Chăm sóc chỉnh hình răng miệng sau xạ trị ung thư đầu cổ

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi các bác sĩ làm việc tại Trung tâm Ung bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Bệnh nhân điều trị bằng xạ trị phải chịu những thay đổi đáng kể ở niêm mạc miệng và thường đòi hỏi phải lắp răng giả toàn bộ hoặc một phần. Điều kiện lý tưởng là, mô mềm vùng miệng phải được lành đầy đủ trước khi có thể bắt đầu thủ thuật chỉnh hình. Có những gợi ý rằng cần phải có thời gian chờ đợi ít nhất 6 tháng đến 1 năm.

Khô miệng khô gây ra bởi phóng xạ là hậu quả phổ biến và đáng kể của xạ trị ung thư vùng đầu cổ, khô miệng phản ánh quá trình viêm tế bào túi tuyến nước bọt gây ra bởi phóng xạ, xơ hóa và thoái hóa. Các tuyến nước bọt rất nhạy cảm với bức xạ. Có sự giảm mạnh về tốc độ dòng nước bọt trong tuần thứ nhất của xạ trị với phân liều chuẩn (2 Gy/ngày). Sự giảm tốc độ dòng nước bọt tiếp tục trong suốt thời gian điều trị đặc biệt là khi cả hai tuyến mang tai bị chiếu xạ. Điều này tương quan với liều và thời gian xạ trị. Có sự chết tế bào tiết dịch thanh ngay lập tức do sự thâm nhiễm của tế bào viêm và sau đó làm giảm tỷ lệ chảy nước bọt. Bệnh nhân thường phàn nàn về nước bọt, và cảm giác rằng có quá nhiều nước bọt bởi vì rất khó nuốt.

Kaplan trích dẫn một nghiên cứu của Drizen cho thấy pH nước bọt giảm từ 7,01 xuống 6,83 sau xạ trị 6 tuần (50 Gy liều tích lũy 10 Gy/tuần) cho tuyến nước bọt chính. Sự gia tăng đáng kể nồng độ natri clorua trong nước bọt và protein kèm theo cùng với sự giảm sản lượng nước bọt, và sự giảm hàm lượng bicarbonate. Những thay đổi này làm cho nước bọt của những bệnh nhân khô miệng trở nên giàu muối và kém chất lượng hơn nước bọt bình thường.

Valdez nhận thấy rằng tỷ lệ dòng nước bọt cao đáng kể ở những bệnh nhân nhận <50 Gy so với những bệnh nhân nhận > 68 Gy. Hơn nữa, các tuyến chỉ được chiếu xạ một phần có tốc độ dòng chảy cao hơn so với các tuyến chiếu xạ đầy đủ. Trong cùng một nghiên cứu, người ta thấy rằng xác suất có sự hiện diện của chức năng còn lại cao hơn ở các tuyến không xạ hoàn toàn. Do đó, nếu việc chiếu xạ vào mô tuyến nước bọt có thể tránh được nhờ việc đặt đúng vị trí xạ bệnh nhân hoặc che chắn bệnh nhân, có thể giảm được sự rối loạn chức năng tuyến nước bọt.

Một cách tiếp cận thận trọng được khuyến cáo liên quan đến việc nhổ răng sau khi xạ trị. Việc nhổ răng chỉ nên được xem xét sau khi đánh giá cẩn thận. Những răng bị lung lay có thể được nhổ bỏ một cách an toàn với ít nguy cơ phát triển ORN nhất.

Giai đoạn đầu sau xạ trị, xơ hóa sẹo và phù nề bắt đầu xuất hiện. Các mạch bạch huyết được cho là tương đối kháng xạ. Sự xơ hóa do phóng xạ làm suy yếu các mạch bạch huyết và tĩnh mạch. Sưng tấy nổi bật nhất ở vùng dưới hàm sau khi chiếu xạ cho lưỡi trước và sàn miệng và thỉnh thoảng có thể làm tổn thương nghiêm trọng đến lưỡi và kiểm soát nước bọt xa hơn là cản trở việc mang răng giả và phát âm. Sưng tấy tùy theo thời điểm trong ngày (nặng hơn khi thức dậy và sáng sớm).

Để giảm thiểu sự khó chịu và tổn thương của bệnh nhân, cần phải có hiểu biết về những tác động nguy hại của xạ trị. Giới thiệu việc chăm sóc răng miệng tốt và thăm khám nha khoa thường xuyên hơn cho nha sĩ trước khi xạ trị sẽ cho phép tiếp tục chăm sóc trong và sau khi điều trị.

Bệnh nhân ung thư đang xạ trị hoặc đã nhận được liều xạ trị cho ung thư đầu cổ là một thách thức đối với nha sĩ. Tầm quan trọng của việc tuân thủ của bệnh nhân cần được nhấn mạnh.

Mục tiêu của quản lý nha khoa nên bao gồm

Mục tiêu trước xạ

• Loại bỏ nguồn lây nhiễm tiềm tàng
• Tư vấn về các biến chứng ngắn và dài hạn của xạ trị
• Cung cấp chăm sóc phòng ngừa.

Mục tiêu trong quá trình xạ trị

• Cung cấp chăm sóc hỗ trợ cho niêm mạc miệng
• Cung cấp điều trị bệnh nấm candida miệng
• Quản lý khô miệng
• Ngăn chặn cứng hàm và xơ hóa.

Mục tiêu điều trị lâu dài

• Quản lý khô miệng
• Ngăn chặn và giảm thiểu sự cứng hàm
• Phòng và trị bệnh sâu răng
• Ngăn ngừa hoại tử xương sau khi bức xạ
• Phát hiện khối u tái phát.

Có chế độ ăn uống cân bằng

• Mang răng giả hoặc thiết bị có thể tháo lắp được càng ít càng tốt
• Không hút thuốc
• Không uống rượu
• Sử dụng thuốc kháng sinh dạng bôi tại chỗ
• Sử dụng thuốc giảm đau theo yêu cầu
• Phẫu thuật cắt bỏ xương chết hoặc tạo hình xương xương hàm và hàm.

Với xạ trị thông thường, khô miệng là vĩnh viễn. Các kỹ thuật bảo tồn tuyến nước bọt sử dụng kỹ thuật xạ trị điều biến cường độ (IMRT) đã được sử dụng. IMRT đang nhanh chóng nổi lên như tiêu chuẩn chăm sóc bệnh ung thư đầu cổ. Kỹ thuật bảo tồn tuyến nước bọt với IMRT liên quan đến sự phục hồi dần dần lưu lượng nước bọt theo thời gian và cải thiện chất lượng cuộc sống được so với xạ trị truyền thống. Một nhóm gồm chuyên gia trị liệu, chuyên gia dinh dưỡng, chuyên gia nha khoa và nhà tâm lý cùng với xạ trị học được yêu cầu để giải quyết những biến chứng và ngăn ngừa bệnh tật và tử vong của bệnh nhân ung thư đầu cổ trong và sau khi xạ trị.

Để tìm hiểu kỹ hơn về xạ trị điều trị ung thư vùng đầu cổ tại Vinmec, Quý khách có thể liên hệ HOTLINE: 0938 506 009 hoặc đăng ký trực tuyến TẠI ĐÂY.

Mời độc giả tham khảo các phần còn lại của Tài liệu Hướng dẫn chăm sóc răng miệng trong xạ trị ung thư đầu cổ:

Trong tháng 4 & 5/2021, khi có nhu cầu khám và điều trị Ung thư đầu cổ tại Bệnh viện Đa khoa quốc tế Vinmec Central Park, quý khách hàng sẽ được hưởng ưu đãi kép:

- Miễn phí khám chuyên khoa và giảm giá 50% nhiều gói sàng lọc ung thư

- Giảm 50% chi phí đối với khách hàng có chỉ định điều trị sau khám. Chương trình áp dụng giới hạn cho kỹ thuật tương ứng từng bệnh viện và cho khách hàng lần đầu thực hiện kỹ thuật điều trị này tại Vinmec.