Điều trị co cứng cơ sau tai biến mạch não

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Thanh Bình - Bác sĩ Phục hồi chức năng - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Co cứng có thể ảnh hưởng đến các vận động tự chủ ở người bị liệt không hoàn toàn, gây khó khăn cho người bệnh thực hiện các hoạt động hàng ngày. Co cứng sau tai biến còn gây khó chịu hoặc đau đớn cho người bệnh và là nguyên nhân gây co rút biến dạng, tàn tật, vì vậy cần điều trị và phục hồi chức năng co cứng nhằm hạn chế những biến chứng.

Tai biến mạch máu não hay còn gọi là đột quỵ não, là tình trạng một phần não bộ đột ngột bị tổn thương khi mạch máu nuôi dưỡng phần não đó bị tắc hoặc bị vỡ. Tình trạng này làm cho phần não bị thiếu oxy, tế bào não bị chết chỉ sau vài phút và mỗi phút trôi qua sẽ có gần 2 triệu tế bào não bị chết, làm người bệnh mất đi thời gian sống khoảng 3 tuần tuổi.

Một trong những biến chứng của tai biến mạch máu não là co cứng cơ. Đây là sự tăng lên của trương lực cơ phụ thuộc vào tốc độ kéo giãn kèm theo sự tăng quá mức của các phản xạ gân xương. Nguyên nhân xảy ra tình trạng này là cung phản xạ cơ bị kích thích quá mức, co cứng là một trong những rối loạn của hội chứng tổn thương tế bào thần kinh vận động trên.

Co cứng có thể ảnh hưởng đến các vận động tự chủ ở người bị liệt không hoàn toàn, gây khó khăn cho người bệnh thực hiện các hoạt động hàng ngày. Co cứng sau tai biến còn gây khó chịu hoặc đau đớn cho người bệnh và là nguyên nhân gây co rút cơ, biến dạng khớp, tàn tật, vì vậy cần điều trị và phục hồi chức năng co cứng nhằm hạn chế những biến chứng.

Mục tiêu của phục hồi chức năng co cứng sau tai biến là giúp người bệnh có thể tự thực hiện các hoạt động sinh hoạt thường ngày như: ăn uống, mặc quần áo, đi bộ,...

Thời gian 3 – 6 tháng sau tai biến là thời gian vàng để người bệnh phục hồi chức năng co cứng. Phục hồi càng sớm, người bệnh sẽ có nhiều cơ hội lấy lại được các khả năng bị mất. Các phương pháp phục hồi chức năng co cứng sau tai biến bao gồm:

Điều trị co cứng cơ sau tai biến mạch não bằng phương pháp vật lý trị liệu và vận động trị liệu:

• Đứng trên bàn nghiêng quay
• Các bài tập kéo dãn đều đặn để phòng ngừa co rút và duy trì tầm vận động khớp
• Nẹp hoặc bó bột chu kỳ duy trì vị trí ức chế phản xạ kéo dãn của chi bi co rút và phòng ngừa co rút
• Kích thích điện: kích thích qua da, kích thích thần kinh cơ, cột sống

Điều trị co cứng cơ sau tai biến mạch não bằng thuốc:

• Baclofen (Lioresal);
• Diazepam (Valium);
• Dantrolene (Dantrium);
• Tizanidine (Zanaflex);
• Clonidine (catapres)

Điều trị tại chỗ:

• Phong bế thần kinh bằng Phenol 5%
• Tiêm Botulinum toxine nhóm A hoặc B
• Điều trị phối hợp Botulinum toxin và Phenol để làm tăng hiệu quả

Điều trị co cứng cơ sau tai biến mạch não bằng phương pháp phẫu thuật:

• Bơm Baclofen nội tuỷ;
• Cắt bỏ tủy hoặc cắt bỏ cột tủy;
• Phương pháp chỉnh hình: kéo dài, giải phóng hoặc chuyển gân;
• Cắt chọn lọc các rế sau ở trẻ bại não, phẫu thuật xương để sửa các biến dạng là phương pháp điều trị co cứng sau tai biến mạch máu não.

Tai biến mạch máu não có tỷ lệ tái phát là 25% trong 5 năm đầu tiên sau điều trị. Do đó, người bệnh cần tích cực phòng ngừa bệnh bằng cách:

• Xây dựng lối sống lành mạnh: Có lối sống lành mạnh là phương pháp hạn chế tai biến mạch não, vì vậy, người bệnh cần tránh xa các chất kích thích, không hút thuốc lá, rượu bia,... Đồng thời, không nên thức khuya, tránh căng thẳng hay làm việc quá sức.
• Kiểm soát và điều trị tốt các bệnh tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ, bệnh lý tim mạch...

• Chế độ dinh dưỡng: Ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi để tăng sức đề kháng. Hạn chế những thực phẩm chứa nhiều cholesterol. Không nên ăn những đồ nhiều gia vị cay hoặc quá mặn, đồ chế biến sẵn như dưa cà, hành muối, thịt hun khói, pate, xúc xích.