Những điều cần biết về nội soi đại trực tràng

Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa I Đồng Xuân Hà - Bác sĩ Nội soi tiêu hoá, Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Bệnh lý đường tiêu hóa là nhóm bệnh lý phổ biến, đặc biệt là bệnh lý ống tiêu hóa. Bất cứ ai trong cuộc đời cùng hơn một lần mắc những bệnh lý về ống tiêu hóa từ nhẹ đến nghiêm trọng thậm chí là rất nghiêm trọng.

Các phương tiện thăm khám khác như chụp X quang, siêu âm, chụp cắt lớp vi tính đa dãy, chụp cộng hưởng từ thậm chí là Y học hạt nhân v.v.... cũng không thể khảo sát chi tiết được những tổn thương trong lòng ống tiêu hóa và nhiều khi chỉ được phát hiện trong trường hợp bệnh đã trở nên quá nghiêm trọng.

Nội soi đường tiêu hóa trong đó có nội soi đại tràng đã khắc phục được những nhược điểm trên. Nội soi đại trực tràng là cách bác sĩ sẽ đưa một dụng cụ chuyên dụng vào trong lòng đại trực tràng qua đường hậu môn, hoặc từ đường miệng qua đó bác sĩ có thể “nhìn” trực tiếp nhưng tổn thương trong lòng ống tiêu hóa.

• Nội soi đại trực tràng ống cứng: Một ống rỗng, cứng dài khoảng 30cm được đưa qua hậu môn vào trực tràng, bác sĩ sẽ quan sát trực tiếp lòng ruột bằng mắt thường, nhưng phạm vi quan sát hẹp, nhiều tai biến.
• Nội soi đại tràng bằng viên nang có gắn camera: Viên nang được nuốt bằng đường miệng, qua thực quản, đến dạ dày rồi theo nhu động xuống ruột non và đại tràng. Tuy nhiên nó không quan sát được kỹ tổn thương theo ý muốn, không sinh thiết cũng như không can thiệp được.

• Nội soi ảo: Mô phỏng lại lòng ống qua chụp cắt lớp vi tính đa dãy.
• Nội soi đại trực tràng bằng ống soi mềm: Đây là một tiến bộ vượt bậc của công nghệ kỹ thuật Y tế. Bác sĩ sẽ dùng một ống soi mềm, có gắn camera ở đầu luồn vào lòng đại trực tràng. Qua đó Bác sĩ sẽ quan sát được chi tiết những tổn thương trong lòng đại trực tràng. Ống soi này còn có những kênh riêng để có thể đưa thêm những dụng cụ chuyên dụng vào trong lòng đại trực tràng làm những thủ thuật như sinh thiết tổn thương, can thiệp cấp cứu, hay can thiệp điều trị (Cắt polyp, cắt niêm mạc điều trị ung thư sớm)...

Tuy nhiên phương pháp này cũng có những phiền toái nhất định, thường làm bệnh nhân đau trong quá trình nội soi, tai biến thủng, chảy máu... Vì vậy nội soi đại trực tràng gây mê ra đời để khắc phục những điểm yếu trên.

Nội soi đại trực tràng gây mê là bệnh nhân được gây mê trong suốt quá trình làm nội soi. Bác sĩ sẽ tiêm cho bệnh nhân một liều thuốc gây mê nhẹ làm bệnh nhân “ngủ” đi rồi sau đó mới bắt đầu thực hiện kỹ thuật nội soi.

Bệnh nhân sẽ nằm yên trong suốt quá trình nội soi mà không cảm thấy đau đớn hay khó chịu gì, kết thúc nội soi khoảng 5 phút bệnh nhân có thể tỉnh hoàn toàn, ăn uống được như bình thường.

Phương pháp này cũng làm giảm đi rất nhiều những tai biến không đáng có vì quyền chủ động sẽ thuộc về Bác sĩ mà không liên quan đến việc co cơ cũng như giãy giụa của bệnh nhân.

Nhưng lợi ích lớn nhất của nội soi gây mê là khi bệnh nhân nằm yên Bác sĩ có thể tìm và quan sát kỹ được những tổn thương, sinh thiết hay làm những thủ thuật can thiệp một cách chính xác nhất.

Sau khi hỏi về các triệu chứng, bệnh sử, tiền sử bản thân, gia đình và các yếu tố liên quan, thăm khám lâm sàng tỉ mỉ, cẩn thận, làm các xét nghiệm đi trước như xét nghiệm máu, điện tim đồ, siêu âm bụng, các thăm khám X quang... loại trừ các chống chỉ định nội soi như nhồi máu cơ tim cấp, nghi thủng tạng rỗng hoặc mới phẫu thuật.. Bác sĩ sẽ cân nhắc lợi ích và đưa ra chỉ định nội soi đại trực tràng.

Nếu nội soi dưới gây mê, bệnh nhân sẽ được khám tiền mê trước, nếu không có vấn đề gì thì bệnh nhân sẽ được hướng dẫn làm sạch đại tràng trước khi nội soi.

Tùy từng trường hợp cụ thể mà có các cách làm sạch đại tràng khác nhau như thụt nước, thụt thuốc hoặc uống thuốc sổ.. Uống Fortrans là cách làm sạch được ưa dùng nhất.

Sau khi làm sạch đại tràng bệnh nhân sẽ được làm thủ thuật nội soi, đây là thủ thuật khó đòi hỏi Bác sĩ phải được đào tạo cẩn thận, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn hợp tác trong suốt quá trình làm nội soi với nội soi không gây mê.

Tùy từng bệnh nhân và thủ thuật chẩn đoán hay can thiệp mà thời gian một cuộc nội soi dài ngắn khác nhau, với những bác sĩ có kinh nghiệm thì việc nội soi chẩn đoán diễn ra rất nhanh.. tuy nhiên không được ít hơn 20 phút để tránh bỏ sót các tổn thương.

Sau đó, tùy vào từng bệnh nhân, từng chỉ định nội soi chẩn đoán hay can thiệp, triệu chứng sau khi nội soi mà bệnh nhân có thể về ngay hoặc phải theo dõi từ và giờ đến vài ngày với các thủ thuật can thiệp có nguy cơ thủng hoặc chảy máu thứ phát cao.

Cuối cùng Bác sĩ sẽ giải thích cho bệnh nhân những vấn đề mà họ đang có rồi cùng bệnh nhân thống nhất cách giải quyết những vấn đề đó một cách tốt nhất.

Biến chứng nội soi đại trực tràng có thể xảy ra ở bất kỳ quy trình nào của nội soi từ nhẹ đến nghiêm trọng, tuy nhiên hoàn toàn có thể kiểm soát tối đa những biến chứng này ở mức thấp nhất nếu thăm khám một cách cẩn thận, quy trình nội soi chặt chẽ và Bác sĩ nội soi có tay nghề cao.

Những tai biến có thể gặp phải như:

Trong khi thăm khám:

• Không loại trừ được những chống chỉ định như nhồi máu cơ tim, thủng tạng rỗng..
• Không dự báo được nguy cơ tai biến như viêm túi thừa có thể gây thủng trong khi nội soi, sẹo mổ cũ gây dính, phình tách lớn động mạch chủ bụng...

Trong khi làm sạch đại tràng:

• Gây tổn thương đại tràng khi thụt tháo hoặc uống thuốc sổ...
• Trong quá trình làm thủ thuật: tai biến hay gặp là thủng hoặc chảy máu.

Trong quá trình gây mê:

Do không hoặc khám tiền mê một cách qua loa, nhưng đôi khi cũng do bệnh nhân không thông báo với Bác sĩ những vấn đề của mình, đặc biệt bệnh nhân hay giấu tiền sử dùng bia rượu và chất kích thích.

Trong quá trình theo dõi:

Bỏ qua hoặc không phát hiện những triệu chứng của tai biến.