Bệnh đau nửa đầu: phân loại, triệu chứng và cách tự xử trí tại nhà

Bài viết được viết bởi ThS.BS Lê Thị Thanh Hương - Bác sĩ Hồi sức cấp cứu, Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Đau đầu Migraine có thể xuất hiện từ rất sớm khi còn nhỏ hoặc bắt đầu xảy ra ở giai đoạn mới trưởng thành. Bệnh thường xuất hiện ở phụ nữ nhiều hơn nam giới. Nó cũng có tính gia đình và ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi.

1.Bệnh đau đầu Migraine (chứng đau nửa đầu) là gì?

Đau đầu Migraine là một tình trạng thường đặc trưng bởi biểu hiện đau đầu dữ dội ở một nửa bên đầu và mệt mỏi thần kinh. Người bệnh thường cảm thấy đau đầu kèm với các triệu chứng khác như buồn nôn, nôn, nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh, đôi khi có thể có các dấu báo thoáng qua (aura) như rối loạn thị giác, nói khó, tê hoặc dị cảm một bên mặt hoặc tay chân.

Các cơn đau đầu này thường kéo dài hàng giờ đến vài ngày và đôi khi nghiêm trọng đến mức cản trở các hoạt động thường ngày của bạn.

2. Các loại đau đầu migraine

• Đau nửa đầu với dấu báo thoáng qua (aura): Người bệnh gặp các dấu hiệu “cảnh báo” cơn đau nửa đầu sắp xảy ra như, chẳng hạn như nhìn thấy những tia sáng lóe lên.
• Đau nửa đầu không có dấu báo thoáng qua: Đây là loại phổ biến nhất, cơn đau xuất hiện đột ngột mà không có dấu hiệu báo trước.
• Đau nửa đầu có dấu báo thoáng qua nhưng không đau đầu, hay còn gọi là đau nửa đầu thầm lặng: các dấu hiệu báo trước hoặc các triệu chứng khác xuất hiện nhưng lại không có cơn đau đầu nào diễn ra.

Tần suất bị đau nửa đầu cũng khác nhau, tùy từng người bệnh. Một số người thường xuyên chịu đựng cơn đau, lên đến vài lần/tuần nhưng có người thỉnh thoảng mới bị đau nửa đầu. Khoảng thời gian không có triệu chứng giữa những cơn đau có thể là nhiều năm.

3. Các yếu tố thúc đẩy cơn đau đầu Migraine

Mặc dù nguyên nhân chưa được xác định rõ, nhưng một số yếu tố môi trường và di truyền góp phần gây ra tình trạng đau đầu Migraine, bao gồm:

• Thay đổi nội tiết tố: ở phụ nữ đau đầu thường có thể xảy ra trong giai đoạn giữa chu kỳ kinh, hay trước hoặc trong những ngày hành kinh, trong giai đoạn mang thai hoặc mãn kinh.
• Sử dụng thuốc có chứa nội tiết tố: chẳng hạn như thuốc tránh thai hay liệu pháp thay thế hormone, cũng có thể khiến cơn đau nửa đầu trầm trọng hơn. Tuy nhiên, một trường hợp cơn đau ít xảy ra khi họ dùng các thuốc này.
• Một số đồ uống như rượu (nhất là rượu vang), bia và uống quá nhiều caffeine (cà phê).
• Căng thẳng (stress) trong công việc, cuộc sống cũng có thể kích thích cơn đau nửa đầu xuất hiện.
• Các yếu tố kích thích giác quan như ánh sáng rực rỡ, chói lóa, âm thanh lớn hay các mùi nồng, mạnh (như nước hoa, mùi sơn, khói thuốc lá...) có khả năng gây đau đầu ở một số người.
• Thay đổi giấc ngủ bao gồm mất ngủ, ngủ quá nhiều hay tình trạng jetlag.
• Các yếu tố thể chất như hoạt động thể chất mạnh, kể cả quan hệ tình dục cũng có khi gây ra đau nửa đầu.
• Thời tiết thay đổi hay áp suất thay đổi cũng có khi góp phần kích thích cơn đau nửa đầu xuất hiện.
• Một vài thực phẩm như thực phẩm ướp mặn hay chế biến sẵn hay các chất phụ gia như bột ngọt, chất bảo quản cũng có khả năng gây đau nửa đầu.

Ngoài ra, nếu bạn có các yếu tố nguy cơ sau đây, khả năng bị đau nửa đầu (migraine) sẽ cao hơn:

• Tiền sử gia đình mắc phải căn bệnh này
• Độ tuổi, thường khả năng bị đau đầu Migraine cao nhất trong độ tuổi 30 và mức độ nghiêm trọng của cơn đau giảm dần sau mỗi 10 năm
• Giới tính, phụ nữ có nguy cơ gặp phải tình trạng này cao gấp 3 lần đàn ông
• Thay đổi nội tiết tố khi có kinh nguyệt hoặc khi mang thai hay mãn kinh, cơn đau thường được cải thiện sau độ tuổi mãn kinh

Bệnh thường tiến triển qua 4 giai đoạn gồm tiền triệu, dấu báo thoáng qua, cơn đau đầu Migraine với các triệu chứng và giai đoạn sau cơn đau đầu. Tuy nhiên, không phải ai có đầy đủ các giai đoạn này.

4.1 Giai đoạn tiền triệu

Một hoặc hai ngày trước khi cơn đau đầu Migraine diễn ra, bạn có thể nhận thấy những dấu hiệu cảnh báo về cơn đau sắp tới, bao gồm:

• Táo bón
• Thay đổi tâm trạng, từ buồn rầu sang hưng phấn
• Thèm ăn
• Cứng cổ
• Tăng cảm giác khát nước và đi tiểu nhiều hơn
• Ngáp thường xuyên

4.2 Giai đoạn có dấu báo thoáng qua (aura)

Một số người có thể gặp những dấu báo thoáng qua trước khi bước vào cơn đau đầu Migraine. Mỗi triệu chứng bắt đầu từ từ, rõ ràng hơn trong vài phút, kéo dài trong khoảng 20–60 phút và sau đó bắt đầu biến mất.

Giai đoạn này thường có các biểu hiện sau:

• Rối loạn thị giác, chẳng hạn như nhìn thấy nhiều điểm sáng, tia sáng lóe lên hay nhiều hình dạng khác nhau
• Mất thị lực tạm thời
• Cảm giác châm chích ở một bên cánh tay hay chân
• Tê, yếu ở một bên mặt hay một bên cơ thể
• Gặp khó khăn khi nói chuyện
• Nghe thấy các tiếng ồn hay nhạc bên tai
• Không thể kiểm soát chuyển động cơ thể

4.3 Giai đoạn đau nửa đầu cùng các triệu chứng khác

Cơn đau đầu Migraine thường kéo dài từ 4 –72 tiếng nếu không được điều trị. Trong lúc này, bạn có thể bị:

• Đau ở một bên đầu, nhưng cũng có khi đau khắp cả đầu
• Đau nhói từng cơn hoặc đau như bị đập vào đầu
• Đau tăng khi tiếp xúc với ánh sáng, âm thanh lớn, hoặc đôi khi nhạy cảm với mùi.
• Buồn nôn và nôn mửa

4.4 Giai đoạn sau cơn đau nửa đầu

Sau khi trải qua cơn đau đầu Migraine, đa số người bệnh cảm thấy kiệt sức, mệt mỏi, không còn tỉnh táo và cần nghỉ ngơi cả ngày. Thế nhưng, một số người lại cho biết họ cảm thấy phấn chấn hơn.

Lưu ý: Vận động đầu đột ngột sau khi có cơn đau có thể khiến cơn đau đầu quay trở lại lần nữa.

5. Một số biện pháp giúp tự xử trí tại nhà khi có cơn đau đầu Migraine

Bạn có thể thử áp dụng một số cách giúp giảm nhẹ triệu chứng đau nửa đầu ngay tại nhà như sau:

• Nghỉ ngơi, nhắm mắt và nằm thư giãn trong một căn phòng yên tĩnh, không có quá nhiều ánh sáng
• Thay quần áo rộng rãi, thoáng mát hay chườm mát vùng trán
• Uống nhiều nước, bổ sung đủ nước cho cơ thể

Để phòng ngừa đau nửa đầu (migraine), bạn nên thay đổi lối sống theo hướng lành mạnh, tích cực hơn:

• Tìm cách quản lý những căng thẳng trong công việc, cuộc sống như tập luyện thể dục, tập thiền, thực hiện liệu pháp phản hồi sinh học. Các cách này có thể giúp giảm bớt mức độ nghiêm trọng và tần suất xuất hiện đau nửa đầu.
• Ghi chú lại những thứ bạn nghĩ đã kích thích cơn đau nửa đầu xảy ra, từ đó thay đổi lối sống phù hợp.
• Nếu bạn bị béo phì, thừa cân, hãy giảm cân. Điều này có thể ngăn ngừa cơn đau nửa đầu xảy ra.

6. Khi nào bạn nên đến gặp bác sĩ ?

Nếu bạn có tiền sử đau đầu, khi thấy diễn biến cơn đau thay đổi hoặc cảm giác đau khác biệt so với những lần khác, hãy đến gặp bác sĩ để kiểm tra lại.

Khi có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào dưới đây, bạn nên đến ngay cơ sở y tế gần nhất vì chúng có thể cho thấy bạn đang gặp phải một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng:

• Cơn đau đầu xuất hiện đột ngột, dữ dội, đau nhói như búa bổ, và đã dùng những thuốc giảm đau thông thường (Paracetamol, Ibuprofen) mà không hiệu quả.
• Đau đầu đi kèm với sốt, cứng cổ, rối loạn tâm thần, co giật, nhìn đôi, tê yếu hoặc khó nói
• Đau đầu sau khi có chấn thương ở đầu, nhất là khi cơn đau ngày càng tệ hơn
• Đau đầu mạn tính, đau hơn khi ho, hít thở gắng sức, căng thẳng hoặc cử động đột ngột
• Một cơn đau đầu mới xuất hiện sau 50 tuổi

7. Bác sĩ cần làm gì để chẩn đoán đau nửa đầu ?

Bác sĩ có thể dựa vào việc thăm hỏi các biểu hiện của người bệnh để chẩn đoán. Việc thăm khám các dấu hiệu vận động thần kinh giúp loại trừ những tình trạng đau đầu do các nguyên nhân nguy hiểm khác (Ví dụ như U não, chảy máu trong não...).

Nếu bác sĩ nhận thấy có những dấu hiệu nghi ngờ hoặc tình trạng đau đầu đột nhiên trở nên nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị thực hiện một số xét nghiệm, như là: MRI não hoặc CT não (tùy theo tình trạng bệnh nhân và chẩn đoán nghi ngờ của bác sĩ).

8. Điều trị

Mục tiêu của điều trị đau nửa đầu là chấm dứt các triệu chứng đang xảy ra và phòng ngừa các đợt đau đầu tái phát sau này.

Nhiều loại thuốc đã ra đời để điều trị các triệu chứng đau nửa đầu, có thể phân chia chúng thành 2 nhóm chính là:

• Thuốc giảm đau dùng điều trị các cơn đau nửa đầu và giảm bớt các triệu chứng. Các thuốc thường được sử dụng là thuốc giảm đau kháng viêm NSAIDs, sumatriptan, dihydroergotamine, lasmitidan, thuốc giảm đau opioid, thuốc chống nôn...
• Thuốc phòng ngừa có thể được dùng thường xuyên, hàng ngày để giảm bớt mức độ nghiêm trọng hoặc tần suất xuất hiện cơn đau nửa đầu. Các lựa chọn trong nhóm này gồm thuốc làm hạ huyết áp (như chẹn beta), thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc chống động kinh (valproate, topiramate)...

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của kết quả xét nghiệm.