Chứng khó tiêu: Chẩn đoán và điều trị

Bài viết được viết bởi ThS.BS Tạ Quế Phương - Bác sĩ Tiêu hóa - Nội soi - Khoa Nội tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Chứng khó tiêu, còn gọi là rối loạn tiêu hóa, là cảm giác khó chịu hay đau ở phía trên của đường tiêu hóa (dạ dày, thực quản hoặc tá tràng). Chứng khó tiêu bao gồm một nhóm các triệu chứng khác nhau như đầy hơi, buồn nôn, ợ nóng và thường là dấu hiệu của một vấn đề tiềm ẩn khác.

Khó tiêu có thể là biểu hiện của một rối loạn tiêu hóa nhẹ như sau một bữa ăn nhiều dầu mỡ, đau dạ dày... Tình trạng này sẽ tự hết sau vài giờ. Tuy nhiên, nếu khó tiêu kéo dài thường xuyên kèm theo các triệu chứng khác như sụt cân, thiếu máu, nôn, ... thì bạn nên khi kiểm tra sức khỏe càng sớm càng tốt vì có thể đây là dấu hiệu của một tình trạng bệnh lý trầm trọng hơn.

Khó tiêu được coi là một triệu chứng chứ không phải là một căn bệnh. Một số bệnh có thể gây ra chứng khó tiêu:

• Trào ngược dạ dày - thực quản (GERD)
• Béo phì làm tăng nguy cơ bị chứng khó tiêu;
• Tình trạng căng thẳng hoặc quá lo lắng;
• Hội chứng ruột kích thích (IBS)
• Viêm dạ dày, thường là do Helicobacter pylori;
• Loét dạ dày;
• Ung thư dạ dày;
• Một số thuốc cũng có thể gây ra chứng khó tiêu: Aspirin và nhóm thuốc giảm đau được gọi là NSAID (thuốc chống viêm không steroid); Estrogen và thuốc tránh thai; Thuốc steroid; một số thuốc kháng sinh; các loại thuốc tuyến giáp.

Để giúp xác định xem các nguyên nhân gây ra các triệu chứng khác với chứng khó tiêu chức năng hay không, bác sĩ sẽ hỏi bạn các câu hỏi và thực hiện khám sức khỏe. Các câu hỏi cần suy nghĩ trước chuyến thăm khám của bạn bao gồm:

• Cơn đau đang "âm ỉ" hay đau tăng lên khi bạn đói?
• Cơn đau có tăng lên hơn khi bạn di chuyển theo những cách nhất định hoặc ấn vào một số vùng nhất định của bụng không?
• Bạn có dùng thuốc giảm đau, chẳng hạn như aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin), hoặc naproxen (Aleve) không? Bạn có tiền sử bị loét không?
• Bạn cũng bị ợ chua (cảm giác nóng rát tăng dần bên dưới xương ức không?
• Bạn bị đau dữ dội ở phía trên bên phải hoặc giữa bụng? Cơn đau có xuyên ra sau lưng hoặc giữa hai bả vai không? Điều này có xảy ra theo chu kỳ, kèm theo nôn, đổ mồ hôi hoặc cảm thấy bồn chồn không?
• Có thay đổi trong việc đi ngoài của bạn không (táo bón hoặc tiêu chảy)?
• Gần đây bạn có bị sụt cân không chủ ý, bị nôn liên tục hoặc khó nuốt không?
• Bạn có tiền sử gia đình bị ung thư dạ dày không?

3.1 Các xét nghiệm thăm dò

Nếu có các triệu chứng báo động, chẳng hạn như nôn nhiều lần, sụt cân hoặc khó nuốt, bạn cần làm nội soi thực quản dạ dày tá tràng.

Vinmec sử dụng hệ thống máy nội soi Evis Exera III (CV-CLV 190) có chức năng NBI (Narrow Band Imaging) chất lượng cao hàng đầu thế giới của Công ty Olympus (Nhật Bản). Máy chỉ sử dụng hai bước sóng 415nm và 540nm cho phép tập trung phân tích kỹ lưỡng, chi tiết hơn và cho kết quả tốt hơn đối với các biến đổi nhỏ nhất của dạ dày. Vì thế kết quả nội soi bằng máy NBI sẽ tốt hơn so với phương pháp nội soi độ phân giải cao thông thường.

Ngoài ra tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, máy soi được khử khuẩn bằng máy rửa của hãng Olympus, sau khử khuẩn được bảo quản trong tủ chuyên dụng có tia cực tím khử khuẩn không khí, máy soi được bọc trong toan vô khuẩn khi vận chuyển tới phòng nội soi. Các dụng cụ sử dụng trong quá trình nội soi được dùng một lần hoặc hấp vô khuẩn và đóng gói tại trung tâm tiệt khuẩn của bệnh viện.

Bên cạnh đó, việc vệ sinh tay của nhân viên y tế tại bệnh viện được tuân thủ nghiêm ngặt, các thủ thuật được kiểm tra đối chiếu đầy đủ trước khi thực hiện. Do đó khi thực hiện nội soi tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, khách hàng có thể yên tâm về độ “sạch sẽ” của máy nội soi cũng như hạn chế được tối đa khả năng lây nhiễm các bệnh lý trong quá trình nội soi, tính chính xác và an toàn của các thủ thuật.

Nếu không có các triệu chứng báo động hoặc tiền sử gia đình bị ung thư dạ dày, các xét nghiệm bao gồm xét nghiệm hơi thở, máu hoặc phân để tìm H. pylori. Nếu các triệu chứng của bạn không thuyên giảm trong vòng 4-8 tuần hoặc các triệu chứng tiến triển hơn cần làm nội soi đường tiêu hóa trên để đánh giá

Siêu âm bụng hoặc CT-scan bụng: để loại trừ bệnh lý đường mật và tụy.

Xét nghiệm: tìm ký sinh trùng trong phân, máu ẩn trong phân, sinh hóa

3.2 Chẩn đoán xác định theo: ROME III

Bệnh nhân phải có ít nhất 1 triệu chứng sau đây:

• Đầy bụng sau ăn.
• Ăn mau no.
• Đau thượng vị.
• Nóng rát thượng vị.

Và không có bằng chứng về bệnh lý thực thể có thể giải thích các triệu chứng (bao gồm cả nội soi đường tiêu hóa trên), có đủ tiêu chuẩn chẩn đoán ở trên ít nhất trong vòng 3 tháng với triệu chứng khởi đầu ít nhất 6 tháng trước đó.Các triệu chứng khó tiêu chức năng chia làm 2 dạng:

• Hội chứng khó chịu sau ăn: đầy bụng, chướng bụng lúc ăn mau no.
• Hội chứng đau thượng vị: nóng rát thượng vị hoặc đau thượng vị không liên quan đến bệnh lý mật tụy.

Hai hội chứng này có thể gặp trên cùng bệnh nhân khó tiêu chức năng.Khó tiêu chức năng vẫn là chẩn đoán loại trừ. Bệnh nhân khó tiêu chức năng có hình ảnh nội soi ống tiêu hóa trên bình thường.

Một số người cảm thấy bớt đau, khó chịu hơn sau khi thay đổi chế độ ăn. Điều này có thể bao gồm:

• Ăn lượng thức ăn phù hợp cho mỗi bữa, không ăn quá nhiều;có thể chia nhỏ bữa ăn khi cần.
• Tránh thức khuya, ăn đêm quá muộn nếu bạn bị khó tiêu lúc đêm.
• Tránh các thức ăn cay, béo nhiều dầu mỡ có thể kích thích chứng ợ nóng.
• Ăn chậm; nhai kỹ.
• Bỏ hoặc giảm hút thuốc.
• Giảm cân nặng hợp lý.
• Tránh uống quá nhiều cà phê, nước ngọt, và rượu, tránh căng thẳng và những lo lắng.
• Trao đổi với bác sĩ của bạn để thay thế các loại thuốc gây kích ứng niêm mạc dạ dày như NSAIDs và aspirin;

Nếu bạn có thắc mắc về những gì nên ăn, hãy nói chuyện với bác sĩ, y tá hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Khó tiêu thường là biểu hiện của bệnh lý đường tiêu hóa. Nguyên nhân gây ra triệu chứng khó tiêu rất đa dạng, có thể do một bệnh cụ thể tại thực quản dạ dày ruột hoặc do tác dụng phụ của thuốc. Bạn cần lưu ý nếu các triệu chứng khó tiêu kéo dài và kèm theo các triệu chứng báo động như sụt cân, xuất huyết tiêu hóa, nhất là ở người cao tuổi.

Bài viết tham khảo nguồn: uptodate.com