Có nên tiêm vắc-xin đối với người đã từng mắc sởi?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Thanh Phước - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Cho đến nay, sởi vẫn là một bệnh dịch nguy hiểm, đe dọa sức khỏe toàn cầu. Tiêm vắc-xin sởi là biện pháp phòng bệnh quan trọng. “Những ai cần tiêm vắc-xin sởi?”, “sởi bị mấy lần?”, “có nên tiêm vắc-xin sởi đối với người đã từng mắc bệnh sởi?” là những vấn đề nhiều độc giả quan tâm.

Sởi là bệnh truyền nhiễm do virus sởi gây ra, bệnh thường xảy ra vào cuối mùa đông và mùa xuân. Virus sởi sống trong dịch mũi họng của người bệnh. Khi người bệnh nói chuyện, ho, hắt hơi,... sẽ bắn các hạt nhỏ chứa virus vào không khí. Do virus sởi có thể sống trong không khí và trên các bề mặt 2 giờ nên người nhiễm bệnh có thể lây bệnh cho người khác kể cả khi người nhiễm bệnh đã rời khỏi phòng 2 giờ đồng hồ.

Bệnh sởi rất dễ lây, một người bệnh sởi có thể lây cho khoảng 20 người khác. Người bệnh có thể lây cho người khác trước cả khi có triệu chứng bệnh, từ thời điểm 4 ngày trước khi phát ban cho đến 4 ngày sau khi phát ban. Do đặc tính dễ lây, nên bệnh sởi dễ bùng phát thành dịch, đặc biệt ở những khu vực đông người như nhà trẻ, trường học, khu dân cư,...

Khi khởi phát bệnh sởi, người bệnh thường có các triệu chứng là sốt cao, viêm đường hô hấp, chảy mũi, ho khan kéo dài, chảy nước mắt, viêm màng tiếp hợp, sưng nề mí. Ban sởi xuất hiện, mọc theo thứ tự từ đầu, mặt, cổ đến ngực, lưng, cánh tay xuống bụng, mông, đùi, chân. Khi ban biến mất cũng theo thứ tự trên. Nếu không được điều trị đúng cách, người bệnh sởi rất dễ bị các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, tiêu chảy cấp, mù lòa, viêm não,... có thể dẫn tới tàn phế, tử vong. Đặc biệt ở trẻ em suy dinh dưỡng, người mắc bệnh HIV/AIDS hoặc các bệnh làm suy giảm miễn dịch khác. Phụ nữ có thai nếu mắc bệnh sởi có thể bị sảy thai, sinh non. Cho đến nay, sởi vẫn là một bệnh truyền nhiễm gây đe dọa sức khỏe toàn cầu, năm 2010, cứ mỗi 4 phút trên thế giới lại có một người chết vì bệnh sởi.

Bệnh sởi bị mấy lần? Khi đã mắc sởi một lần, sởi có bị lại không? Câu trả lời là mỗi người chỉ mắc bệnh sởi một lần trong đời, khi bị mắc bệnh sởi cơ thể sẽ sinh miễn dịch giúp bảo vệ cơ thể không bị bệnh sởi lần nữa.

Tiêm vắc-xin sởi là phương pháp bảo vệ quan trọng. Sau khi tiêm, vắc-xin sởi sẽ kích thích cơ thể đáp ứng miễn dịch, bao gồm miễn dịch thể, miễn dịch tế bào và interferon giúp cơ thể không nhiễm virus sởi nữa. Tất cả những người chưa có miễn dịch đều có nguy cơ mắc bệnh, do đó tất cả những người chưa có miễn dịch đều cần tiêm vắc-xin sởi, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ cao như:

• Trẻ em không còn miễn dịch từ mẹ truyền sang
• Người lớn chưa tiêm vắc-xin trước đây, đặc biệt là những người đi du lịch đến những vùng có dịch sởi, những người làm nhân viên y tế thường xuyên tiếp xúc với mầm bệnh, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đang có ý định mang thai.
• Thanh niên do chưa từng mắc sởi hoặc chưa tiêm vaccine trước đây

Có nên tiêm vắc-xin sởi đối với người đã từng mắc sởi? Câu trả lời là đối với những trường hợp trước đây đã từng mắc sởi, đã từng được làm xét nghiệm huyết thanh tìm IgM kháng sởi cho kết quả dương tính thì không cần tiêm vắc-xin sởi vì cơ thể đã sinh miễn dịch bền vững, giúp bảo vệ cơ thể an toàn trước sởi. Còn những trường hợp nghi ngờ mắc sởi trước đây, nhưng không đến các cơ sở y tế để điều trị, không được làm xét nghiệm chẩn đoán đã mắc bệnh sởi thì vẫn cần tiêm vắc-xin sởi.

Đối với những người đã tiếp xúc với virus sởi, việc tiêm vắc-xin sớm vẫn có hiệu quả phòng bệnh và giảm biến chứng của bệnh. Vì sau khi nhiễm, virus sởi cần thời gian để xâm nhập vào cơ thể gây bệnh, tiêm vắc-xin sởi trong vòng 72 giờ kể từ khi tiếp xúc với virus có thể giúp phòng bệnh. Tiêm vắc-xin sởi trong vòng 6 ngày kể từ khi tiếp xúc với mầm bệnh có thể phòng các biến chứng nặng của bệnh.

Tiêm ngừa Vắc xin sởi có hiệu quả như thế nào?
Vắc xin sởi rất hiệu quả. Một liều vắc-xin sởi có hiệu quả khoảng 93% trong việc ngăn ngừa bệnh sởi nếu tiếp xúc với vi-rút. Hai liều có hiệu quả khoảng 97%.
Tại sao phải tiêm hai liều vaccine sởi?
Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy nếu tiêm vaccine sởi vào lúc 9 tháng tuổi, chỉ có khoảng 85% trẻ được tiêm có đáp ứng miễn dịch. Còn lại khoảng 15% số trẻ không có đáp ứng miễn dịch do các yếu tố còn tồn lưu miễn dịch do mẹ truyền, tình trạng sức khỏe, chất lượng bảo quản vaccine... Việc tiêm mũi vaccine sởi sau 12 tháng tuổi là cơ hội thứ hai tạo miễn dịch cho những trường hợp chưa có đáp ứng miễn dịch sau tiêm mũi thứ nhất hoặc chưa được tiêm vaccine sởi, từ đó tăng tỷ lệ trẻ có miễn dịch trong cộng đồng lên trên 95%.

Rất ít người mắc sởi sau khi tiêm vắc xin đầy đủ vì hiệu quả tiêm ngừa vắc xin đạt 97%, nghĩa là vẫn còn 3% người thực hiện tiêm hai liều vắc-xin sởi vẫn sẽ bị sởi nếu tiếp xúc với vi-rút. Nguyên nhân có thể do miễn dịch của anh/chị không đáp ứng sau khi tiêm vắc-xin. Nhưng nếu được tiêm phòng đầy đủ, nếu có bị sởi sẽ mắc bệnh nhẹ hơn. Và khi được tiêm phòng đầy đủ cũng ít có khả năng truyền bệnh cho người khác.
Phụ nữ đang cho con bú có thể tiêm vaccine sởi?
Có. Kháng thể được tạo ra bảo vệ mẹ và bài tiết qua sữa để bảo vệ trẻ khỏi mắc sởi khi trẻ chưa thể tự tạo miễn dịch.
Tiêm vaccine sởi có thể bị nhiễm virus sởi không?
Có, bởi vì vaccine chứa virus sởi đã bị làm yếu, nhưng chiếm tỷ lệ rất nhỏ các trường hợp sau tiêm vaccine bị mắc sởi. Triệu chứng thường nhẹ. Những người này không gây lây nhiễm virus cho người khác nên không cần cách ly.

Có thể gặp những tác dụng phụ gì khi tiêm vaccine sởi? Vaccine sởi được đánh giá là an toàn. Các phản ứng sau tiêm thường nhẹ, có thể biểu hiện như với các vaccine khác: sốt (5-15%), phát ban (5%), sưng, nóng, đỏ đau tại chỗ tiêm... Hầu hết tác dụng phụ sẽ hết trong khoảng 1-2 ngày mà không cần điều trị gì. Phản ứng nghiêm trọng sau tiêm vaccine sởi là rất hiếm gặp, nhưng cũng có thể xảy ra. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn tiêm chủng, cán bộ y tế cần theo dõi trẻ trong vòng 30 phút sau tiêm tại điểm tiêm. Các cơ sở y tế đều sẵn có thuốc điều trị và biện pháp xử trí những phản ứng nghiêm trọng này. Các phản ứng quá mẫn này sẽ qua khỏi nếu được phát hiện và xử trí kịp thời tại cơ sở y tế

Lịch tiêm vắc-xin sởi trong chương trình tiêm chủng mở rộng hiện nay gồm 2 mũi, mũi 1 khi trẻ được 9 tháng tuổi, mũi 2 tiêm khi trẻ 18 tháng tuổi. Tiêm đầy đủ 2 mũi vắc-xin sởi giúp tăng tỷ lệ trẻ có miễn dịch trong cộng đồng lên trên 95%.

Ngoài vắc-xin sởi đơn thì vắc-xin dạng phối hợp sởi-quai bị-rubella là một sự lựa chọn tốt cho trẻ trên 12 tháng tuổi và người lớn, giúp phòng ngừa ba bệnh dịch nguy hiểm trong chung một mũi tiêm.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có cung cấp dịch vụ tiêm chủng với nhiều loại vắc-xin đa dạng cho các đối tượng khác nhau, từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn, phụ nữ trước và trong khi mang thai. Trong đó có vắc-xin phòng bệnh Sởi. Ưu điểm khi tiêm vắc-xin tại Vinmec bao gồm:

• Trẻ sẽ được các bác sĩ chuyên khoa nhi - vắc-xin thăm khám, sàng lọc đầy đủ các vấn đề về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc-xin phòng bệnh và phác đồ tiêm, cách theo dõi và chăm sóc trẻ sau tiêm chủng trước khi ra chỉ định tiêm vắc-xin theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế & Tổ chức Y tế thế giới nhằm đảm bảo hiệu quả tốt và an toàn nhất cho trẻ.
• Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng nhi giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý trẻ và áp dụng cách giảm đau hiệu quả cho trẻ trong quá trình tiêm chủng.

• 100% trẻ tiêm chủng được theo dõi 30 phút sau tiêm và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
• Được theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec và luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp - ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
• Phòng tiêm chủng thoáng mát, có khu chơi, giúp trẻ có cảm giác thoải mái như đang dạo chơi và có tâm lý tốt trước và sau khi tiêm chủng.
• Vắc-xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện tốt để đảm bảo chất lượng.
• Bố mẹ sẽ nhận tin nhắn nhắc lịch trước ngày tiêm và thông tin tiêm chủng của bé sẽ được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng quốc gia.