Bài tập điều trị bệnh nhân suy van tĩnh mạch chân

Bài viết được viết bởi Bác sĩ Phục hồi chức năng - Khoa Ngoại Tổng hợp & Gây mê - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Suy van tĩnh mạch chân là một căn bệnh thường gặp và được dự đoán sẽ tăng cao do nhiều yếu tố. Bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh cũng như ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế đất nước. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh lý này và các yếu tố nguy cơ gây bệnh, từ đó có phương pháp tập luyện điều trị, phòng ngừa suy giãn tĩnh mạch chi dưới đơn giản, hiệu quả.

Các tĩnh mạch ở chân có chức năng mang máu về tim, chúng có van một chiều giúp máu không bị chảy ngược trở lại. Suy van tĩnh mạch mạn tính là tình trạng các van không hoạt động như bình thường và một phần máu có thể chảy ngược xuống chân. Tình trạng này kéo dài khiến cho suy giảm chức năng hệ tĩnh mạch chi dưới làm cho máu ứ lại ở tĩnh mạch, gây biến đổi về huyết động và biến dạng tổ chức mô xung quanh, tạo ra các triệu chứng như nhức mỏi, nặng chân, phù chân, tê dị cảm, kiến bò... Thậm chí có thể dẫn đến các biến chứng khó chữa và nguy hiểm như chàm da, loét chân không lành (nhất là ở người già), chảy máu, viêm tĩnh mạch nông huyết khối, huyết khối tĩnh mạch sâu,... ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân gây ra tình trạng này hiện chưa được xác định rõ ràng nhưng có một số yếu tố nguy cơ có thể gây ra tổn thương chức năng các van một chiều của hệ tĩnh mạch ngoại biên như:

• Một cục máu đông trong tĩnh mạch sâu ở chân (được gọi là huyết khối tĩnh mạch sâu) có thể làm hỏng van
• Quá trình thoái hóa do tuổi tác (trên 50 tuổi)
• Giới tính: nữ có nguy cơ mắc nhiều hơn nam
• Do tư thế sinh hoạt, làm việc phải đứng hay ngồi một chỗ lâu, ít vận động, phải mang vác nặng, làm việc trong môi trường ẩm thấp...
• Béo phì
• Mang thai hoặc đã mang thai nhiều lần
• Gia đình có người từng mắc bệnh suy van tĩnh mạch chân
• Người đã có tiền sử huyết khối
• Hút thuốc lá

Tập luyện thường xuyên có thể làm giảm bớt tình trạng giãn tĩnh mạch, đồng thời làm giảm một số triệu chứng và phòng ngừa biến chứng do suy van tĩnh mạch gây ra. Dưới đây là phần hướng dẫn các bài tập điều trị phục hồi chức năng suy van tĩnh mạch ở chi dưới. Các động tác tập cần thực hiện đều đặn, nhẹ nhàng, hết tầm vận động, không vội vàng và cần hít thở đều trong khi tập.

2.1. Các bài tập ở tư thế nằm

2.1.1. Gấp và duỗi khớp cổ chân

Bệnh nhân nằm ngửa trên giường hoặc bàn tập, hai chân duỗi thẳng, nâng chân trái lên khỏi mặt giường khoảng 30 đến 50 độ sau đó tập duỗi khớp cổ chân, rồi gấp khớp cổ chân đến mức tối đa từ 10 đến 15 lần. Đưa chân trái về tư thế ban đầu, tập tương tự như vậy đối với chân phải. Mỗi ngày tập 2 đến 3 lần.

2.1.2. Xoay khớp cổ chân

Bệnh nhân nằm ngửa trên giường hoặc bàn tập, hai chân duỗi thẳng, nâng chân trái lên khỏi mặt giường khoảng 30 đến 50 độ sau đó tập xoay khớp cổ chân từ phải qua trái rồi từ trái qua phải 10 đến 15 lần. Đưa chân trái trở về vị trí ban đầu rồi tập tương tự như vậy đối với chân phải. Mỗi ngày tập 2 đến 3 lần.

2.1.3. Bắt chéo chân

Bệnh nhân nằm ngửa trên giường hoặc bàn tập, hai chân duỗi thẳng, sau đó nâng hai chân lên khỏi mặt giường rồi tập bắt chéo chân trái qua chân phải rồi chân phải qua chân trái luân phiên từ 10 đến 15 lần. Sau đó đưa hai chân trở lại vị trí ban đầu trên mặt giường. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần.

2.1.4. Đạp xe đạp

Bệnh nhân nằm ngửa trên giường hoặc bàn tập, nâng hai chân lên khỏi mặt giường, gấp khớp háng và khớp gối sau đó tập như là đạp xe đạp với cả hai chân từ 10 đến 15 lần. Sau đó đưa hai chân trở lại vị trí ban đầu trên mặt giường. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần.

2.2. Các bài tập ở tư thế ngồi trên ghế

2.2.1. Nâng cẳng chân

Người tập ngồi trên ghế có chiều cao phù hợp để hai bàn chân sát trên sàn nhà, khớp cổ chân, khớp gối, khớp háng vuông góc; lưng thẳng; trọng lượng cơ thể dồn đều lên hai mông và hai chân. Sau đó tập luân phiên nâng bàn chân phải lên khỏi sàn nhà, duỗi thẳng chân phải, rồi đưa chân phải về vị trí ban đầu, tập tương tự với chân trái, mỗi chân từ 10 đến 15 lần, sau đó tập với cả hai chân như vậy. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần.

2.2.2. Nhón gót chân

Người tập ngồi trên ghế có chiều cao phù hợp như bài tập ở trên sau đó thực hiện tập nhón gót chân (nâng chân lên cho đến khi khớp cổ chân duỗi thẳng chỉ còn các đầu ngón chân sát sàn nhà rồi đưa trở lại vị trí bắt đầu) luân phiên chân trái rồi chân phải, sau đó là cả hai chân cùng một lúc, tập từ 10 đến 15 lần như vậy. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần.

2.2.3. Gấp và duỗi khớp cổ chân

Người tập ngồi trên ghế như trên sau đó nâng chân trái lên khỏi sàn nhà, duỗi thẳng rồi tập gấp và duỗi khớp cổ chân trái đến mức tối đa (hết tầm vận động) từ 10 đến 15 lần sau đó đưa chân trái về vị trí ban đầu, tập tiếp như vậy đối với chân phải từ 10 đến 15 lần. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần.

2.2.4. Xoay khớp cổ chân

Người tập ngồi trên ghế, hai bàn chân đặt trên sàn nhà cách nhau khoảng 20cm, sau đó nâng mũi bàn chân phải lên khỏi sàn nhà chỉ có gót chân sát trên sàn nhà rồi tập xoay khớp cổ chân vào trong, ra ngoài từ 10 đến 15 lần, rồi tập tương tự như vậy đối với chân trái và cả hai chân. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần.

2.2.5. Gấp, duỗi luân phiên hai chân

Người tập ngồi trên ghế, hai bàn chân đặt trên sàn nhà, sau đó tập bước chân trái lên phía trước đặt gót chân trái trên sàn nhà, rồi nâng chân phải lên để mũi chân phải sát sàn nhà, sau đó chuyển chân trái ra sau đặt mũi chân trái sát sàn nhà, bước chân phải lên trước, gót chân phải sát sàn nhà luân phiên như vậy từ 10 đến 15 lần cho mỗi chân. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần.

2.2.6. Gấp, duỗi các khớp chân phối hợp

Người tập ngồi trên ghế sau đó luân phiên nhấc từng chân lên khỏi sàn nhà, gấp khớp cổ chân, khớp gối, khớp háng rồi duỗi thẳng chân đó ra, đưa trở lại vị trí ban đầu, tiếp tục tập như vậy 10 đến 15 lần, tập tương tự như vậy với chân còn lại. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần.

Nếu phải ngồi lâu, từ 30 phút đến 1 giờ bạn nên thực hiện các động tác tập 1 lần

2.3. Các bài tập ở tư thế đứng

2.3.1. Gấp và duỗi khớp cổ chân

Bệnh nhân đứng, nhấc một chân lên khỏi sàn nhà rồi tập gấp, duỗi khớp cổ chân đến mức tối đa từ 10 đến 15 lần. Đứng trở lại tư thế ban đầu, nhấc chân kia lên khỏi sàn nhà và thực hiện các bài tập như với chân đã làm. Mỗi ngày tập 2 đến 3 lần

2.3.2. Xoay khớp cổ chân

Bệnh nhân đứng, nhấc một chân lên khỏi sàn nhà, duỗi thẳng chân đó rồi tập xoay khớp cổ chân từ trong ra ngoài rồi từ ngoài vào trong 10 đến 15 lần, sau đó đưa chân về vị trí ban đầu trên sàn nhà và tiếp tục tập như vậy đối với chân còn lại. Mỗi tuần tập từ 2 đến 3 lần.

2.3.3. Nhấc cao chân bước tại chỗ

Bệnh nhân đứng sau đó tập bước tại chỗ 15 đến 20 bước bằng cách tạo các bước chân cao hơn so với bước đi thông thường. Mỗi ngày tập 2 đến 3 lần.

2.3.4. Ngồi xuống và đứng lên nhón gót chân

Bệnh nhân đứng thẳng có thể vịn vào một vật gì đó bên cạnh để đỡ nếu cần, sau đó ngồi xuống giống như ngồi xổm được khoảng một nửa thì lại đứng thẳng lên, rồi nhón gót để đứng trên đầu các ngón chân, rồi sau đó ngồi xuống, làm lại từ 10 đến 15 lần. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần

2.3.5. Bước đi bằng mũi bàn chân

Bệnh nhân đứng thẳng sau đó nâng hai gót chân lên để đứng bằng mũi bàn chân, rồi bước đi khoảng 15 đến 20 bước bằng mũi bàn chân (đi nhón gót). Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần như vậy.

2.3.6. Bước đi bằng gót chân

Bệnh nhân suy van tĩnh mạch chi dưới đứng thẳng sau đó nâng hai mũi bàn chân lên để đứng bằng hai gót chân, rồi bước đi khoảng 15 đến 20 bước bằng gót chân. Mỗi ngày tập từ 2 đến 3 lần như vậy

Nếu phải đứng lâu từ 30 phút đến 1 giờ, bạn nên thực hiện các động tác tập trên 1 lần

2.4. Các bài tập khác

Ngoài các bài tập kể trên, các hình thức tập luyện như bơi lội, đi bộ, đi bộ nhanh, chạy bộ, tập aerobics, khiêu vũ, cũng rất tốt cho sức khỏe cũng như tốt cho hệ mạch máu.

3.1. Chế độ ăn uống

Người bị suy van tĩnh mạch chân nên đảm bảo khẩu phần ăn hàng ngày có đủ chất dinh dưỡng, giàu vitamin và khoáng chất, đồng thời có đủ chất xơ như trái cây, rau quả tươi, ngũ cốc...và hạn chế ăn nhiều chất béo để tránh bị táo bón; không nên để bị béo phì, nếu thừa cân béo phì cần giảm trọng lượng. Nếu không duy trì cân nặng phù hợp, quá nhiều chất béo trong cơ thể của bạn cũng làm giảm lưu lượng máu lưu thông.

Ngoài ra, cần đảm bảo uống đủ nước mỗi ngày (từ 1,5- 2 lít nước một ngày).

3.2. Chế độ sinh hoạt

• Quần áo: không nên mặc loại quần áo chật, đặc biệt là quần chật bó sát ở vùng chậu hông, chân.
• Giày dép: nên mang giày có đế mềm và gót thấp vừa phải (tầm 3-4cm), không nên mang giày cao gót, nên bước đi tự nhiên sao cho trọng lượng dồn đều lên cả hai bàn chân.
• Nằm, ngồi đúng tư thế: Khi nằm nên kê chân lên cao hơn mức của tim 15-20cm tạo thuận lợi cho máu về tim qua đường tĩnh mạch. Ghế ngồi có chiều cao phù hợp để khi ngồi hai bàn chân sát trên sàn nhà, khớp cổ chân, khớp gối, khớp háng vuông góc; lưng thẳng; trọng lượng cơ thể dồn đều lên hai bên mông và hai chân; không ngồi đung đưa chân, mặt dưới đùi vừa chạm mặt ghế để giảm tối đa lực ép lên mặt dưới đùi, không cản trở lưu thông máu tĩnh mạch chạy dọc mặt sau đùi; cần tránh những tư thế ngồi gây cản trở máu tĩnh mạch chân lưu thông như ngồi xổm, ngồi vắt chéo chân...
• Bệnh nhân suy van tĩnh mạch chân cần từ bỏ lối sống ít vận động và phải phát triển thói quen gắng sức. Nên đi bộ thường xuyên, hãy sử dụng thang bộ thay vì đi thang máy nếu có thể để có nhiều cơ hội tập cho tĩnh mạch, nếu phải đứng nhiều thì thỉnh thoảng nên chạy tại chỗ để giảm tải lên hệ thống tĩnh mạch .
• Tránh mang vác, khiêng xách nặng vì sẽ làm cho máu dồn xuống chân nhiều hơn và làm cho tĩnh mạch càng bị quá tải.

• Thể dục thể thao: Nên tập thể dục thường xuyên, có thể tập và chơi những môn thể thao có động tác nhịp nhàng và nhẹ nhàng như, đi bộ, bơi lội, xe đạp khiêu vũ... Không nên chơi những môn thể thao có cử động mạnh và chuyển hướng đột ngột gây chấn động lên hệ tĩnh mạch chân như cử tạ, nhảy cao, nhảy xa, chạy tốc độ, tennis, bóng đá... Tập thể dục cũng giúp duy trì cân nặng đầy đủ.
• Không nên xoa dầu nóng vào chân, không ngâm chân trong nước nóng vì nóng càng làm cho tĩnh mạch giãn nở, làm giảm khả năng vận chuyển máu trở về tim. Không tắm nước quá nóng, sau khi tắm xong nên xối lại chân bằng nước lạnh, nước lạnh sẽ làm co tĩnh mạch giúp cho sự chuyển máu về tim dễ dàng hơn.

Và một điều quan trọng nữa, nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng khó chịu ở chân như cảm giác đau hay nặng tức ở chân, sưng mắt cá chân hay tĩnh mạch nổi ngoằn ngoèo... gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ, sinh hoạt, đi lại hàng ngày thì nên đến ngay những cơ sở y tế có uy tín, có trang thiết bị y tế hiện đại cùng đội ngũ y bác sĩ có chuyên môn cao để được khám và tư vấn điều trị sớm nhằm ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ thăm khám, điều trị và phòng ngừa các bệnh lý. Khi thực hiện quy trình thăm khám tại Vinmec, Quý khách hàng sẽ được đón tiếp và sử dụng cơ sở vật chất, hệ thống máy móc hiện đại đi kèm với các dịch vụ y tế hoàn hảo dưới sự chỉ dẫn, tư vấn của các bác sĩ giỏi, được đào tạo bài bản ở cả trong và ngoài nước.