tủy cùng với chẩn đoán hình ảnh sẽ giúp các bác sĩ lâm sàng chính xác tình trạng bệnh lý của bệnh nhân và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.