Tổng quan về bệnh mất ngủ kéo dài

Khi các yếu tố tạo nên một giấc ngủ có chất lượng không được đảm bảo như thời gian ngủ không đủ, khó đi vào giấc ngủ, dễ tỉnh giấc, uể oải khi thức dậy thì chính là bệnh mất ngủ đang xuất hiện và quấy rầy cuộc sống của con người. Bệnh mất ngủ kéo dài trong một khoảng thời gian làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nguy hiểm.

Giấc ngủ là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày của mỗi người trong chúng ta. Ngủ được định nghĩa là một hoạt động xảy ra một cách tự nhiên có chu kỳ, giúp cơ thể phục hồi và chuẩn bị cho một ngày làm việc mới hiệu quả hơn. Khi ngủ, cơ thể người tạm ngừng các hoạt động vận động và cảm giác một cách tương đối, biểu hiện ra bên ngoài bởi sự thư giãn của hệ cơ bắp và giảm khả năng phản ứng với các kích thích từ môi trường bên ngoài. Một người lớn khỏe mạnh trung bình ngủ từ 7 đến 8 giờ mỗi đêm, thời gian ngủ trung bình giảm dần theo từng lứa tuổi. Một giấc ngủ có chất lượng được xác định khi đủ thời gian, đủ sâu và mang lại cảm giác khỏe khoắn sau khi thức dậy.

Bệnh mất ngủ (tên tiếng anh là insomnia) là tình trạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh khi mắc phải có sức khỏe và tinh thần giảm sút, tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý khác nhau liên quan đến các hệ cơ quan trong cơ thể như thần kinh, tim mạch. Khi các yếu tố tạo nên một giấc ngủ có chất lượng không được đảm bảo như thời gian ngủ không đủ, khó đi vào giấc ngủ, dễ tỉnh giấc, uể oải khi thức dậy, bệnh mất ngủ đang xuất hiện và quấy rầy cuộc sống của con người. Bệnh mất ngủ kéo dài trong một khoảng thời gian làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nguy hiểm hơn vì thế cần tìm cách khắc phục và chấm dứt bệnh mất ngủ. Tần suất mắc bệnh mất ngủ tăng dần trong xã hội hiện đại ngày nay, chiếm khoảng hơn 30% dân số thế giới và chưa có dấu hiệu giảm sút.

Từ trước đến nay, bệnh mất ngủ hay bệnh mất ngủ kéo dài đều được cho là kết cục của những căng thẳng tâm lý trong cuộc sống nhưng nguyên nhân thực sự của bệnh mất ngủ khá đa dạng. Việc hiểu và xác định được nguyên nhân gây mất ngủ giúp cho quá trình điều trị bệnh mất ngủ được thuận lợi và tăng cơ hội thành công hơn. Một số nguyên nhân dẫn đến bệnh mất ngủ kéo dài có thể được liệt kê bên dưới:

• Stress trong công việc và cuộc sống: Đây có thể được xem là nguyên nhân hàng đầu trong cuộc sống hiện đại ngày nay. Lượng công việc nhiều kết hợp với những áp lực trong cuộc sống rất dễ khiến con người rơi vào trạng thái lo âu, và mất ngủ là một trong những hệ lụy sau đó. Những người trẻ tuổi là đối tượng chính trong nhóm nguyên nhân này.
• Sử dụng rượu bia, chất kích thích: Các loại đồ uống có cồn như bia rượu hoặc chất uống chứa caffeine như cà phê thường làm hưng phấn hệ thần kinh và dẫn đến hậu quả rối loạn giấc ngủ.

• Thuốc: một số nhóm thuốc có thể là nguyên nhân của bệnh mất ngủ kéo dài khi bị lạm dụng như thuốc điều trị bệnh tăng huyết áp, corticoid, thuốc chống trầm cảm,...
• Lệch múi giờ hoặc thói quen sinh hoạt không hợp lý cũng có thể gây mất ngủ
• Môi trường sống ô nhiễm, nhất là ô nhiễm tiếng ồn do xe cộ hoặc các công trình đang thi công phá hỏng giấc ngủ của người dân.
• Bệnh lý: Nhiều bệnh lý mạn tính với các triệu chứng kéo dài, dai dẳng hoặc thường xuyên xuất hiện vào ban đêm có thể làm người bệnh khó chịu và mất ngủ như viêm dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, đái tháo đường, tăng huyết áp ... Đây cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến đưa đến bệnh mất ngủ kéo dài, đặc biệt ở nhóm người lớn tuổi.

Bệnh mất ngủ hay bệnh mất ngủ kéo dài thường bị gây ra bởi sự phối hợp của nhiều nguyên nhân khác nhau cùng một lúc. Những người trẻ đang trong độ tuổi lao động phải đối mặt với bệnh mất ngủ kéo dài thường là đối tượng có nhiều áp lực từ trong công việc và các mối quan hệ tình cảm trong cuộc sống, chế độ sinh hoạt không hợp lý, thường xuyên thức khuya, lạm dụng các đồ uống có cồn hay chất kích thích.

Bệnh mất ngủ có nhiều biểu hiện khác nhau trên lâm sàng, thay đổi tùy theo từng người tuy nhiên người bệnh có thể nhận biết và phát hiện tình trạng rối loạn giấc ngủ của bản thân thông qua một số triệu chứng sau:

• Đau đầu: Đau đầu thường xuất hiện cùng với bệnh mất ngủ kéo dài như một hệ quả của bệnh. Nguyên nhân gây đau đầu trong bệnh mất ngủ kéo dài được cho là tế bào thần kinh không được cung cấp đủ máu, căng thẳng thần kinh. Triệu chứng đau đầu thường xuất hiện vào ban đêm và càng làm cho bệnh mất ngủ diễn tiến xấu hơn, tuy nhiên người bệnh vẫn có thể trải qua cảm giác đau đầu vào buổi sáng sau một đêm không ngon giấc.
• Mệt mỏi, chán ăn: Đây là một hậu quả khác có thể quan sát thấy ở người gặp phải bệnh mất ngủ kéo dài. Khi không ngủ ngon, cơ thể không được hồi phục năng lượng nên thường cảm thấy mệt mỏi uể oải và mất cảm giác thèm ăn.

• Mất ngủ vào buổi tối: Người bệnh thường khó đi vào giấc ngủ, dễ tỉnh giấc giữa đêm nhưng khó ngủ lại hoặc thức dậy sớm vào buổi sáng. Cảm giác mệt mỏi, đau đầu, tinh thần căng thẳng thường là hậu quả của bệnh mất ngủ kéo dài nhưng cũng có thể nguyên nhân dẫn đến tình trạng rối loạn giấc ngủ.
• Mất ngủ vào buổi trưa: Đây cũng được xem là một trong những dấu hiệu gợi ý tình trạng mất ngủ. Người bình thường nên có một giấc ngủ ngắn hằng ngày vào giờ nghỉ trưa, kéo dài khoảng từ 30 đến 60 phút. Tuy nhiên ở những người mắc bệnh mất ngủ kéo dài, tinh thần khó chịu và cơ thể uể oải, việc ngủ một giấc ngắn vào khung giờ trưa cũng gặp nhiều khó khăn.
• Suy giảm trí nhớ, khó tập trung vào công việc và học tập. Đây là dấu hiệu đáng báo động, lúc này bệnh mất ngủ kéo dài đã thực sự ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và cần được điều trị càng sớm càng tốt.
• Các rối loạn tâm lý kèm theo: Bệnh mất ngủ kéo dài là một trong những yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc các chức rối loạn tâm thần kinh, trong đó trầm cảm khá thường gặp.

Dựa vào thời gian mắc, bệnh mất ngủ được chia làm hai nhóm lớn: bệnh mất ngủ cấp tính xảy ra trong thời gian ngắn từ vài ngày đến vài tuần và bệnh mất ngủ kéo dài. Trường hợp đầu tiên có thể được khắc phục khi người bệnh thay đổi chế độ sinh hoạt, chế độ ăn và hạn chế tối đa những căng thẳng trong cuộc sống mà chưa cần sử dụng thuốc hay các phương pháp điều trị can thiệp. Ngược lại, trường hợp sau thường đưa đến những biến chứng nghiêm trọng, suy giảm chất lượng cuộc sống nên việc tìm kiếm các giải pháp điều trị bệnh mất ngủ kéo dài cần được chú trọng và thực hiện có hiệu quả, có thể liệt kê các biện pháp nên thực hiện như sau:

• Tìm kiếm nguyên nhân của bệnh mất ngủ kéo dài: Mỗi người khi không may mắc phải tình trạng mất ngủ đều có những nguyên nhân riêng biệt. Nhân viên y tế cần khai thác các thông tin liên quan đến nghề nghiệp, môi trường sống và các sang chấn tâm lý, tiền sử bệnh tật của người bệnh để tìm kiếm các nguyên nhân có thể. Loại bỏ được nguyên nhân gây bệnh mất ngủ kéo dài giúp định hướng và tăng hiệu quả điều trị mặc dù việc xác định nguyên nhân gây bệnh không phải dễ tiến hành ở tất cả mọi trường hợp.

• Thay đổi chế độ ăn: Đây là giải pháp điều trị bệnh mất ngủ kéo dài không dùng thuốc được nhiều người dân tin tưởng và thực hiện. Một số các loại thực phẩm có tác dụng cải thiện chất lượng giấc ngủ và dễ kiếm trong cuộc sống hằng ngày như chuối xanh, nước mật ong, hạt sen, hoa tam thất, ...
• Tập thể dục thể thao thường xuyên: Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để chứng minh lợi ích của việc luyện tập thể chất thường xuyên như duy trì cân nặng hợp lý, tăng tuần hoàn lưu thông đi khắp cơ thể, giải tỏa căng thẳng và cải thiện giấc ngủ. Tập yoga và ngồi thiền định là bộ môn thường được lựa chọn trên thực tế
• Châm cứu: đây là động tác giúp tăng cường máu lưu thông, đả thông kinh mạch và cải thiện bệnh mất ngủ một cách toàn diện. Cơ chế tác dụng của châm cứu được giải thích nhờ vào sự giải phóng các chất nội sinh như serotonin, endorphin giúp thư giãn, an thần và giảm đau, giảm căng thẳng và đi vào giấc ngủ dễ dàng hơn.

• Thuốc: một số thuốc có thể giúp hỗ trợ điều trị bệnh mất ngủ kéo dài nhờ vào tác dụng an thần, giảm lo âu. Tuy nhiên việc lạm dụng thuốc khi không có sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa có thể dẫn đến các tác dụng phụ hoặc phản tác dụng làm cho bệnh mất ngủ diễn tiến nặng nề và khó điều trị thành công hơn.

XEM THÊM

• Các phương pháp chữa bệnh mất ngủ
• Các biện pháp điều trị rối loạn giấc ngủ
• Mất ngủ: Vì sao khó chữa?