Nguyên nhân và triệu chứng xẹp phổi

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Phan Đình Thủy Tiên - Bác sĩ Nội Tổng Quát - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Xẹp phổi là do các phế nang trong phổi bị xẹp lại gây khó thở, đau tức ngực, thậm chí có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như: viêm phổi, suy hô hấp... Bệnh có thể chữa được ở người lớn với một số lượng rất nhỏ. Vì vậy, khi có dấu hiệu của bệnh cần đến gặp bác sĩ để được xét nghiệm, chẩn đoán và điều trị kịp thời tránh những rủi ro nghiêm trọng.

Chứng xẹp phổi là sự xẹp hoàn toàn hoặc một phần của toàn bộ phổi hoặc khu vực (thùy) của phổi. Nó xảy ra khi các túi khí nhỏ (phế nang) trong phổi bị xì hơi hoặc có thể chứa đầy chất lỏng phế nang.

Chứng xẹp phổi là một trong những biến chứng thở (hô hấp) phổ biến nhất sau phẫu thuật. Đây cũng là một biến chứng có thể có của các vấn đề hô hấp khác, bao gồm xơ nang, khối u phổi, chấn thương ngực, chất lỏng trong phổi và suy hô hấp, di chứng sau lao phổi. Bệnh cũng có thể xảy ra khi hít phải vật lạ.

Chứng xẹp phổi có thể gây trở ngại cho đường thở, đặc biệt nếu có mắc thêm bệnh về phổi. Điều trị bệnh này phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng xẹp phổi.

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng xẹp phổi. Tuỳ thuộc vào nguyên nhân có thể phân loại thành xẹp phổi tắc nghẽn và xẹp phổi không tắc nghẽn

2.1. Nguyên nhân gây xẹp phổi tắc nghẽn

Xẹp phổi tắc nghẽn xảy ra khi một trong các đường thở bị chặn. Điều này ngăn cản không khí đi vào phế nang và vì vậy chúng sẽ bị xẹp xuống. Những vật cản có thể ngăn không khí vào đường thở bao gồm:

• Hít phải vật lạ như đồ chơi nhỏ hoặc miếng thức ăn nhỏ đi vào trong đường thở.
• Tích tụ chất nhầy (nút nhầy) trong đường thở.
• Khối u phát triển trong đường thở.
• Khối u trong mô phổi đè lên đường thở.

2.2. Nguyên nhân gây xẹp phổi không tắc nghẽn

Xẹp phổi không tắc nghẽn là bất kỳ loại xẹp phổi nào mà không có nguyên nhân bởi một vật cản nào đó đi vào trong đường thở. Các nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng này bao gồm:

• Phẫu thuật:

Chấn thương có thể xảy ra trong hoặc sau bất kỳ cuộc phẫu thuật. Các cuộc phẫu thuật này thường liên quan đến việc sử dụng thuốc mê và máy thở, sau đó là thuốc giảm đau và thuốc an thần. Cùng với những điều này có thể làm cho hơi thở bị nông hơn. Chúng cũng có thể làm người bệnh ít bị ho hơn, ngay cả khi cần lấy thứ đó ra khỏi phổi. Đôi khi, không thở sâu hoặc không ho có thể khiến một số phế nang bị xẹp.

Nếu có một cuộc phẫu thuật sắp tới, hãy nói chuyện với bác sĩ chuyên khoa về các cách để giảm nguy cơ mắc bệnh teo sau phẫu thuật. Hiện nay, có một thiết bị cầm tay được gọi là máy đo phế dung. Máy này có thể được sử dụng trong bệnh viện và tại nhà để giúp thở sâu hơn.

• Tràn dịch màng phổi:

Đây là sự tích tụ chất lỏng trong khoảng trống giữa lớp lót bên ngoài của phổi và lớp lót của thành ngực bên trong. Thông thường, hai lớp lót này sẽ tiếp xúc chặt chẽ với nhau giúp giữ cho phổi mở rộng. Tràn dịch màng phổi làm cho lớp lót tách ra và mất liên lạc với nhau. Điều này cho phép các mô đàn hồi trong phổi kéo vào bên trong, đẩy không khí ra khỏi phế nang.

• Tràn khí màng phổi:

Điều này rất giống với tràn dịch màng phổi nhưng liên quan đến sự tích tụ không khí, chứ không phải là chất lỏng, giữa lớp lót của phổi và ngực. Giống như tràn dịch màng phổi, điều này làm cho mô phổi kéo vào bên trong, đẩy không khí ra khỏi phế nang.

• Sẹo phổi:

Sẹo phổi còn được gọi là xơ phổi. Nó thường gây ra bởi nhiễm trùng phổi lâu dài, chẳng hạn như bệnh lao. Tiếp xúc lâu dài với các chất kích thích, bao gồm cả khói thuốc lá, cũng có thể gây ra nó. Vết sẹo này là vĩnh viễn và làm cho phế nang của bạn khó phồng hơn.

• Khối u ngực:

Bất kỳ loại khối lượng hoặc tăng trưởng nào mà gần phổi có thể gây áp lực lên phổi. Điều này có thể buộc một số không khí ra khỏi phế nang, khiến chúng bị xì hơi.

• Thiếu chất hoạt động bề mặt (Surfactant):

Túi phổi chứa một chất gọi là chất hoạt động bề mặt giúp chúng luôn mở. Khi có quá ít chất này, phế nang sẽ bị xẹp. Thiếu chất hoạt động bề mặt có xu hướng xảy ra với trẻ sơ sinh được sinh non.

Các triệu chứng xẹp phổi dao động từ không có đến rất nghiêm trọng và phụ thuộc vào mức độ phổi bị ảnh ảnh và tốc độ phát triển của nó. Nếu chỉ có một vài phế nang có liên quan hoặc nó xảy ra chậm, có thể không có bất kỳ triệu chứng nào. Khi chứng xẹp phổi liên quan đến rất nhiều phế nang hoặc xuất hiện nhanh chóng, nó khó có thể lấy đủ oxy vào máu. Hiện tượng oxy máu thấp có thể dẫn đến:

• Khó thở.
• Đau ngực dữ dội, đặc biệt là khi hít thở sâu hoặc ho.
• Thở nhanh.
• Tăng nhịp tim.
• Da, môi, móng tay hoặc móng chân màu xanh.

Đôi khi, viêm phổi sẽ phát triển ở những phần phổi bị ảnh hưởng. Khi điều này xảy ra, có thể có các triệu chứng viêm phổi điển hình, chẳng hạn như ho, sốt và đau ngực.

Các yếu tố có nhiều khả năng phát triển chứng xẹp phổi bao gồm:

• Tuổi cao.
• Bất kỳ điều kiện nào gây khó nuốt.
• Ít thay đổi vị trí, chủ yếu nằm bất động trên giường.
• Bệnh phổi, chẳng hạn như hen suyễn, COPD, giãn phế quản hoặc xơ nang.
• Phẫu thuật bụng hoặc ngực.
• Gây mê toàn thân.
• Thở yếu (hô hấp), cơ bị loạn dưỡng cơ, chấn thương tủy sống hoặc một tình trạng thần kinh cơ khác.
• Thuốc có thể gây thở nông.
• Đau hoặc chấn thương có thể làm cho đau khi ho hoặc thở nông, bao gồm đau dạ dày hoặc gãy xương sườn.
• Hút thuốc.

Một số lượng nhỏ của chứng xẹp phổi, đặc biệt là ở người lớn, thường có thể điều trị được. Các biến chứng sau đây có thể là hậu quả của chứng xẹp phổi:

• Oxy máu thấp (thiếu oxy): Chứng xẹp phổi làm cho phổi khó lấy oxy hơn vào túi khí (phế nang).
• Viêm phổi: Nguy cơ viêm phổi tiếp tục cho đến khi dừng điều trị. Chất nhầy trong phổi bị xẹp có thể dẫn đến nhiễm trùng.
• Suy hô hấp: Mất thùy hoặc toàn bộ phổi, đặc biệt ở trẻ sơ sinh hoặc người mắc bệnh phổi, có thể đe dọa tính mạng.

Trẻ em nuốt phải dị vật như hạt đậu phộng, vật nhỏ có thể gây ra xẹp phổi do tắc nghẽn đường thở. Để giảm nguy cơ mắc bệnh, hãy để các vật nhỏ xa tầm tay trẻ em.

Ở người lớn, thiếu máu thường xảy ra sau cuộc đại phẫu thuật. Nếu được lên kế hoạch phẫu thuật, hãy nói chuyện với bác sĩ chuyên khoa về các chiến lược để giảm thiểu rủi ro. Một số nghiên cứu cho thấy rằng, có một vài bài tập thở và luyện tập cơ bắp có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh sau khi phẫu thuật nhất định.

Bác sĩ Thủy Tiên đã có 18 năm kinh nghiệm trong khám và điều trị bệnh lý nội khoa. Hiện đang là Bác sĩ Nội tổng quát Khoa Khám bệnh và Nội khoa Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Nguồn tham khảo: mayoclinic.org; webmd.com; healthline.com

XEM THÊM:

• Xẹp phổi: Chẩn đoán và điều trị
• Biến chứng lâu dài của bệnh hen phế quản
• Biến chứng và hậu quả của tràn dịch màng phổi