U đầu tụy lành tính: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Chuyên khoa I Đồng Xuân Hà - Bác sĩ Nội soi tiêu hoá - Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Với kinh nghiệm 14 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Nội soi – Nội tiêu hóa, Bác sĩ Đồng Xuân Hà thực hiện thành thạo các kỹ thuật nội soi tiêu hóa chẩn đoán, can thiệp cấp cứu và can thiệp điều trị.

U đầu tụy nói riêng và u tụy nói chung được chia thành 2 loại là u ác tính và u lành tính. U đầu tụy lành tính rất hiếm gặp, phát triển chậm, không di căn và gây nhiều nguy hiểm giống như u ác tính ung thư.

U đầu tụy là 1 dạng của u tuyến tụy - danh từ chung chỉ các bệnh lý thuộc dạng “u” ở tuyến tụy. U tuyến tụy đa dạng: Có thể u nang, u lành, u đặc, u ác, u bẩm sinh hoặc mắc phải.

Ngoài vị trí đầu tụy, u có thể gặp ở thân hay đuôi tụy. Mỗi dạng u cũng như vị trí của nó thường có quá trình nguyên sinh bệnh học triệu chứng và phương thức điều trị khác nhau.

Thực tế, khối u tuyến tụy thường hay được hiểu là ung thư tụy, bởi lâm sàng thường gặp khối u của tụy ngoại tiết là ung thư của tuyến tụy tiết men tiêu hóa. Tuy nhiên, tuyến tụy gồm 2 phần: Tụy ngoại tiết và tụy nội tiết. Khối u của tụy nội tiết thì ít gặp và ít được nhà chuyên môn đề cập đến nên thường bị bỏ qua cho đến khi bệnh tiến triển đến giai đoạn cuối.

Chúng ta biết tụy là một cơ quan giống hình chiếc búa gồm 3 phần: Đầu, thân và đuôi. Tụy có trọng lượng khoảng 80g, kích thước trung bình dài 15 cm, cao 6cm, dày 3cm.

Tụy nằm phía dưới dạ dày và trước cột sống. Ở tụy có hai nhóm tế bào: Tế bào tụy ngoại tiết (tiết ra các men đổ vào ruột non để tiêu hóa thức ăn) và tế bào tụy nội tiết (tiết ra nhiều loại hoóc-môn đổ vào máu đến tác động ở cơ quan đích). Các tế bào tiết ra hoóc-môn của tụy tạo thành nhóm và được gọi là đảo Langerhans.

Các khối u xuất phát từ các tế bào đảo Langerhans được gọi là khối u nội tiết thần kinh tuyến tụy hay u tụy nội tiết, nếu ác tính thì gọi là carcinoma tế bào đảo hay carcinoid tụy. Khối u nội tiết thần kinh tuyến tụy có thể có triệu chứng hoặc không có triệu chứng gì.

Người ta chia ra hai nhóm: Nhóm khối u chức năng và nhóm khối u không có chức năng. Khối u chức năng: Tiết ra một hoặc nhiều hoóc-môn có chức năng nên gây ra triệu chứng lâm sàng (như: gastrin, insulin, glucagon, somatostatin,...).

Loại này thường là khối u lành tính (không phải ung thư). Khối u không có chức năng: Cũng tiết ra các chất nào đó nhưng không có tác động nào với cơ quan, triệu chứng chỉ có khi khối u phát triển và di căn. Loại này thường là khối u ác tính (ung thư).

Đối với việc chẩn đoán khối u tụy nội tiết, ngoài triệu chứng lâm sàng còn phải xác định bằng những xét nghiệm định lượng hoóc-môn trong máu và những kỹ thuật hình ảnh học: Siêu âm, chụp cắt lớp điện toán (CT Scanner), cộng hưởng từ (MRI), PET-CT, xạ hình,...

Các loại u đầu tụy lành tính có thể là:

• U tụy bẩm sinh

U tụy bẩm sinh - tụy lạc chỗ là những khối u có cấu trúc như truyến tụy do hậu quả của sự rối loạn phát triển của mầm tụy. U nằm ở những vị trí khác nhau trong ổ bụng, thường ở lớp hạ niêm mạc (75%) đường tiêu hóa không có mối liên quan đến giải phẫu với tuyến tụy chính.

Loại u tụy bẩm sinh này nói chung hiếm gặp và không có hại. Nếu có triệu chứng lâm sàng có thể phải can thiệp ngoại khoa, cắt bỏ u nếu được coi là polyp nghi ngờ ác tính hóa.

• Nhẫn tụy

Thực chất, nhẫn tụy không thuộc dạng u tụy, tuy nhiên, trên lâm sàng, X - quang, siêu âm và trên bàn mổ trong sự bất thường của đầu tụy tạo nên một vòng (giống như chiếc nhẫn) ôm đoạn II tá tràng, trông như một khối u. Nhẫn tụy có thể là một nhẫn tròn khép kín hoặc không kín, ôm lấy tá tràng gây chít hẹp, gây hội chứng tắc ruột hoặc kèm tắc mật.

Với nhẫn tụy, phương pháp ngoại khoa là phương pháp duy nhất để cứu sống bệnh nhân, cần phẫu thuật tạo lưu thông mới cho tá tràng. Sau mổ cắt ngang nhẫn tụy có thể bị rò tụy, viêm tụy và nang giả tụy cho nên phuơng pháp thường được lựa chọn Nối tắt qua nhẫn tụy hoặc tá tràng - tá tràng hoặc tá tràng - hỗng tràng bên bên.

• U nang tụy

U nang tụy bẩm sinh ít gặp, nguyên nhân do quá trình dãn rộng các nhú tụy kiểu nang (acino-tubular) hoặc các đường ống dẫn dịch tụy.

Tuy không quá nguy hiểm nhưng u đầu tụy vẫn nên được xử lý để tránh các biến chứng có thể xảy ra. Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đã áp dụng phương pháp Phẫu thuật đường mật để điều trị u đầu tụy với tỉ lệ thành công đạt trên 98%. Phương pháp được thực hiện an toàn với dàn máy phẫu thuật nội soi hiện đại bậc nhất cùng bác sỹ thực hiện giàu kinh nghiệm.