Hội chứng tĩnh mạch chủ trên: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nguyễn Văn Dương - Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Tĩnh mạch chủ trên là một trong những tĩnh mạch chính trong cơ thể có nhiệm vụ mang máu từ đầu, cổ, ngực trên và cánh tay về đến tim. Hội chứng tĩnh mạch chủ trên hay còn gọi là hội chứng chèn ép tĩnh mạch chủ trên (tên tiếng Anh là Superior Vena Cava Syndrome - SVCS) xảy ra khi có khối u ung thư hoặc cục máu đông làm hạn chế lưu lượng máu chảy trong tĩnh mạch này.

Hội chứng tĩnh mạch chủ trên xảy ra phổ biến ở những người mắc ung thư phổi, ung thư hệ thống hạch (Non hodgkin Lymphoma) hoặc ung thư di căn đến ngực. Ung thư có thể gây ra hội chứng tĩnh mạch chủ trên theo nhiều cách:

• Khối u ở ngực có thể chèn vào tĩnh mạch chủ trên.
• Khối u có thể phát triển bên trong tĩnh mạch chủ trên gây tắc nghẽn trong lòng mạch.
• Ung thư có thể lan đến các hạch bạch huyết bao quanh tĩnh mạch chủ trên. Sau đó, các hạch bạch huyết có thể phì đại và chèn lên tĩnh mạch.
• Ung thư, máy tạo nhịp tim hoặc ống thông tĩnh mạch (intravenous catheter) có thể tạo ra cục máu đông.

Hội chứng tĩnh mạch chủ trên là một nhóm các triệu chứng có tốc độ phát triển chậm. Các triệu chứng gây ra các vấn đề nghiêm trọng về hô hấp và đây là trường hợp cấp cứu khẩn cấp. Tuy nhiên, khi được điều trị kịp thời thì phần lớn người bệnh đều đáp ứng tốt và tránh được các biến chứng nghiêm trọng.

Gọi cho bác sĩ hoặc đến cơ sở Y tế ngay lập tức nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ triệu chứng được mô tả dưới đây:

• Sưng ở mặt, cổ, thân trên và cánh tay
• Khó thở
• Ho

Các triệu chứng hiếm gặp của hội chứng tĩnh mạch chủ trên bao gồm:

• Khàn giọng
• Đau ngực
• Khó nuốt
• Ho ra máu
• Sưng tĩnh mạch ở ngực và cổ
• Thở nhanh
• Da xanh xao do thiếu oxy
• Liệt dây thanh âm (Vocal cord paralysis)
• Hội chứng Horner, bao gồm đồng tử co lại, mí mắt chảy xệ và không đổ mồ hôi ở một bên mặt.

Hội chứng tĩnh mạch chủ trên có thể tiến triển nhanh chóng và chặn hoàn toàn đường thở, nên người bệnh thở máy cho đến khi tắc nghẽn mạch máu được điều trị. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp thì tình trạng tắc nghẽn phát triển chậm.

Ngoài việc hỏi bệnh, khám thực thể các triệu chứng và các bệnh có liên quan khác, các kỹ thuật thường được chỉ định để giúp bác sĩ chẩn đoán hội chứng tĩnh mạch chủ trên:

• X-quang ngực;
• Chụp cắt lớp vi tính (CT)
• Chụp cộng hưởng từ (MRI);
• Chụp tĩnh mạch (Venography);
• Siêu âm.

Trong hầu hết các trường hợp hội chứng tĩnh mạch chủ trên, điều trị nhằm mục đích giảm triệu chứng và thu nhỏ các khối u gây ra tắc nghẽn. Đôi khi, người mắc hội chứng tĩnh mạch chủ trên có thể chưa cần điều trị ngay lập tức do có các triệu chứng nhẹ, khí quản chưa bị chặn và máu trong lòng tĩnh mạch chủ trên vẫn chảy tốt.

Vì phần lớn các trường hợp xảy ra do ung thư, do đó phác đồ điều trị sẽ phụ thuộc vào loại ung thư, phương pháp điều trị gồm hóa trị và xạ trị. Các phương pháp điều trị ngắn hạn khác có thể giúp giảm các triệu chứng của hội chứng tĩnh mạch chủ trên, bao gồm:

• Ngẩng cao đầu.
• Sử dụng thuốc corticosteroid để làm giảm sưng.
• Sử dụng thuốc lợi tiểu giúp loại bỏ chất lỏng dư thừa ra khỏi cơ thể bằng cách tăng số lần đi tiểu.
• Sử dụng thuốc làm tan cục máu đông (thrombolysis) .
• Đặt stent vào khu vực bị chặn của tĩnh mạch để máu có thể đi qua.
• Thực hiện phẫu thuật bắc cầu.

Bác sĩ Nguyễn Văn Dương đã có nhiều năm kinh nghiệm trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý nội khoa tim mạch và can thiệp tim mạch; Thực hiện các thăm dò chức năng không xâm lấn khác trong chẩn đoán và điều trị các bệnh lý tim mạch. Hiện là bác sĩ điều trị tại trung tâm tim mạch, bệnh viện Vinmec Central Park từ tháng 08/2017

Nguồn tham khảo: Cancer.net