Những vấn đề thường gặp khi phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp gối

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi - Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.

Thoái hóa khớp gối là bệnh thường gặp ở người có tuổi. Phẫu thuật thay khớp gối là giải pháp hữu hiệu cho tình trạng này. Phục hồi chức năng sau thay khớp gối giúp bệnh nhân phục hồi khả năng di chuyển độc lập một cách nhanh chóng.

Mục tiêu của điều trị phục hồi chức năng sau thay khớp gối nhằm:

• Kiểm soát phù nề, giảm đau
• Tăng cường tầm vận động khớp
• Tăng cường sức dẻo dai và sức mạnh của cơ
• Bệnh nhân có thể tập di chuyển với dụng cụ trợ giúp
• Thực hiện vật lý trị liệu sớm sau phẫu thuật.
• Giúp bệnh nhân trở lại hoạt động bình thường.

Bệnh nhân được điều trị sớm ngay sau phẫu thuật thay khớp gối: ngay khi bệnh nhân đang nằm tại bệnh viện, kỹ thuật viên bắt đầu tập gấp gối cho bệnh nhân. Khi gối đã vững vàng, ổ định kỹ thuật viên sẽ giúp bệnh nhân đi bộ với nạng hoặc khung tập đi. Bài tập được tập vài lần trong ngày.

Cách tập phục hồi chức năng khớp gối sau phẫu thuật bao gồm các bài tập lấy lại tầm vận động của khớp gối bao gồm bài tự tập của bệnh nhân và các bài tập trợ giúp của kỹ thuật viên hoặc tập trên máy tập. Chương trình tập luyện bao gồm bài tập làm vững chắc khớp gối, chịu lực thăng bằng, hoạt động chức năng.

Bài tập vững chắc: là các bài tập cơ mông, khớp háng, tập cơ đùi và cơ cẳng chân.

Tập chịu trọng lực: nếu thay loại khớp có xi măng tập chịu trọng lực dần lên chân đó đến khi cảm thấy khó chịu thì ngừng lại. Nếu thay loại khớp không có xi măng, đầu tiên đặt các ngón chân xuống đến khi đỡ đau sẽ cho phép tăng dần trọng lượng xuống chân đó.

Các bài tập: đạp xe đạp, bơi được sử dụng cùng các hoạt động hàng ngày kết hợp cùng các bài tập lên xuống cầu thang, nâng hạ trên đầu ngón chân, ngồi xổm.

Sau phẫu thuật thay khớp gối các cơn đau là điều không thể tránh khỏi vì vậy các bài tập phục hồi chức năng không chỉ giảm thiểu các cơn đau mà còn giúp khớp gối nhanh chóng hồi phục được chức năng vận động.

2.1. Giai đoạn 1: Từ 1 đến 2 tuần sau mổ

Các bài tập phục hồi chức năng sau thay khớp gối này nhằm:

• Kiểm soát phù nề, giảm đau.
• Duy trì duỗi gối 0 độ và gấp 100 độ.
• Duy trì sức mạnh của cơ.
• Di chuyển được với dụng cụ trợ giúp: Nạng, gậy, khung tập đi.
• Duy trì bài tập tại nhà.

Ngày 1 sau phẫu thuật thay khớp gối:

• Chườm lạnh khớp gối 15 phút/ lần, ít nhất 3 lần một ngày. Nếu thấy cần thiết có thể chườm nhiều hơn.
• Các bài tập thực hiện trên giường: bài tập co cơ tĩnh, được thực hiện bằng cách bệnh nhân nằm với chân duỗi thẳng, co cơ tĩnh chân phẫu thuật, co 5 giây nghỉ 5 giây, tập 10 lần / ngày.
• Các bài tập khác: bệnh nhân tập vận động khớp cổ chân, tập trượt gót chân.
• Tập ngồi dậy, tập thay đổi vị trí trên giường.
• Vận động chủ động khớp gối: 0 độ đến 70 độ.
• Có thể sử dụng máy tập CPM: 0 độ đến 100 độ, ít nhất 4 giờ/ ngày.

Ngày thứ 2 sau phẫu thuật thay khớp gối:

• Tiếp tục các bài tập ở trên.
• Bài tập độc lập trên giường 5 lần / ngày.
• Tập vận động khớp cổ chân.
• Bệnh nhân tập gập, duỗi, dạng và khép háng chủ động hoặc có trợ giúp.
• Tập ngồi trên ghế 30 phút, 2 lần / ngày.
• Tập di chuyển vào buồng tắm, nhà vệ sinh với người trợ giúp.
• Vận động chủ động khớp gối: 10 độ đến 80 độ

Ngày thứ 3 tới 2 tuần sau phẫu thuật thay khớp gối:

• Tiếp tục các bài tập ở trên.
• Tập các bài tập khớp gối: Tập duỗi khớp gối hoàn toàn, mỗi ngày tập gấp chủ động khớp gối thêm 10 độ đến ngày thứ 5 tầm vận động khớp gối đạt 100 độ
• Tập mạnh sức cơ đùi, sức cơ cẳng chân bằng các bài tập có sức cản.
• Tập đứng chịu lực lên 2 chân, đứng chịu lực lên từng chân, khi bệnh nhân chịu được trọng lực thì tập thăng bằng khi đứng. Tập dồn trọng lượng lên chân phẫu thuật.
• Tập ở tư thế đứng: thực hiện các bài tập gấp duỗi dạng khép khớp háng chân phẫu thuật.
• Tập di chuyển với nạng, khung tập đi.

2.2. Giai đoạn II: Từ 2 đến 5 tuần sau phẫu thuật

Các bài tập phục hồi chức năng sau thay khớp gối này nhằm:

• Giảm đau, giảm phù nề.
• Gia tăng tầm vận động của khớp từ 0 độ đến 115 độ.
• Tăng cường sức mạnh của cơ.
• Trở lại hoạt động chức năng hàng ngày.
• Bắt đầu tham gia chương trình tập tại nhà.

Phương pháp: Duy trì các bài tập ở giai đoạn I.

• Tiến hành tập gấp duỗi khớp gối phẫu thuật bằng các bài tập thụ động hoặc chủ động có trợ giúp.
• Mỗi tuần tập gấp gối thêm 5 độ đến 5 tuần tầm vận động khớp gối đạt 0 đến 115 độ.
• Bài tập kéo giãn thụ động khớp gối được thực hiện nhờ kỹ thuật viên.
• Bài tập tăng cường sức mạnh cơ: tiến hành tập vận động khớp gối chủ động có sức cản tăng dần.
• Đến tuần thứ 3 bắt đầu các bài tập xuống tấn.
• Tập di chuyển trên đệm, bước qua chướng ngại vật ít nguy hiểm có sử dụng nạng trợ giúp.
• Hoạt động trị liệu sau phẫu thuật: bệnh nhân có thể tập luyện bằng cách di chuyển tại giường, sử dụng hố xí bệt, nhà tắm, đi giày dép.
• Tập đạp xe đạp 15 phút/ lần, 2 lần / ngày.

2.3. Giai đoạn III: Sau phẫu thuật từ 6 đến 8 tuần

Các bài tập phục hồi chức năng sau thay khớp gối này nhằm:

• Tiếp tục cải thiện tầm vận động khớp từ 0 đến 115 độ – 120 độ.
• Gia tăng sức mạnh cơ.
• Tập thăng bằng không cần trợ giúp.
• Trở lại các hoạt động hàng ngày.

Phương pháp:

• Duy trì các bài tập ở giai đoạn 2
• Bệnh nhân tiếp tục tập vận động gấp duỗi khớp gối phẫu thuật
• Tập tăng cường sức mạnh cơ
• Tập đứng chịu lực hoàn toàn trên chân phẫu thuật
• Bỏ dụng cụ trợ giúp
• Tập đi bộ, lên xuống cầu thang
• Tập đạp xe đạp
• Có thể tập chạy nhẹ, trở lại các hoạt động thể thao nhẹ nhàng.

Nhưng lưu ý sau phẫu thuật thay khớp gối:

• Không đứng quá lâu, không gập gối quá mức.
• Tuyệt đối không được lấy chân phẫu thuật làm chân trụ.
• Ghế ngồi đủ cao đảm bảo gối gấp 90 độ, có tay vịn.
• Nền nhà tắm tránh ẩm ướt, sử dụng thảm chống trượt.
• Quan hệ tình dục có thể bắt đầu sau 03 tuần.
• Các môn thể thao cho phép: Đi bộ, đạp xe, bơi, khiêu vũ, đánh golf.

Tuân thủ đúng các phương pháp phục hồi chức năng sau thay khớp gối sẽ giúp tình trạng khớp gối sau phẫu thuật nhanh chóng được phục hồi qua đó bệnh nhân có thể sớm trở lại các hoạt động bình thường.