Tìm hiểu bệnh viêm khớp tinh thể

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Dương Tiến - Bác sĩ Nội cơ xương khớp - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng .

Viêm khớp tinh thể là một nhóm các bệnh lý liên quan đến tình trạng viêm tại ổ khớp do sự lắng đọng tinh thể trong bao hoạt dịch. Bệnh nhân thường có biểu hiện viêm một hoặc một vài khớp cấp tính gây đau đớn, thường không thể phân biệt được với viêm khớp nhiễm trùng.

Lắng đọng tinh thể tại các ổ khớp là tình trạng bất thường gây đau và tổn thương các khớp. Viêm khớp có thể do lắng đọng các loại tinh thể trong khớp như canxi pyrophosphate dihydrate, monosodium urat, canxi photphat, canxi oxalat. Trong đó viêm khớp do lắng đọng tinh thể canxi oxalat là nguyên nhân hiếm gặp.

Chẩn đoán xác định bệnh viêm khớp tinh thể cần chọc hút lấy dịch khớp và làm các xét nghiệm phân tích. Kính hiển vi ánh sáng phân cực được sử dụng để xác định hầu hết các tinh thể một cách trực tiếp. Trong đó, các tinh thể canxi photphat cơ bản có kích thước siêu hiển vi và cần các phương pháp khác.

Tinh thể có thể được tìm thấy trong dịch khớp, nằm trong hoặc ngoài tế bào bạch cầu thường được dùng để chẩn đoán viêm khớp tinh thể. Tuy nhiên, sự hiện diện của các tinh thể không loại trừ khả năng nhiễm trùng khớp đồng thời hoặc các dạng viêm khác của khớp.

Siêu âm là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh có thể được sử dụng để chẩn đoán bệnh viêm khớp tinh thể. Ưu điểm của phương pháp này là không xâm lấn, người bệnh không phải chịu đau như khi thực hiện các thủ thuật xâm lấn như chọc dịch khớp. Tuy nhiên để phát hiện sự hiện diện của tinh thể monosodium urate và canxi pyrophosphat dihydrat trên siêu âm, cần yêu cầu bác sĩ có chuyên môn và kinh nghiệm để đưa ra chẩn đoán một cách đáng tin cậy.

Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính cũng có thể được sử dụng để phát hiện sự lắng đọng axit uric, nhưng không phải hình ảnh nào có độ nhạy 100%.

Các triệu chứng của viêm khớp tinh thể cấp tính bao gồm:

• Đau dữ dội và cứng khớp là biểu hiện thường gặp nhất, các cơn đau xuất hiện liên tục, phổ biến ở khớp gối. Cứng khớp thường xuất hiện một cách nhanh chóng và đạt đến mức tồi tệ nhất chỉ sau khoảng 12-24 giờ.
• Sưng và đau khớp.
• Đỏ da trên khớp.
• Thỉnh thoảng có sốt, tăng thân nhiệt, gây đổ mồ hôi và khiến người bệnh có cảm giác chung mệt mỏi.

Đầu gối là khớp thường bị ảnh hưởng nhất bởi tình trạng viêm khớp tinh thể, nhưng người bệnh vẫn có thể gặp phải các biểu hiện của viêm khớp tinh thể cấp tính ở cổ tay, vai, mắt cá chân và đôi khi các khớp khác.

Bệnh viêm khớp tinh thể thường chỉ ảnh hưởng đến một khớp tại một thời điểm. Các triệu chứng này có xu hướng kéo dài từ vài ngày đến 2 tuần.

Một số trường hợp viêm khớp do tinh thể cấp tính thường tự khỏi mà không cần điều trị. Bạn có thể nhận thấy tình trạng sưng đau khớp giảm dần trong vòng một tuần, mặc dù khớp bị viêm có thể rất đau trong vài ngày đầu. Các khớp bị ảnh hưởng có thể mất từ 2 - 3 tuần để trở lại bình thường như trước đây.

Các triệu chứng của viêm khớp tinh thể cấp tính có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Tuy nhiên, vì các triệu chứng có thể bắt đầu ở mức độ nghiêm trọng khiến người bệnh rất đau và khó chịu, nên các phương pháp điều trị được áp dụng nhằm mục đích giảm đau và giảm viêm nhanh chóng.

Đối với những người bệnh viêm khớp tinh thể, bác sĩ có thể yêu cầu sử dụng kim và ống tiêm để lấy bớt dịch viêm ra khỏi khớp. Động tác này có tác dụng giảm áp lực nhanh chóng trong khớp, có thể giảm đau và cung cấp mẫu cho xét nghiệm phân tích dịch khớp. Bác sĩ sẽ gây tê tại chỗ trước khi thực hiện để không gây đau đớn cho người bệnh. Thủ thuật này khá đơn giản và được tiến hành một cách nhanh chóng, mang lại hiệu quả.

Thông thường, khi lượng dịch khớp dư thừa đã được hút ra ngoài, bác sĩ sẽ tiêm một lượng nhỏ (1–2 ml) steroid tác dụng kéo dài trở lại khớp thông qua cùng một cây kim. Steroid có tác dụng giúp giảm phản ứng viêm trong khớp của bạn và ngăn ngừa sự tích tụ nhiều chất lỏng hơn.

Chườm đá quanh vùng đau là một cách khác để giảm đau nhanh chóng và an toàn. Người bệnh có thể mua túi chườm đá hoặc có thể dùng một gói đậu đông lạnh hay đá viên bọc trong khăn ẩm để chườm lên bề mặt da. Chườm đá lạnh trong khoảng 15-20 phút mỗi lần.

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID), chẳng hạn như ibuprofen hoặc naproxen có thể làm giảm viêm và giảm đau. Tương tự với bất kỳ loại thuốc nào khác, thuốc chống viêm không steroid có thể mang lại một số tác dụng phụ. Vì thể cần nói chuyện với bác sĩ nếu có bất kỳ thắc mắc nào hoặc gặp phải các biểu hiện mới sau khi dùng thuốc.

Colchicine là một loại thuốc có thể làm dịu cơn đau và sưng tấy của bệnh viêm khớp tinh thể cấp tính do lắng đọng canxi pyrophosphate dihydrate gây ra. Thuốc hoạt động bằng cách giảm sự tương tác giữa các tinh thể và hệ thống miễn dịch của cơ thể. Để có hiệu quả, colchicine cần được bắt đầu trong vòng 24 giờ sau khi cơn đau xuất hiện. Liều colchicine thông thường là 0.5 mg, 2 - 4 lần/ngày. Trong một vài trường hợp, bác sĩ có thể quyết định không kê thuốc colchicine nếu:

• Người bệnh bị giảm chức năng thận.
• Người bệnh đang sử dụng một số loại thuốc, chẳng hạn như statin để giảm cholesterol trong máu hoặc một số loại thuốc kháng sinh mà colchicine có thể tương tác và gây ra tác dụng phụ.

Đôi khi người bệnh cần phải “sống chung” với tình trạng viêm khớp do tinh thể vì tần suất tái phát cao và chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu.

Các phương pháp hỗ trợ có thể bao gồm:

• Vận động: Sau các đợt viêm khớp cấp tính tấn công cơ thể, điều quan trọng là người bệnh cần được hướng dẫn vận động các khớp và cơ bị ảnh hưởng càng sớm càng tốt. Thực hiện các bài tập thể dục thường xuyên sẽ ngăn ngừa các biến chứng gây yếu cơ xung quanh và giúp các mô bị viêm trở lại bình thường.
• Chế độ ăn uống và dinh dưỡng: Bệnh viêm khớp tinh thể liên quan đến canxi thường không phải do những gì bạn ăn. Chế độ ăn kiêng đặc biệt và các chất bổ sung chỉ cần thiết cho một số người có tình trạng do thiếu magiê hoặc các vấn đề về thận. Vì thế, người bệnh nên duy trì một chế độ ăn uống cân bằng và tránh bị thừa cân. Điều quan trọng là cơ thể phải có đủ canxi từ chế độ ăn uống, chẳng hạn như từ các sản phẩm sữa, nếu không người bệnh có thể phải đối diện với nguy cơ phát triển tình trạng loãng xương, khiến xương yếu và dễ gãy.

Viêm khớp tinh thể là một nhóm các bệnh lý liên quan đến tình trạng viêm tại ổ khớp do sự lắng đọng tinh thể trong bao hoạt dịch. Bệnh nhân thường có biểu hiện viêm một hoặc một vài khớp cấp tính gây đau đớn, thường không thể phân biệt được với viêm khớp nhiễm trùng. Do đó, nếu xuất hiện các triệu chứng liên quan đến viêm khớp tinh thể, người bệnh nên đến cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời.