Ngón tay (chân) dùi trống và những điều cần biết

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ cao cấp, Bác sĩ chuyên khoa II Đoàn Dư Đạt - Bác sĩ Nội đa khoa - Khoa khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Ngón tay dùi trống còn gọi là ngón tay Hippocrate hay móng tay kính đồng hồ là một tình trạng bất thường xuất hiện trong một số bệnh, đặc biệt là các bệnh lý về phổi và bệnh tim mạch.

Biểu hiệu ngón tay (chân) dùi trống là dấu hiệu cảnh báo một bệnh lý tiềm ẩn đang diễn, cần mau chóng tìm gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Ngón tay dùi trống là những thay đổi vật lý ở móng tay (đôi khi ở móng chân) do một hoặc một vài vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Tùy vào nguyên nhân, sự thay đổi ở ngón tay và móng tay có thể phát triển trong vòng vài tuần hoặc vài năm.

Ngón tay dùi trống là hiện tượng móng tay hoặc móng chân phát triển lớn hơn bình thường và có hình dáng như một chiếc thìa úp ngược, đầu ngón tay có xu hướng sưng tấy và chuyển sang màu đỏ. Đây là một tình trạng bất thường của ngón tay và móng tay.

Dấu hiệu ngón tay (chân) dùi trống được xác định như sau:

• Móng tay hoặc cả móng chân phát triển lớn hơn và tròn một cách bất thường
• Móng tay hình dùi trống thường có xu hướng cong xuống đáng kể, móng tay mọc lồi
• Giường móng trở nên mềm, tạo cảm giác xốp khi ấn lên móng.
• Đầu ngón tay bị sưng phồng, thường chuyển đỏ và có thể hơi nóng tại vị trí này
• Xuất hiện nếp nhăn của móng và da.

• Góc giữa giường móng và móng tay thường là 160 độ nhưng khi góc này lớn hơn 180 độ là dấu hiệu ngón tay dùi trống
• Ở móng tay khỏe mạnh, tỷ lệ giữa chiều cao đốt xa ngón tay (Distal Phalangean Depth - DPD) và gian đốt ngón giữa xa (Inter Phalangean Depth - IPD) thường có kết quả nhỏ hơn 1. Nhưng khi tỷ lệ DPD/IPD > 1 là ngón tay dùi trống
• Dấu hiệu Schamroth: khi áp 2 mặt móng của 2 đầu ngón tay trỏ lại với nhau, khoảng trống giữa 2 móng rất nhỏ hoặc không có là ngón tay bình thường. Xuất hiện khoảng cách lớn là ngón tay dùi trống hay góc tạo bởi 2 mặt lớn hơn bằng 30 độ.

Có nhiều giả thiết giải thích cơ chế sinh ra ngón tay dùi trống, tuy nhiên vẫn còn chưa rõ ràng. Giả thuyết được chấp nhận nhiều nhất hiện nay là giả thuyết liên quan đến tiểu cầu và các yếu tố tăng trưởng có nguồn gốc tiểu cầu (gọi tắt là PDGF). Tuy nhiên, lại không giải thích được hiện tượng ngón tay dùi trống một bên và không áp dụng cho tất cả các trường hợp có sự xuất hiện của ngón tay dùi trống.

Ở người khỏe mạnh, một số đại bào thoát ra khỏi tuỷ xương nhưng bị chặn lại trước mao mạch phổi vì kích thước quá lớn, sau đó nó vỡ ra thành nhiều mảnh tiểu cầu ở phổi và trở thành tiểu cầu. Tuy nhiên khi có một shunt không đi qua mao mạch phổi, đại bào này có thể đi vào vòng tuần hoàn hệ thống và bị mắc kẹt lại ở mao mạch nhỏ tại vùng đầu ngón tay.

Khi đó chúng sẽ giải phóng PDGFs - yếu tố tăng trưởng có nguồn gốc tiểu cầu, làm kết tập nhiều tế bào và thúc đẩy sự tăng sinh tế bào cơ và nguyên bào sợi, gây ra biểu hiện đặc trưng của ngón tay dùi trống.

Một giả thuyết khác cho rằng ngón tay dùi trống là do sự giãn mạch. Trong các bệnh tim bẩm sinh, các mô ở xa trung tâm như mô ở đầu chi thường không được cung cấp đủ oxy, khiến các mạch máu phải giãn to để tăng lượng máu đến nuôi và tăng lượng oxy cung cấp cho mô, lâu dần sẽ hình thành hiện tượng ngón tay dùi trống.

Tương tự như trên, trong ung thư phổi hoặc các loại ung thư khác, ngoài cơ chế giãn mạch do thiếu oxy ở mô, móng tay dùi trống còn do tình trạng ung thư tác động lên, tuy nhiên cơ chế tác động vẫn không rõ lắm. Trên thực tế, cơ chế giãn mạch không thể giải thích được trong các bệnh lý xơ gan, bệnh crohn, bệnh viêm loét ruột...

Một số nguyên nhân gây ra ngón tay hình dùi trống

• Ung thư: ung thư phổi (29% người bị ung thư phổi có dấu hiệu ngón tay dùi trống), Carcinoma phế quản, ung thư hạch lympho, u của màng phổi

• Nguyên nhân do phổi: xơ hóa nang, bệnh phổi Amiang, xơ hóa phổi, bệnh xương khớp phì đại do phổi, sarcoidosis
• Các bệnh tim: Tâm phế mạn, viêm nội tâm mạc, bệnh tim có tím, dị tật tim bẩm sinh
• Tiêu hóa: bệnh tiêu chảy phân mỡ, bệnh celiac (không dung nạp gluten), xơ gan, bệnh Crohn, viêm loét đại tràng.
• Nhiễm trùng: lao phổi, viêm nội tâm mạc nhiễm trùng...
• Bệnh nội tiết: bệnh của tuyến giáp
• Những yếu tố khác: hiện tượng ngón tay hình dùi trống có thể tự phát sinh mà không bởi bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.
• Yếu tố di truyền: nếu cha mẹ gặp phải tình trạng ngón tay dùi trống thì con cái sinh ra sẽ có 50% nguy cơ mắc bệnh.