Hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng có gì đặc biệt?

Hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng là hai bệnh lý thường gặp về đường tiêu hóa. Đây là các bệnh lý có những triệu chứng tương đối giống nhau nên dễ gây nhầm lẫn cho người bệnh. Vậy hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng có gì đặc biệt và có thể phân biệt như thế nào? Bài viết này sẽ giúp bạn có câu trả lời.

Hội chứng ruột kích thích còn được gọi là viêm đại tràng co thắt hay hội chứng rối loạn tiêu hóa thức ăn, đây là một rối loạn thường gặp ở đại tràng. Hội chứng này là tình trạng mãn tính mà người bệnh cần kiểm soát dài hạn.

1.1. Nguyên nhân của hội chứng ruột kích thích

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng ruột kích thích chưa được xác định rõ, tuy nhiên các nghiên cứu cho thấy hội chứng này được gây ra bởi nhiều yếu tố. Ở người bình thường, nhu động ruột tại các cơ quan tiêu hóa từ thực quản đến trực tràng sẽ phối hợp nhịp nhàng giúp vận chuyển, tiêu hóa thức ăn. Tuy nhiên khi mắc phải hội chứng ruột kích thích ở đại tràng, nhu động ruột thường kéo dài hoặc suy yếu hơn so với bình thường dẫn đến các triệu chứng đầy hơi, chướng bụng, táo bón, tiêu chảy...

Bên cạnh đó, hệ thần kinh thuộc đường tiêu hóa xảy ra những bất thường cũng là một trong những nguyên nhân gây ra hội chứng ruột kích thích, chẳng hạn như sự phối hợp kém hiệu quả giữa các tín hiệu của ruột và não dẫn đến các phản ứng quá mức với những thay đổi thường xảy ra trong hệ tiêu hóa. Hậu quả của các phản ứng quá mức này là tình trạng đau bụng, táo bón hoặc tiêu chảy.

Một số yếu tố có thể gây khởi phát hội chứng ruột kích thích ở đại tràng như sau:

• Thực phẩm: Một số loại thực phẩm như chất béo, các loại đậu, sô cô la, bông cải trắng, bông cải xanh, sữa, rượu bia và thức uống có ga, cải bắp... làm tăng triệu chứng bệnh lý ở nhiều người bệnh. Tuy vậy, hiện vẫn chưa có minh chứng rõ ràng về mối liên quan giữa tình trạng không dung nạp thực phẩm hay dị ứng thức ăn với hội chứng ruột kích thích.
• Căng thẳng, stress: Bệnh nhân mắc bệnh lý này thường có triệu chứng tăng lên ở giai đoạn nhiều căng thẳng, stress... Tuy nhiên, căng thẳng và stress làm nặng hơn triệu chứng nhưng không phải là yếu tố gây nên triệu chứng của bệnh.
• Nội tiết tố: Các nghiên cứu cho thấy phụ nữ có nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích cao gấp đôi so với đàn ông. Nhiều bệnh nhân nữ nhận thấy triệu chứng bệnh tăng lên trước, trong và sau giai thời gian kinh nguyệt.
• Bệnh lý khác: Một số bệnh lý như loạn khuẩn, viêm dạ dày ruột có thể gây khởi phát hội chứng ruột kích thích ở đại tràng.

Hội chứng ruột kích thích có thể xảy ra ở mọi đối tượng và những người có nguy cơ cao mắc bệnh lý thường có đặc điểm như sau:

• Độ tuổi nhỏ hơn 45
• Phụ nữ có nguy cơ mắc cao hơn đàn ông
• Trong gia đình có người thân mắc hội chứng ruột kích thích
• Người gặp các vấn đề về sức khỏe tinh thần như trầm cảm, lo lắng, stress...

1.2. Triệu chứng hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng thường gây nhầm lẫn cho nhiều người bệnh vì có những triệu chứng tương đối giống nhau. Tuy nhiên khác với viêm đại tràng, hội chứng ruột kích thích không gây các tổn thương thực thể trên nhu mô ruột và không làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng. Bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích có các triệu chứng như sau:

• Đau bụng, đau quặn bụng, đặc biệt là sau khi ăn
• Đầy hơi, cảm giác chướng bụng
• Táo bón hoặc tiêu chảy, nhiều khi có các đợt táo bón và tiêu chảy xen kẽ nhau
• Phân chứa chất nhầy
• Thường xuyên bị đau đầu, mất ngủ, khó ngủ, mệt mỏi

Hội chứng ruột kích thích là triệu chứng mãn tính ở hầu hết các bệnh nhân, bởi triệu chứng và dấu hiệu của bệnh có thể cải thiện, thậm chí là mất đi hoàn toàn hoặc có lúc lại trở nên nặng hơn.

Các triệu chứng táo bón hay tiêu chảy của hội chứng ruột kích thích làm tăng nguy cơ mắc và gây nặng hơn tình trạng trĩ ở người bệnh. Bên cạnh đó, việc tránh dùng một số thực phẩm khi mắc bệnh làm cơ thể không được bổ sung và hấp thu đủ chất dinh dưỡng. Những tác động trên làm ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh.

1.3. Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích

Bởi vì chưa có yếu tố hay xét nghiệm đặc hiệu trong chẩn đoán hội chứng ruột kích thích ở đại tràng nên quá trình chẩn đoán bệnh lý này dựa trên nguyên tắc loại trừ các bệnh lý liên quan khác. Kết quả các nghiên cứu đưa ra hai bộ tiêu chuẩn chẩn đoán sau khi đã loại trừ các bệnh lý khác dựa trên các triệu chứng như sau:

Tiêu chuẩn Manning: Dựa trên các biểu hiện gồm cơn đau bụng giảm sau khi đi đại tiện, cảm giác đi đại tiện không hết phân, đầy hơi chướng bụng, khởi phát đau bụng sau đó đi đại tiện nhiều lần, khởi phát đau bụng sau đó đi đại tiện phân lỏng, phần chứa nhiều nhầy, mót rặn.

- Tiêu chuẩn Rome: Theo tiêu chuẩn này, người bệnh có các triệu chứng gồm tái phát hoặc liên tục đau bụng, khó chịu ở bụng; rối loạn đi đại tiện với các đặc điểm thay đổi số lần đi đại tiện, tính chất phân thay đổi, phân nhầy hoặc nhớt; đầy hơi và chướng bụng.

Một số xét nghiệm được thực hiện nhằm chẩn đoán bệnh như nội soi đại tràng xích ma bằng ống mềm, nội soi đại tràng, chụp CT, chụp X – quang, test hơi thở, xét nghiệm máu, xét nghiệm không dung nạp glucose, xét nghiệm phân.

1.4. Điều trị hội chứng ruột kích thích

Điều trị hội chứng ruột kích thích, viêm đại tràng co thắt chủ yếu tập trung vào làm giảm triệu chứng nhằm giúp người bệnh có chất lượng cuộc sống tốt hơn. Hầu hết người bệnh đều có thể kiểm soát được bệnh lý ở mức độ nhẹ nhờ vào thay đổi chế độ ăn uống, lối sống và kiểm soát cảm xúc của cơ thể. Trong trường hợp bệnh lý ở mức độ trung bình hoặc nặng hơn bác sĩ có thể chỉ định người bệnh dùng thuốc. Một số thuốc được dùng trong điều trị hội chứng ruột kích thích như sau:

• Thuốc điều trị táo bón: Được chỉ định trong trường người bệnh bị táo bón. Các nhóm thuốc như thuốc nhuận tràng thẩm thấu, nhuận tràng kích thích, thực phẩm chức năng bổ sung chất xơ.
• Thuốc điều trị tiêu chảy: Các nhóm thuốc không kê đơn giúp kiểm soát tình trạng tiêu chảy ở người bệnh như cholestyramine, loperamid...
• Thuốc giảm đau chống co thắt, thuốc kháng acetylcholin: Giảm đau co thắt ở ruột, ngoài ra các loại thuốc này còn được kê đơn trong trường hợp táo bón xen kẽ tiêu chảy.

Bệnh lý viêm đại tràng là tình trạng viêm dẫn đến tổn thương lan tỏa hoặc khu trú ở niêm mạc đại tràng với các mức độ khác nhau. Bệnh lý ở mức độ nhẹ có thể gây viêm đau, trường hợp mức độ nặng có thể gây ra các ổ loét, xuất huyết, áp xe đại tràng, thậm chí là ung thư đại tràng.

2.1. Nguyên nhân của viêm đại tràng

Hội chứng ruột và viêm đại tràng được gây ra bởi các nguyên nhân khác nhau. Cụ thể nguyên nhân dẫn đến viêm đại tràng được xác định như sau:

- Viêm đại tràng cấp tính:

• Xảy ra do ngộ độc thức ăn, dị ứng với thức ăn lạ, thức ăn bị nhiễm bẩn hoặc chứa vi khuẩn, virus gây bệnh hoặc thói quen sinh hoạt không đảm bảo vệ sinh.
• Sử dụng thuốc kháng sinh trong thời gian kéo dài;
• Khó tiêu, táo bón xảy ra thường xuyên.
• Căng thẳng, stress.

- Viêm đại tràng mãn tính: Viêm đại tràng cấp tính khi không được điều trị dứt điểm dẫn đến nhiễm trùng, xâm nhập bởi nấm và chất độc sẽ dẫn đến viêm đại tràng mãn tính. Trong một số trường hợp người bệnh có thể mắc viêm đại tràng mãn tính không rõ nguyên nhân.

2.2. Triệu chứng viêm đại tràng

Hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng thường bị nhầm lẫn do triệu chứng tương tự nhau. Tuy nhiên, viêm đại tràng có các triệu chứng điển hình như sau:

• Đau bụng: Cơn đau thường quặn thắt vùng bụng dưới hoặc dọc khung đại tràng, trong một số trường hợp kèm theo đầy hơi, cứng bụng...
• Tiêu chảy: Triệu chứng này thường gặp ở người bệnh mắc viêm đại tràng cấp, tiêu chảy xảy ra nhiều lần (4 – 5 lần trong ngày) kèm phân nát, lỏng và đôi khi có kèm máu... Triệu chứng kéo dài làm người bệnh mệt mỏi.
• Táo bón: Người bệnh mắc viêm đại tràng có thể bị táo bón với phân cứng, khô, đặc biệt là ở phụ nữ và người cao tuổi.
• Đại tiện bất thường: Người bệnh có thể đi đại tiện từ 4 – 5 lần trong ngày, sau khi đi vệ sinh vẫn không thoải mái và còn cảm giác muốn đi.
• Chán ăn: Hệ tiêu hóa ở người bệnh viêm đại tràng bị yếu gây cảm giác chán ăn, không muốn ăn.
• Sốt nhẹ: Có thể gặp ở một số người bệnh.

2.3. Chẩn đoán viêm đại tràng

Chẩn đoán viêm đại tràng dựa trên các triệu chứng lâm sàng kết hợp với kết quả các xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu, nội soi đại tràng, xét nghiệm mẫu phân, nội soi đại tràng, chụp X – quang, chụp CT...

2.4. Điều trị viêm đại tràng

Viêm đại tràng là bệnh lý dễ tái phát và có những biến chứng nghiêm trọng. Vì vậy, người bệnh mắc viêm đại tràng cần được điều trị kịp thời nhằm đem lại hiệu quả điều trị cao. Điều trị viêm đại tràng được thực hiện theo các phương pháp sau:

• Điều trị nội khoa: Điều trị bằng thuốc uống do bác sĩ kê đơn. Các thuốc được sử dụng trong điều trị viêm đại tràng như thuốc kháng sinh, thuốc kháng ký sinh trùng, thuốc giảm đau chống co thắt, thuốc điều trị táo bón, tiêu chảy...
• Điều trị ngoại khoa: Phương pháp điều trị này được sử dụng trong trường hợp tình trạng viêm diễn biến nghiêm trọng và có xu hướng xuất hiện các biến chứng. Điều trị ngoại khoa chủ yếu là cắt bỏ phần đại tràng bị viêm. Tuy nhiên phương pháp này có nguy cơ để lại di chứng về sức khỏe cũng như tâm lý cho người bệnh.

Tóm tắt phân biệt hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng được trình bày như trong bảng sau:

Hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng nói riêng hay các bệnh lý về đường tiêu hóa nói chung đều bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn uống và sinh hoạt hằng ngày. Vì vậy để hạn chế sự tiến triển và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý về đường tiêu hóa bạn nên xây dựng chế độ sinh hoạt, ăn uống hợp lý và đảm bảo vệ sinh như sau:

• Hạn chế các sản phẩm từ sữa: Các tình trạng như tiêu chảy, đầy hơi, chướng bụng ở các bệnh lý về đường ruột sẽ được cải thiện với chế độ ăn uống hạn chế sữa và các sản phẩm từ sữa.
• Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo: Thực phẩm chứa nhiều chất béo cũng là một trong những nguyên nhân làm nặng thêm triệu chứng các bệnh lý về đường ruột. Một số thực phẩm chứa nhiều chất béo như thức ăn chiên dầu, bơ, nước sốt kem...
• Tránh sử dụng đồng thời các loại thực phẩm tương kỵ làm nặng thêm triệu chứng bệnh như đậu bắp, bông cải xanh, bắp cải, các loại trái cây họ cam quýt, đồ ăn cay...
• Uống đủ nước: Uống đầy đủ từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày. Hạn chế uống rượu, bia và các loại đồ uống chứa caffein, đồ uống có ga, vì sẽ làm tăng tình trạng tiêu chảy, đầy hơi...
• Không lạm dụng thuốc điều trị tiêu chảy và thuốc nhuận tràng: Sử dụng lâu dài hoặc lạm dụng các loại thuốc điều trị tiêu chảy và nhuận tràng sẽ gây tác dụng phụ rất nghiêm trọng đối với hệ tiêu hóa của cơ thể.

Tóm lại, hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng là hai bệnh lý thường gặp về đường tiêu hóa. Cả 2 bệnh lý này đều bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn uống và sinh hoạt hằng ngày. Vì vậy để hạn chế sự tiến triển và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý về đường tiêu hóa bạn nên xây dựng chế độ sinh hoạt, ăn uống hợp lý và đảm bảo vệ sinh.