Triệu chứng của viêm tụy mạn

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Đồng Xuân Hà - Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới viêm tụy mạn, trong đó hơn 80% trường hợp viêm tụy mạn là do lạm dụng bia, rượu. Đa số các trường hợp viêm tụy mạn thường biểu hiện với những cơn đau bụng vùng thượng vị, đau thường nặng hơn sau khi ăn, đau lan ra sau lưng. Cơn đau có thể nhẹ, kéo dài hoặc cơn đau nặng, dai dẳng. Triệu chứng khác kèm theo có thể như buồn nôn, nôn, sụt cân, tiêu phân mỡ,...

Tụy là một cơ quan nằm sau phúc mạc, phía sau dạ dày và sát thành sau của ổ bụng. Khi bị viêm tụy sẽ xuất hiện khi những enzyme tiêu hóa tấn công tuyến tụy gây nên chứng viêm, sưng ở tuyến tụy.

Viêm tụy mạn tính là một bệnh lý do sự xơ hóa từ từ của nhu mô ở tụy, những tuyến tụy này sẽ không tạo ra được enzyme tiêu hóa nữa, điều này dẫn đến sự mất khả năng tiêu hóa và hấp thụ chất béo nên việc sản xuất hormone insulin cũng giảm đi. Hậu quả sẽ suy giảm hoặc mất chức năng tụy.

Trước hết, phải kể đến nguyên nhân viêm tụy mạn là do viêm tụy cấp không điều trị dứt điểm với các lý do như: điều trị dở dang, không đúng phương pháp điều trị, bệnh nhân tự ngưng dùng thuốc.... Bên cạnh đó, các nguyên nhân khác dẫn tới viêm tụy mãn là:

• Nghiện rượu: Đây là một trong những nguyên nhân chính gây viêm tụy, chiếm khoảng 80-90% các trường hợp. Rượu làm tổn thương các tế bào tụy gây xơ hóa dẫn đến viêm tụy mạn tính;
• Người bệnh bị sỏi tụy: Nguyên nhân này cũng chiếm khoảng 80-90% các trường hợp dẫn đến viêm tụy mạn tính;
• Do rối loạn chuyển hóa: Viêm tụy mạn tính có thể do rối loạn chuyển hóa, nhất là thiếu hụt α1 antitrypsin, gây ứ trệ, nhiễm trùng, ... dẫn đến sự tự tiêu hủy của tụy nên bị viêm tụy mãn tính;
• Người suy dinh dưỡng: Bệnh gặp ở những người suy dinh dưỡng, một số bệnh tự miễn hoặc có thể gặp ở bệnh nhân tăng mỡ máu (loại triglycerid máu) gây nên viêm tụy mạn;

• Ăn uống quá nhiều chất sắt: Những người ăn uống quá nhiều chất sắt thường có nguy cơ mắc bệnh viêm tụy mãn tính cao hơn;
• Do yếu tố di truyền: Viêm tuỵ do yếu tố di truyền, thường khởi phát ở trẻ em nhưng có thể không được phát hiện trong thời gian nhiều năm. Viêm tuỵ di truyền thường có những đợt tái phát. Mỗi đợt kéo dài từ 2 ngày đến 2 tuần;
• Xơ nang phổi: Bệnh cũng có thể do xơ nang phổi (cystic fibrosis); tăng calcium trong máu (hypercalcemia);
• Một số trường hợp khác: 10-20% trường hợp viêm tụy còn lại là do những nguyên nhân do thuốc, tiếp xúc với một số hóa chất, tổn thương do tai nạn xe hoặc chấn thương vùng bụng, những bệnh lý di truyền, một số thủ thuật ngoại khoa, bệnh nhiễm trùng, chẳng hạn như sởi (ít gặp), dị dạng tụy hay ruột.

Bệnh viêm tụy mãn tính là bệnh không có khả năng lây nhiễm. Thể viêm tuỵ này thường ở nam nhiều hơn nữ và thường xảy ra ở lứa tuổi 30 đến 40. Tuy vậy, có khoảng 40% trường hợp viêm tụy mạn không biết rõ nguyên nhân.

3.1 Đau bụng

Đau bụng là triệu chứng viêm tụy mạn hay gặp nhất trong đa số các trường hợp viêm tụy mạn tính. Người bệnh sẽ đau vùng trên rốn lan sang phải, sang trái và xuyên ra sau lưng. Đau không thường xuyên, có khi vài ngày hoặc có khi kéo dài lâu hơn rồi triệu chứng biến mất trong một thời gian khá lâu, thậm chí có khi vài tháng. Dấu hiệu viêm tụy mạn này thường xuất hiện sau một bữa ăn đầy đủ có nhiều mỡ, uống nhiều rượu. Đôi khi bệnh xảy ra sau khi lao động mệt nhọc hoặc có cảm xúc mãnh liệt.

Triệu chứng đau lúc đầu chỉ âm ỉ, tức bụng, nóng rát vùng trên rốn sau đó đau quặn, cơn đau tăng dần lên dữ dội và có nhiều cơn đau nối tiếp nhau. Cơn đau có thể kéo dài trong nhiều giờ. Bệnh nhân thường ngồi gập người xuống để làm chùng cơ bụng cho đỡ đau.

3.2 Suy dinh dưỡng

Do đau nhiều và thành mạn tính, vì vậy, bệnh nhân không dám ăn nhiều thức ăn, thêm vào đó do viêm tụy mạn tính nên các men tiêu hóa của tuyến tụy tiết ra thiếu làm việc hấp thu chất dinh dưỡng bị hạn chế vì vậy càng làm bệnh nhân dễ gầy và sút cân, ngay cả khi ăn vẫn ngon miệng và chế độ ăn vẫn bình thường. Nếu những tế bào sản xuất insulin của tuỵ cũng bị tổn thương, đái tháo đường sẽ hình thành ở giai đoạn này.

3.3 Tiêu phân mỡ

Đây là một trong những dấu hiệu viêm tụy mạn. Thường phân có chất nhầy mỡ như chất nhầy mũi, màu phân nhạt, mùi khó chịu, lỏng khó để thải ra hết. Nguyên dân là do thiếu men tụy gây nên tình trạng này.

3.4 Vàng da

Vàng da do viêm tụy mạn tính chỉ là vàng nhẹ và trong một khoảng thời gian ngắn. Vàng da có thể xuất hiện sau cơn đau vài giờ, nhưng thường không có sốt. Vàng da ở thể viêm tụy mãn tính khác với vàng da trong sỏi mật, lần lượt có các triệu chứng điển hình như: đau, sốt, vàng da.

Các triệu chứng về rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, nôn xảy ra khi có cơn đau, ngoài ra ít thấy rõ rệt.

Khám lâm sàng ngoài cơn đau ít khi phát hiện những dấu hiệu gì đặc hiệu.

Những trường hợp có triệu chứng của viêm tụy mạn thì bạn nên đến các cơ sở y tế có uy tín để được khám và có chỉ định điều trị dứt điểm bệnh, tránh những biến chứng không mong muốn.

Cần kiêng rượu tuyệt đối với người bị viêm tụy mạn để giảm nguy cơ bị những cơn viêm tụy cấp tái phát, ngăn không cho tụy bị viêm nặng hơn và ngăn biến chứng, thậm chí gây nguy cơ tử vong.

Hạn chế đến mức tối đa ăn mỡ động vật, chất béo, thức ăn nên chọn loại dễ tiêu, hàng ngày cần ăn nhiều rau, ăn thêm trái cây và uống đủ lượng nước cần thiết.

Trong trường hợp nếu không được điều trị, bệnh tiến triển nặng dần, các biến chứng thường xảy ra trong 10 năm đầu, thường gặp là các triệu chứng kém hấp thu và đái tháo đường.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec với đầy đủ trang thiết bị công nghệ hiện đại, kỹ thuật thăm khám và chẩn đoán tiên tiến, luôn cập nhật các tiến bộ mới nhất trong y khoa, đặc biệt trình độ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm của y bác sĩ sẽ giúp chẩn đoán chính xác bệnh viêm tụy, từ đó bác sĩ của Vinmec sẽ có những tư vấn điều trị cụ thể cho từng trường hợp để đạt hiệu quả cao nhất.

Với kinh nghiệm 14 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Nội soi – Nội tiêu hóa, Bác sĩ Đồng Xuân Hà thực hiện thành thạo các kỹ thuật nội soi tiêu hóa chẩn đoán, can thiệp cấp cứu và can thiệp điều trị. Hiện tại, là Bác sĩ Nội soi tiêu hoá Khoa Nội tổng hợp Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.