Ứng dụng của chụp mạch số hóa xóa nền (DSA) trong lĩnh vực thần kinh

Bài viết bởi Bác sĩ nội trú, Thạc sĩ Trần Đức Tuấn - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Nhờ hệ thống chụp mạch số hóa xóa nền DSA, nhiều bệnh lý tim mạch, mạch máu não, bệnh lý thần kinh (đặc biệt là nhồi máu cơ tim, đột quỵ) đã giúp cho bác sĩ trong việc chẩn đoán rõ ràng và bệnh nhân được can thiệp kịp thời.

Kỹ thuật chụp mạch máu số hóa xóa nền (Digital Subtraction Angiography - DSA) là một hệ thống chụp hình mạch máu mới bằng tia X. Mục đích của kỹ thuật này là nghiên cứu mạch máu trong cơ thể và thấy rõ hơn các thương tổn và bệnh lý mạch máu trước khi chỉ định can thiệp mạch.

Kỹ thuật chụp mạch máu số hóa xóa nền là phương pháp chẩn đoán hình ảnh kết hợp giữa việc chụp X-quang và xử lý số sử dụng thuật toán để xóa nền trên 2 ảnh thu nhận được trước và sau khi tiêm chất cản quang vào cơ thể người bệnh, thu được hình ảnh đầy đủ của tim và động mạch cảnh, ngực, bụng và động mạch đùi đã thu được. Đây là sản phẩm của sự kết hợp giữa kỹ thuật xử lý hình ảnh bằng máy vi tính và kỹ thuật chụp hình mạch máu thông thường theo kỹ thuật Seldinger.

Nguyên lý cơ bản của hệ thống chụp mạch số hóa xóa nền là dùng ánh sáng huỳnh quang và tia X chụp hình mạch máu ở những vị trí cần kiểm tra khi trước lúc chưa bơm thuốc cản quang và sau khi đã bơm thuốc cản quang vào mạch máu cần để chụp. Cuối cùng để làm rõ lên hệ thống mạch máu, máy tính sẽ xóa mờ hình ảnh nền đi.

Các thành phần của một hệ thống chụp mạch số hóa xóa nền thường bao gồm:

• Bộ phận phát tia X
• Bộ phận thu nhận hình ảnh
• Bộ phận xử lý hình ảnh số: là bộ phận trung tâm của hệ thống
• Bộ phận hiển thị

Các bước tiến hành chụp mạch máu số hóa xóa nền:

• Đầu tiên người ta sẽ tiêm cho bệnh nhân một chất nhuộm huỳnh quang gọi là chất cản quang. Chất cản quang này có tác dụng làm sáng mạch máu, chất nhuộm này hoàn toàn vô hại và sẽ được thải ra ngoài cơ thể qua đường nước tiểu của bệnh nhân.
• Cho tia X đi xuyên qua cơ thể của bệnh nhân và được thu nhận bằng bầu tăng sáng (Image Intensifier). Một ống kính được đặt giữa bầu tăng sáng và video camera với mục đích giới hạn cường độ ánh sáng truyền đến camera.
• Sau đó, mạch máu cần chụp được tiêm chất cản quang qua ống thông luồn vào động mạch đùi qua da.
• Khi chất cản quang đi vào cơ thể, máy sẽ thu nhận hình ảnh động trong 1 đơn vị thời gian đã được cài đặt sẵn. Khi chưa có chất cản quang làm ảnh nền, bộ phận xử lý hình ảnh sẽ lấy ảnh thu nhận được (ảnh mask) và tiến hành loại trừ ảnh nền với ảnh thu được khi có chất cản quang đó là những cấu trúc giải phẫu tĩnh giống nhau giữa 2 ảnh.

Trước khi chụp mạch máu số hóa xóa nền, bệnh nhân phải nhịn ăn sáng và được chuẩn bị kỹ bao gồm các xét nghiệm như:

• Ghi điện tâm đồ
• Xét nghiệm máu
• Chụp X-quang phổi

Kỹ thuật chụp mạch máu số hóa xóa nền là một kỹ thuật chụp xâm lấn và có nguy cơ tai biến khi chụp. Do đó phải được chỉ định chặt chẽ và phải được bệnh nhân đồng ý thực hiện. Sau khi chụp, bệnh nhân sẽ được băng bó vùng bẹn và nằm bất động trong vòng 24 giờ, và tuyệt đối tránh cử động chân.

Ứng dụng của chụp mạch số hóa xóa nền DSA trong việc chẩn đoán và can thiệp điều trị bao gồm:

• Đánh giá độ dị thường của động mạch cảnh, động mạch chủ, động mạch thận, động mạch chi và các động mạch ngoại biên.
• Thông tim, đóng lỗ thông tim, nong hẹp van động mạch, đặt bóng đối xung nội động mạch chủ.
• Đặt lưới lọc tĩnh mạch chủ, đặt máy tạo nhịp, lấy dị vật trong hệ tuần hoàn, siêu âm trong lồng mạch và buồng tim.
• Thăm dò và điều trị điện sinh lý, u tử cung hoặc ung thư gan, u não, và các bất thường mạch máu não...

Kỹ thuật chụp mạch số hóa xóa nền đã giúp cho các bác sĩ phát hiện sớm các tình trạng bất thường của dòng máu, giúp cho việc chẩn đoán và điều trị được chính xác các bệnh lý nghiêm trọng trong lĩnh vực thần kinh, lên kế hoạch giải phẫu và giúp xác định chính xác các vị trí tổn thương bên trong cơ thể.

Nhờ có máy DSA này, khá nhiều trường hợp bệnh lý thần kinh, đặc biệt là mạch máu não đã được xác định chẩn đoán rõ ràng và được can thiệp nhanh chóng, kịp trong khoảng thời gian vàng nên đã được cứu sống.