Phát hiện sớm và chẩn đoán ung thư vòm hầu

Bài viết bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Minh Thuyên - Bác sĩ Giải phẫu bệnh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Phát hiện sớm ung thư, khi nó còn nhỏ và trước khi lan rộng, thường cho nhiều lựa chọn điều trị hơn. Một số bệnh ung thư sớm có thể có các dấu hiệu và triệu chứng, nhưng không phải phải căn bệnh nào cũng như vậy. Ung thư vòm hầu là một căn bệnh như thế. Thực chất không có xét nghiệm đơn giản hoặc xét nghiệm máu nào có thể phát hiện sớm ung thư vòm hầu.

Sàng lọc là xét nghiệm tìm ung thư ở người không có bất kỳ triệu chứng nào. Không có xét nghiệm đơn giản hoặc xét nghiệm máu nào có thể phát hiện sớm ung thư vòm hầu. Tuy nhiên, bạn nên thường xuyên kiểm tra, khám nha sĩ và bác sĩ tai mũi họng để được kiểm tra họng, miệng và mũi.

Ở một số nơi có tỉ lệ NPC cao trên thế giới như Trung Quốc, một số người được tầm soát thường xuyên hơn, vì có bằng chứng nhiễm virus Epstein-Barr (EBV) trong máu, mặc dù nhiễm EBV phổ biến hơn nhiều so với NPC. Họ được kiểm tra vòm hầu và cổ thường xuyên. Cách tiếp cận này cũng có thể được áp dụng trong các gia đình khi một thành viên đã mắc NPC.

Đôi khi NPC được phát hiện sớm vì một số triệu chứng có vẻ không liên quan đến vòm hầu (như cảm giác ù tai). Nhưng ở đa số bệnh nhân, NPC không gây ra các triệu chứng cho đến giai đoạn tiến triển.

2.1. Dấu hiệu và triệu chứng

Hầu hết những người bị ung thư vòm hầu (NPC) đến gặp bác sĩ khi nhận thấy một khối u hoặc khối ở cổ, hoặc ở hai bên cổ sau, thường không đau hoặc đau. Hiện tượng này là do ung thư lan đến các hạch bạch huyết ở cổ, khiến chúng sưng to lên. Các hạch bạch huyết là các tuyến hoặc các cơ quan có chứa các tế bào của hệ thống miễn dịch, thấy rải rác trên khắp cơ thể. Thông thường, hạch bạch huyết nhỏ hơn kích thước của hạt đậu.

Các triệu chứng khác có thể có của NPC bao gồm:

• Nghe kém, ù tai, đau hoặc cảm giác đầy trong tai (đặc biệt chỉ ở một bên)
• Nhiễm trùng tai tái đi tái lại
• Tắc nghẽn mũi hoặc nghẹt mũi
• Chảy máu cam
• Nhức đầu
• Đau hoặc tê bì mặt
• Khó mở miệng
• Nhìn mờ hoặc nhìn đôi
• Khó thở hoặc khó nói chuyện

Nhiễm trùng tai thường hay gặp ở trẻ em, nhưng ít gặp hơn ở người lớn. Nếu bạn bị nhiễm trùng một bên tai và bạn chưa từng có tiền sử bị nhiễm trùng tai thì bạn cần được bác sĩ chuyên khoa kiểm tra vòm họng, nhất là nếu bạn không bị nhiễm trùng đường hô hấp trên (như bệnh cảm lạnh khác) cùng với nhiễm trùng tai.

Nhiều triệu chứng và dấu hiệu của NPC thường được gây ra bởi các bệnh khác, ít nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, nếu bạn có bất kỳ vấn đề nào trong số các triệu chứng trên, điều quan trọng là phải gặp bác sĩ ngay để có thể tìm ra nguyên nhân và điều trị, nếu cần.

2.2. Tiền sử bệnh và khám thực thể

Ung thư vòm hầu (NPC) thường được chẩn đoán khi một người đi khám bác sĩ vì các triệu chứng như khối u ở cổ hoặc nghẹt mũi, nhưng không có dấu hiệu cảm lạnh.

Nếu có các dấu hiệu hoặc triệu chứng cho thấy bạn có thể mắc NPC, bác sĩ sẽ tìm hiểu lịch sử bệnh lý hoàn chỉnh của bạn. Bạn sẽ được hỏi về những dấu hiệu thay đổi nhận thấy, các yếu tố nguy cơ và tiền sử gia đình bạn.

Bác sĩ sẽ đặc biệt chú ý đến vùng đầu và cổ, bao gồm mũi, miệng và cổ họng; cơ mặt và các hạch bạch huyết ở cổ. Bạn cũng có thể được kiểm tra thính giác. Sau đó, bệnh nhân có thể được gửi đến gặp bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng (ear, nose and throat – ENT).

2.3. Khám mũi họng

Mũi họng nằm sâu và không dễ thấy, vì vậy cần có các kỹ thuật đặc biệt để kiểm tra. Có 2 loại xét nghiệm chính để quan sát những bất thường, chảy máu hoặc các dấu hiệu bệnh khác ở vòm hầu. Cụ thể:

• Nội soi mũi họng gián tiếp: dùng gương nhỏ đặc biệt và đèn sáng để quan sát vòm họng và các khu vực xung quanh.
• Nội soi mũi họng trực tiếp: dùng ống soi mũi họng để quan sát trực tiếp vào niêm mạc vòm hầu qua mũi (được xịt thuốc tê qua mũi). Đây là phương pháp thường được sử dụng để kiểm tra kỹ lưỡng vòm hầu.

2.4. Sinh thiết

Các triệu chứng và kết quả khám thực thể có thể gợi ý mắc NPC, nhưng cách duy nhất để chẩn đoán chắc chắn là lấy các tế bào từ vùng bất thường và quan sát chúng dưới kính hiển vi, được gọi là sinh thiết. Tùy thuộc vào vùng bất thường, có thể thực hiện các cách sinh thiết khác nhau:

Sinh thiết qua nội soi

Nếu thấy tổn thương nghi ngờ trong vòm hầu, bác sĩ có thể lấy một mảnh nhỏ bằng các dụng cụ nội soi. Mẫu mô sau đó được gửi đến phòng xét nghiệm, nơi bác sĩ giải phẫu bệnh (một bác sĩ chuyên chẩn đoán và phân loại bệnh) xử lý mẫu và quan sát dưới kính hiển vi. Nếu mẫu sinh thiết chứa các tế bào ung thư, bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ gửi lại một báo cáo kết quả mô tả loại ung thư.

NPC không phải luôn luôn được phát hiện khi thăm khám. Nếu một người có triệu chứng gợi ý NPC nhưng không có gì bất thường khi khám, bác sĩ có thể sinh thiết mẫu mô trông có vẻ bình thường, nhưng có thể chứa tế bào ung thư khi quan sát dưới kính hiển vi.

Sinh thiết bằng kim nhỏ (FNA)

Sinh thiết FNA có thể được sử dụng nếu nghi ngờ có một khối u ở vùng cổ (thường là hạch bạch huyết). Bác sĩ sẽ dùng kim rỗng (gắn với ống tiêm) để hút một ít chất lỏng chứa các tế bào ở vùng tổn thương. Thủ thuật chọc hút kim nhỏ này không cần dùng thuốc tê.

Các tế bào sau đó được quan sát dưới kính hiển vi xem chúng có phải là tế bào ung thư hay không. Sinh thiết FNA có thể cho biết hạch bạch huyết ở cổ có thể do đáp ứng với nhiễm trùng, sự lan rộng của ung thư từ một nơi khác (như vòm hầu) hoặc ung thư bắt nguồn từ các hạch bạch huyết (lymphoma).

2.5. Xét nghiệm hình ảnh

Các xét nghiệm hình ảnh sử dụng tia X, từ trường, sóng âm hoặc phóng xạ để tạo ra hình ảnh bên trong cơ thể. Các xét nghiệm hình ảnh có thể giúp tìm ra vùng nghi ngờ ung thư, xem liệu ung thư có thể lan rộng đến đâu và giúp đánh giá đáp ứng của điều trị.

X-quang ngực

Nếu đã được chẩn đoán mắc NPC, có thể chụp X-quang ngực để xem ung thư có lan đến phổi không. Điều này rất hiếm khi xảy ra trừ khi loại ung thư tiến triển rất nhanh.

Chụp cắt lớp vi tính (CT scan)

Chụp CT vùng đầu cổ có thể xác định thông tin về kích thước, hình dạng và vị trí của khối u và có thể giúp phát hiện các hạch bạch huyết có thể chứa ung thư. Chụp CT hoặc MRI rất quan trọng trong việc phát hiện xem ung thư có thể đã lan rộng đến nền sọ chưa, là vị trí thường gặp khi ung thư vòm hầu tiến triển. CT cũng có thể phát hiện các khối u ở các bộ phận khác của cơ thể.

Chụp cộng hưởng từ (MRI)

Giống như chụp CT, MRI tạo ra hình ảnh chi tiết của các mô mềm bên trong cơ thể. Nhưng MRI sử dụng sóng từ trường mạnh thay vì tia X. Có thể dùng chất đối quang từ (gadolinium) tiêm tĩnh mạch trước khi chụp để đánh giá chi tiết rõ hơn.

MRI có thể xác định xem ung thư đã lan rộng đến các cấu trúc gần vòm hầu hay chưa. MRI tốt hơn so với CT scan trong việc quan sát các mô mềm trong mũi và họng, nhưng không hoàn toàn tốt khi quan sát xương nền sọ.

Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET)

Chụp PET sử dụng một dạng đường phóng xạ đưa vào máu. Các tế bào ung thư trong cơ thể phát triển nhanh chóng, nên chúng hấp thụ một lượng lớn đường. Hình ảnh chụp PET không chi tiết tinh xảo như CT hoặc MRI, nhưng cung cấp thông tin có ích về toàn bộ cơ thể. Một số máy có thể thực hiện cả chụp PET và CT cùng một lúc (chụp PET / CT), cho phép bác sĩ so sánh các vùng có độ phóng xạ cao hơn trên PET với hình ảnh chi tiết hơn của cùng vùng đó trên CT.

PET giúp bác sĩ phát hiện xem ung thư đã lan đến các hạch bạch huyết chưa, cũng có thể giúp bác sĩ biết rõ hơn về việc liệu một vùng bất thường trên X quang ngực có thể là ung thư hay không. Chụp PET cũng có thể giúp bác sĩ nghĩ rằng ung thư có thể đã lan rộng nhưng không biết ở đâu.

2.6. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu không dùng để chẩn đoán NPC, nhưng có thể được thực hiện vì những lý do khác như để giúp tìm hiểu xem ung thư có lan sang các bộ phận khác của cơ thể hay không.

Công thức máu và xét nghiệm sinh hóa máu

Xét nghiệm máu định kỳ có thể giúp xác định sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Những xét nghiệm này có thể giúp chẩn đoán các vấn đề dinh dưỡng, thiếu máu (số lượng hồng cầu thấp), bệnh gan và bệnh thận.

Nồng độ DNA của virus Epstein-Barr (EBV)

Các xét nghiệm để đo nồng độ DNA EBV trong máu có thể được thực hiện trước và sau khi điều trị cho thấy điều trị có hiệu quả như thế nào.

Hiện nay các bệnh ung thư, ung thư vòm mũi họng, ung thư vòm họng giai đoạn cuối đang có xu hướng gia tăng và trẻ hóa. Do đó, việc chủ động thực hiện tầm soát ung thư vòm họng cũng như khám sức khỏe định kỳ vốn là điều hết sức quan trọng giúp kéo dài tuổi thọ và giảm chi phí điều trị cho chính bệnh nhân.

Với sự đầu tư đồng bộ về máy móc, trang thiết bị hiện đại cùng đội ngũ bác sĩ, chuyên gia đến từ trong và ngoài nước, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có các dịch vụ khám chuyên sâu giúp phát hiện sớm ung thư vòm họng, hạ họng, thanh quản được tốt.

Việc thăm khám trên được được khuyến khích áp dụng cho mọi đối tượng trên 30 tuổi cũng như khách hàng có nhu cầu khám định kỳ để sàng lọc ung thư và người có các triệu chứng nghi ngờ. Với chất lượng dịch vụ và y tế chuyên sâu, hiện Vinmec đã và đang trở thành một địa chỉ uy tín trong sàng lọc ung thư vòm họng mà bạn hoàn toàn có thể tin tưởng.

Bài viết tham khảo nguồn: Hiệp hội ung thư Hoa kỳ