Làm thế nào để kiểm soát tiêu chảy trong quá trình hóa trị liệu?

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Một số loại thuốc hóa trị có thể gây rối loạn tiêu hóa, bao gồm buồn nôn, nôn, táo bón và tiêu chảy. Nhiều người bệnh sẽ cảm thấy thay đổi nhu động ruột, bao gồm tăng hoặc giảm tần suất đi ngoài. Những lúc như này cần có biện pháp khắc phục ngay để không làm ảnh hưởng đến sức khỏe.

Để kiểm soát tiêu chảy trong quá trình hóa trị liệu, người bệnh có thể:

Nói chung, tình trạng tiêu chảy trong quá trình hóa trị có thể được kiểm soát bằng các biện pháp ăn kiêng, người bệnh cần:

• Ăn nhiều bữa nhỏ thường xuyên hơn: Viện Ung thư Quốc gia khuyên bạn nên ăn 5 hoặc 6 bữa ăn nhỏ thay vì 3 bữa lớn hơn.
• Tránh các loại thực phẩm kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm bệnh tiêu chảy, chúng bao gồm thực phẩm béo, kem hoặc có đường, các sản phẩm từ sữa, một số loại rau, đậu và caffeine. Thông thường, trái cây tươi và rau quả là những lựa chọn lành mạnh, nhưng nên tránh sử dụng khi bị tiêu chảy vì chúng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh.
• Chọn thức ăn dễ gây no: Thực phẩm nhẹ bao gồm khoai tây, trứng, thịt gà, bánh quy giòn và mì đều là những lựa chọn tốt. Nếu tiêu chảy nghiêm trọng, hãy thử chế độ ăn BRAT, khi các triệu chứng giảm dần, có thể dần dần bắt đầu bổ sung nhiều loại thức ăn hơn vào chế độ ăn uống của mình.
• Uống nhiều nước trong: Điều quan trọng là phải luôn đủ nước. Viện Ung thư Quốc gia khuyến cáo những người bị tiêu chảy nên uống 8 đến 12 cốc chất lỏng mỗi ngày. Các lựa chọn tốt bao gồm nước trái cây trong, trà đã khử caffeine, nước canh và các dung dịch điện giải như Pedialyte hoặc đồ uống thể thao.
• Dùng thử men vi sinh: Mayo Clinic cho biết, các vi khuẩn có lợi có trong sữa chua hoặc thực phẩm chức năng có thể làm dịu tiêu chảy. Kiểm tra với bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại bổ sung nào.
• Dùng thuốc không kê đơn: Viện Ung thư Dana-Farber khuyên người bệnh nên dùng Imodium khi có dấu hiệu đầu tiên của bệnh tiêu chảy. Uống thuốc viên theo chỉ dẫn đều đặn cho đến khi hết các triệu chứng. Hầu hết các loại thuốc chống tiêu chảy đều có giới hạn tối đa hàng ngày, vì vậy hãy kiểm tra với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào và đọc kỹ hướng dẫn trên bao bì.

BRAT là từ viết tắt của chuối, gạo, sốt táo và bánh mì nướng. Những thức ăn dễ tiêu hóa này có thể làm dịu các triệu chứng của các vấn đề về dạ dày và giảm lượng phân tạo ra.

Thức ăn BRAT là thức ăn nhạt thường được dung nạp tốt và dễ tiêu hóa cho nhiều người bị tiêu chảy. Chế độ này ít protein và ít chất béo, có lợi cho hệ tiêu hóa của người bệnh, giúp cơ thể bạn làm săn chắc phân lỏng. Hơn nữa, chuối sẽ thay thế phần lớn kali, cần thiết để duy trì chức năng tế bào và điện bị mất đi khi bị tiêu chảy.

Trong vòng 6 giờ đầu tiên kể từ khi điều trị, người bệnh có thể muốn bỏ ăn hoàn toàn. Hãy chờ cho dạ dày nghỉ ngơi và chờ ăn cho đến khi hết nôn và tiêu chảy. Trong khi chờ ăn, hãy thử ngậm kem que hoặc đá bào và nhấm nháp nước hoặc đồ uống thể thao. Điều này sẽ giúp thay thế nước và chất điện giải bị mất trong quá trình điều trị.

Cố gắng bổ sung chất lỏng trong suốt trong vòng 24 giờ đầu tiên sau khi điều trị. Nếu các triệu chứng quay trở lại, hãy ngừng uống nước trong và đợi vài giờ trước khi thử lại.

Vào ngày thứ hai, hãy bắt đầu theo chế độ ăn uống BRAT. Chế độ ăn kiêng này hạn chế và không nhiều dinh dưỡng, vì vậy người bệnh sẽ không muốn duy trì nó lâu hơn mức cần thiết.

Vào ngày thứ ba sau khi điều trị, người bệnh có thể bắt đầu bổ sung từ từ các loại thực phẩm bình thường trở lại chế độ ăn uống của mình nếu cảm thấy thích thú. Bắt đầu với những món như trứng nấu chín mềm, trái cây và rau nấu chín, và thịt trắng như gà hoặc gà tây. Điều quan trọng là làm theo các tín hiệu của cơ thể. Nếu ăn quá nhiều quá sớm, các triệu chứng tiêu chảy có thể trở lại.

Một số phiên bản khác của chế độ ăn uống BRAT là BRAT-T, bổ sung trà hoặc BRAT-Y, bổ sung sữa chua. Các loại thực phẩm bán rắn và ít chất xơ khác tốt để ăn bao gồm:

• Bánh quy soda;
• Trứng;
• Gà tây hoặc gà tây không da;
• Khoai tây;
• Mì;
• Bơ đậu phộng mịn;
• Bánh mì trắng;
• Pho mát;
• Cá;
• Bơ;
• Đậu trắng.

Người bệnh nên tránh:

• Thức ăn nhiều dầu mỡ;
• Thực phẩm béo và chiên;
• Hầu hết các loại sữa;
• Rau sống;
• Trái cây sống;
• Gia vị mạnh;
• Bánh mì nguyên hạt;
• Ngũ cốc nguyên hạt;

Một cách khác để giúp đường ruột của người bệnh phục hồi sau tiêu chảy là tiêu thụ men vi sinh - một loại thực phẩm hoặc thực phẩm chức năng có chứa vi khuẩn sống, thay thế hoặc bổ sung vi khuẩn có lợi thường có trong đường tiêu hóa.

Các vi khuẩn sống được gọi là men vi sinh, được tìm thấy trong sữa chua và kefir (một loại thức uống sữa lên men) có thể thay thế các vi khuẩn lành mạnh thường có trong đường tiêu hóa đã bị mất đi do tiêu chảy.

Probiotics chứa vi khuẩn sống tương tự như vi khuẩn có lợi chống lại vi trùng được tìm thấy trong hệ thống tiêu hóa. Lưu ý: Đảm bảo kefir hoặc sữa chua ít đường, vì thực phẩm nhiều đường có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng tiêu chảy.

Uống trà hoa cúc là một cách tuyệt vời để làm dịu cơn đau bụng. Các loại thảo mộc Địa Trung Hải được cho là giúp giảm đau bụng và viêm bằng cách thư giãn các cơ và niêm mạc ruột. Nhờ vậy mà trà hoa cúc có thể hữu ích để điều trị tiêu chảy nhẹ đến trung bình và là một cách tốt để giữ nước trong quá trình hóa trị ung thư.

Mặc dù không có bằng chứng y tế nhưng một số người nói rằng giấm táo có thể giúp ngăn chặn các triệu chứng tiêu chảy, cũng như thay thế magiê và kali. Nên uống 1 muỗng canh giấm mỗi giờ cho đến khi hết tiêu chảy.

Tất nhiên, khi điều trị bất kỳ bệnh tật nào, hãy đảm bảo rằng uống nhiều chất lỏng như nước lọc, nước canh và đồ uống thể thao. Điều này sẽ giúp giảm bớt các triệu chứng và ngăn ngừa mất nước.

Trường hợp người bệnh cảm thấy khó chịu ở trực tràng như ngứa, đau hoặc rát thì hãy thử ngâm mình trong bồn nước ấm, sau đó lau khô hậu môn bằng cách dùng khăn mềm và sạch vỗ nhẹ. Nếu cần, có thể thoa một ít kem bôi trĩ hoặc mỡ bôi trơn lên vùng đau.

Các Hiệp hội Ung thư Mỹ khuyến cáo người bệnh nên gọi cho bác sĩ nếu có nhiều phân lỏng và tình trạng không có sự cải thiện trong 2 ngày, kèm theo các dấu hiệu như bị sốt, có máu trong phân, đau bụng dữ dội hoặc chuột rút. Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng.

Tình trạng mất nước có thể xảy ra nếu tiêu chảy kéo dài trong vài ngày. Chóng mặt, khô miệng hoặc giảm lượng nước tiểu là những dấu hiệu của tình trạng mất nước và có thể cần truyền dịch qua đường tĩnh mạch. Hãy mô tả những triệu chứng này cho bác sĩ nếu người bệnh gặp phải.

Hiện nay, sàng lọc ung thư sớm được coi là biện pháp hoàn hảo trong việc phát hiện và điều trị kịp thời các loại ung thư. Giảm chi phí điều trị và nhất là giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh. Bệnh viện Đa khoa quốc tế Vinmec luôn triển khai và giới thiệu tới khách hàng Sàng lọc ung thư sớm tại Vinmec - An tâm sống khỏe giúp xét nghiệm gen, chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm các chất chỉ thị sinh học phát hiện khối u sớm. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có nhiều gói sàng lọc ung thư sớm.

• Chỉ một lần xét nghiệm gen có thể đánh giá về nguy cơ mắc của 16 loại ung thư phổ biến ở cả nam và nữ (Ung thư phổi, ung thư đại trực tràng, ung thư vú, ung thư tuyến tụy, ung thư cổ tử cung, ung thư dạ dày, ung thư tiền liệt tuyến,....)
• Phát hiện sớm các dấu hiệu manh nha của ung thư thông qua chẩn đoán hình ảnh, nội soi và siêu âm.
• Thao tác khám đơn giản, cẩn thận và chính xác.
• Đội ngũ chuyên gia được đào tạo bài bản nghề, đặc biệt là về ung thư, đủ khả năng làm chủ các ca khám chữa ung thư.

Với trang bị cơ sở vật chất, thiết bị y tế tiên tiến và hiện đại và đội ngũ bác sĩ có chuyên môn sâu và kinh nghiệm dày dặn. Tại Vinmec, quá trình thăm khám trở nên nhanh chóng với kết quả chính xác, tiết kiệm chi phí và thời gian cho người bệnh.

Tài liệu tham khảo

• Diarrhea. (2012). National Cancer Institute. cancer.gov/publications/patient-education/diarrhea.pdf
• Diarrhea. (2015). cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/stool-or-urine-changes/diarrhea.html
• Managing chemotherapy-induced diarrhea. (n.d.). dana-farber.org/Health-Library/Managing-chemotherapy-induced-diarrhea.aspx
• Mayo Clinic Staff. (2015). Diarrhea: Cancer-related causes and how to cope. mayoclinic.org/diseases-conditions/cancer/in-depth/diarrhea/art-20044799