Virus nào gây bệnh bại liệt?

Bệnh bại liệt là bệnh do nhiễm virus cấp tính lây qua đường tiêu hóa. Tác nhân gây bệnh bại liệt là virus Polio. Bệnh có thể lây truyền thành bệnh dịch nếu không được điều trị và kiểm soát đúng cách.

Virus Polio là nguyên nhân chính gây ra bệnh bại liệt ở người. Loại virus nào có 3 loại:

• Loại I : Giữ vai trò chính trong gây bệnh (90%) có tên gọi là Brunhilde
• Loại II : có tên gọi là Lansing
• Loại III: có tên gọi là Leon

Vi khuẩn này được nhìn thấy có hình dạng khối cầu, không vỏ, có khả năng tồn tại trong môi trường bên ngoài của virus. Virus Polio gây bại liệt sống dai ở môi trường ngoài, chúng có thể sống được vài 3 tháng ở nhiệt độ 0-4 độ. Ở nhiệt độ thường trong nước virus bại liệt có thể sống được 2 tuần và cũng có thể chịu đựng được khô hanh. Ở nhiệt độ 56 độ, sau 30 phút loại virus này sẽ chết.

Con người là ổ chứa virus bại liệt duy nhất, đặc biệt là trẻ em. Virus lây truyền chủ yếu qua đường phân – miệng. Người mang virus bại liệt đào thải ra virus bại liệt theo phân làm ô nhiễm nguồn nước, thực phẩm, lây virus truyền vào người khác; cũng có khi lây qua đường hầu, họng và không lây qua côn trùng trung gian.

Khi nhiễm virus bại liệt, người bệnh sẽ có thời gian ủ bệnh từ 7- 14 ngày đối với các trường hợp có dấu hiệu liệt thực thể. Tùy vào trường hợp thời gian ủ bệnh có thể dao động từ 3- 35 ngày. Sau đó là thời kỳ lây truyền với khoảng thời gian chưa xác định, có thể kéo dài trong thời gian virus vẫn còn tồn tại trong cơ thể và đào thải ra ngoài.

Virus sau khi xâm nhập cơ thể có trong dịch tiết hầu họng sau 36h, trong phân sau 72h. Ở trong phân, virus bại liệt có thể tồn tại lâu đến 3-6 tuần hoặc lâu hơn. 7-10 ngày là thời gian bệnh có thể lây truyền trước khi xuất hiện các triệu chứng lâm sàng.

Đối với bệnh nhân nhẹ có dấu hiệu sốt trong 24- 48h trước khi tiến triển đến tình trạng nặng. Người bệnh có biểu hiện đau đầu, chán ăn, nôn mửa, xung huyết mũi, đầu, đau họng, rối loạn tiêu hóa.

Chứng bệnh bại liệt nhẹ không phổ biến, chỉ xảy ra ở 1/3 trẻ em và số ít người lớn được chẩn đoán bệnh. Đây được gọi là hội chứng bại liệt non, sau các biểu hiện lâm sàng, người bệnh có dấu hiệu phục hồi.

Sau 1-3 ngày xảy ra chứng bệnh nhẹ nói trên, chứng bệnh bại liệt nặng xuất hiện với các giai đoạn điển hình:

3.1 Giai đoạn trước bại liệt

Bệnh nhân sốt, đau đầu, buồn nôn, mửa và dấu hiệu kích thích vừa ở màng não gây nên đau và cứng cổ và lưng, cũng có thể đau ở tứ chi. Một số ít bệnh chỉ phát triển đến đây, không biến thành liệt được gọi là bệnh bại liệt không liệt.

3.2 Giai đoạn liệt

1-5 ngày sau khi chứng bệnh nặng xuất hiện, người bệnh bị liệt mềm ở các nhóm cơ riêng biệt. Tình trạng liệt kê phát triển trong 3 ngày tiếp theo với quy mô phụ thuộc vào vị trí, tình trạng của các tổn thương ở hệ thần kinh trung ương. Các cơ có thể hoạt động trở lại và được cải thiện sau 4- 6 tuần, hoàn toàn cải thiện trong khoảng 6 tháng.

Bên cạnh, các biện pháp phòng ngừa dự phòng như giữ vệ sinh cá nhân, vệ sinh nguồn nước, thực phẩm trong ăn uống... thì chủ động phòng ngừa bằng vắc- xin được đánh giá mang đến hiệu quả phòng bệnh cao.

Vắc- xin ngừa bệnh bại liệt gồm:

4.1 Vắc- xin sống giảm độc lực (OPV: Oral Polio Vaccine)

Vắc- xin sống giảm độc lực hay còn gọi là vắc- xin Sabin có tác dụng độc lực tạo ra từ các chủng vi rút bại liệt hoang dại. Đây là vắc- xin đường uống. Bên cạnh đó, vắc- xin này tạo được đáp ứng miễn dịch đường ruột (IgA) và đáp ứng miễn dịch dịch thể (IgG). Loại vắc- xin này hiện được dùng cho trẻ 2,3 và 4 tháng tuổi trong chương trình Tiêm chủng mở rộng.

4.2 Vắc- xin bất hoạt (IPV: Inactivated Polio Vaccine)

Vắc- xin bất hoạt còn gọi là vắc- xin Salk tạo miễn dịch thể (IgG) ngăn vi rút gây bệnh xâm nhập vào hệ thần kinh Trung ương. Miễn dịch tại chỗ (IgA) chỉ tạo ra ở hầu họng vì vậy không ngăn được virus hoang dại xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa. Vắc- xin bất hoạt được triển khai tiêm 1 mũi cho trẻ dưới 1 tuổi, thay thế dần vắc- xin OPV trong chương trình tiêm chủng mở rộng.