Nguyên nhân tăng canxi máu ở bệnh nhân ung thư

Tăng canxi máu có thể gặp ở một số bệnh nhân mắc ung thư, tình trạng này làm cho tình trạng bệnh có tiên lượng xấu hơn. Có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng tăng canxi máu trong ung thư, nhưng dù là nguyên nhân nào thì đây cũng là một tình trạng nguy hiểm, cần được phát hiện và xử lý cấp cứu.

Canxi trong cơ thể hầu hết được dự trữ trong xương và một phần rất nhỏ lượng canxi này tồn tại trong máu. Tuy chỉ một lượng ít canxi trong máu nhưng lại có ý nghĩa rất quan trọng đối với cơ thể.

Canxi liên quan đến cơ chế dẫn truyền thần kinh, cơ và hoạt động hình thành xương nên chỉ một sự thay đổi nhỏ cũng làm cho hệ thần kinh, cơ hoạt động bất thường, đặc biệt là cơ tim gây nguy hiểm cho người bệnh.

Lượng canxi trong máu được kiểm soát bởi nhiều yếu tố khác nhau, trong đó quan trọng nhất là hormon tuyến cận giáp và thận. Hormon tuyến cận giáp được tuyến cận giáp tiết ra với tác dụng điều hòa lượng canxi trong máu làm tăng lượng canxi trong máu, thận có tác dụng đào thải bớt lượng canxi thừa ra khỏi cơ thể.

Tăng canxi máu được định nghĩa là tình trạng lượng canxi trong máu cao hơn so với mức bình thường. Tăng canxi huyết là một hội chứng thường gặp ở bệnh nhân ung thư, với tỷ lệ khoảng từ 20 đến 30%. Bệnh nhân ung thư có hội chứng tăng canxi huyết thường có tiên lượng xấu, tỷ lệ tử vong cao.

Một số ung thư có thể làm tăng canxi máu gồm: Ung thư vú, ung thư phổi, đa u tủy xương, ung thư máu, ung thư thận, ung thư đường tiêu hóa, u lympho, ung thư vùng đầu và cổ...

Tăng canxi máu trong ung thư có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, nhưng đều theo 3 cơ chế chung gồm:

• Do ung thư ảnh hưởng tới xương hay di căn xương gây ra tình trạng tiêu hủy xương

Lượng canxi trong cơ thể chủ yếu tập chung tại xương, khi có sự phá hủy xương thì canxi theo đó vào máu. Những ung thư có ảnh hưởng đến xương như đa u tủy xương, bạch cầu cấp và tình trạng ung thư di căn xương đã xâm lấn đến xương gây hủy xương.

• Bài tiết hormon giống hormon cận giáp

Hormon tuyến cận giáp parathyroid hormone (PTH) giúp kiểm soát lượng canxi trong máu, PTH kích thích sự đào thải canxi từ xương vào máu và tăng tái hấp thu canxi ở ống thận, từ đó làm tăng lượng canxi.

Một số khối ung thư có thể tạo ra một loại protein có tính chất hoạt động rất giống với nội tiết tố tuyến cận giáp. Protein này làm cho xương tăng giải phóng canxi vào máu và ảnh hưởng đến khả năng loại bỏ calci dư thừa trong máu của thận.

• Một số khối u sản xuất ra 1,25-dihydroxy vitamin D

Vitamin D giúp tăng sự hấp thu canxi ở ruột non vào máu, ngoài ra con gây tiêu hủy xương.

Ngoài 3 cơ chế chính trên thì có một số yếu tố khác cũng làm tăng nguy cơ tăng canxi huyết ở bệnh nhân ung thư gồm:

• Người bệnh mất nước do nôn và ỉa chảy, làm giảm lượng nước tiểu gây khó khăn cho thận trong việc loại bỏ canxi thừa ra khỏi máu.
• Một số bệnh nhân vì nhiều nguyên nhân mà thường xuyên nằm hay thiếu các hoạt động thể chất có thể khiến xương dễ bị phân hủy, giải phóng canxi vào máu.

Canxi có tác dụng trên dẫn truyền thần kinh cơ nên khi tình trạng tăng canxi xảy ra có thể gây ra biểu hiện trên nhiều cơ quan khác nhau.

Các triệu chứng lâm sàng có tính chất gợi ý tình trạng tăng canxi huyết là các triệu chứng trên cơ quan gồm tiêu hóa, thần kinh, tim mạch, thận như:

• Thần kinh: Gây ra tình trạng đau cơ, chuột rút, cơ co cứng, liệt gốc chi, mệt mỏi, trầm cảm, đau đầu, ngủ gà và nặng có thể hôn mê.
• Tiêu hóa: Chán ăn, buồn nôn, nôn, táo bón, đau bụng, đau bụng có thể dữ dội như viêm tụy cấp hay đau giống như tắc ruột.
• Tim mạch: Canxi liên quan đến dẫn truyền thần kinh tự tại tim và tham gia vào cơ chế co cơ. Khi lượng canxi trong máu tăng cao gây co mạch, tăng nhịp tim hay có khi rối loạn nhịp tim, huyết áp cao. Mức độ tổn thương tại tim mạch tùy thuộc vào mức tăng canxi huyết, các biến chứng trên tim mạch làm tăng tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân có tăng canxi huyết.
• Thận: Có thể gặp phải tình trạng suy thận trước thận do mất nước nhưng cũng có thể suy thận tại thận tổn thương thận do lắng đọng canxi ở thận gây ra biểu hiện thiểu niệu, vô niệu, ngoài ra canxi còn lắng đọng ở động mạch, tổ chức da và phổi.

Tuy nhiên, các biểu hiện lâm sàng của tăng calci huyết thường không đặc hiệu, do các chính các triệu chứng này cũng gặp ở bệnh nhân ung thư hay do điều trị ung thư. có khi chỉ có thể gặp triệu chứng mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa, thay đổi hành vi...

Như vậy, có nhiều nguyên nhân gây ra tăng canxi huyết ở một số bệnh nhân ung thư nhưng chủ yếu liên quan đến 3 cơ chế chung và có nhiều yếu tố ảnh hưởng. Tăng canxi huyết làm nặng thêm tình trạng bệnh nên cần được phát hiện sớm. Khi thấy có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ cần thông báo với bác sĩ điều trị để được phát hiện và điều trị sớm.

Nếu có nhu cầu tư vấn và thăm khám tại các Bệnh viện Vinmec thuộc hệ thống Y tế trên toàn quốc, Quý khách vui lòng đặt lịch trên website để được phục vụ.