Xét nghiệm HCV RNA là gì?

Xét nghiệm viêm gan C HCV RNA là một loại xét nghiệm sinh học phân tử để khẳng định người bệnh có nhiễm virus viêm gan C hay không. Xét nghiệm này thực hiện bằng phương pháp RT-PCR.

Trường hợp xét nghiệm HCV RNA cho kết quả dương tính nghĩa là người bệnh đã phơi nhiễm virus HCV cấp tính khoảng 2-3 tuần. Trường hợp xét nghiệm HCV RNA dương tính kèm xét nghiệm kháng thể anti-HCV dương tính trên 6 tháng cho thấy người bệnh đã chuyển sang viêm gan C mãn tính. Bên cạnh đó, xét nghiệm viêm gan C HCV RNA còn được chỉ định để đánh giá, kiểm soát nhiễm HCV mạn tính, tiên lượng và theo dõi hiệu quả của liệu pháp điều trị trên người bệnh.

Trong kỹ thuật xét nghiệm sinh học phân tử này, mẫu huyết tương hoặc huyết thanh của người bệnh được đưa vào máy chuyên dụng để tách chiết chuỗi RNA. Sau đó, RNA của virus HCV sẽ trải qua quá trình phiên mã ngược thành chuỗi DNA, sau đó khuếch đại bằng phản ứng chuỗi trùng hợp PCR. Với mỗi chu kỳ khuếch đại, bộ đọc tín hiệu trong máy PCR sẽ ghi nhận lại tín hiệu huỳnh quang từ mẫu dò đặc hiệu với vật liệu di truyền của virus viêm gan C. Tín hiệu huỳnh quang này được máy xét nghiệm sử dụng để tính toán nồng độ virus HCV trong mẫu bệnh phẩm của người bệnh.

Nhìn chung, xét nghiệm HCV RNA có mang lại một số lợi ích sau:

• Xác định được số lượng, nồng độ virus HCV trong máu;
• Góp phần xác định được viêm gan C là cấp hay mãn tính;
• Theo dõi, tiên lượng và đánh giá mức độ đáp ứng điều trị của từng người bệnh.

Xét nghiệm viêm gan C tìm RNA của virus được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Người bệnh có biểu hiện, triệu chứng của viêm gan C cấp tính;
• Người bệnh có những yếu tố gợi ý, nghi ngờ phơi nhiễm virus viêm gan C;
• Xét nghiệm kháng thể anti-HCV dương tính;
• Chỉ định trong đánh giá và theo dõi bệnh nhân đang điều trị viêm gan C.

Đối với xét nghiệm HCV RNA định tính: Nếu trong máu người bệnh có sự hiện diện của HCV, xét nghiệm này sẽ cho kết quả dương tính. Ngược lại, xét nghiệm cho ra âm tính khi không phát hiện sự hiện diện của virus hoặc nồng độ virus trong máu còn thấp. Một vấn đề cần phải lưu ý là kết quả xét nghiệm viêm gan C tìm RNA virus định tính vẫn có thể dương tính ngay cả khi tải lượng virus đã giảm mạnh sau khi được điều trị.

Nếu kết quả HCV RNA định tính là dương tính, người bệnh sẽ được chỉ định xét nghiệm HCV RNA định lượng. Do đó, hiện nay nhiều bác sĩ chuyên khoa thường bỏ qua xét nghiệm định tính mà chỉ định định lượng HCV RNA ngay thời điểm ban đầu.

Kết quả xét nghiệm HCV RNA định lượng cho thấy tải lượng virus viêm gan trong cơ thể người bệnh. Tuy nhiên, dù thấp hay cao thì tải lượng virus vẫn không phản ánh mức độ gây hại cho gan. Ngoài ra, xét nghiệm định lượng virus HCV của người bệnh trước khi điều trị sẽ giúp bác sĩ theo dõi tải lượng virus người bệnh trong và sau khi điều trị.

Sau khi có kết quả xét nghiệm HCV RNA và xác định sự hiện diện của HCV, các bác sĩ chỉ định xét nghiệm để tìm ra chính xác người bệnh nhiễm chủng virus viêm gan C nào. Việc này giúp bác sĩ lên kế hoạch cụ thể cho quá trình điều trị.

Một số lưu ý khác:

• Mục tiêu của quá trình điều trị là giảm tải lượng virus HCV cho đến khi tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện, điều này được gọi tắt là chỉ số SVR;
• SVR xảy ra khi tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện trong 12 tuần hoặc lâu hơn tùy theo phác đồ điều trị của người bệnh;
• Đạt được SVR cho thấy hiệu quả điều trị, đồng nghĩa người bệnh không còn bị viêm gan C hoặc phương pháp điều trị đã chữa khỏi bệnh viêm gan C;
• Tuy nhiên, một số trường hợp mặc dù đã đạt được SVR những vẫn có khả năng tái nhiễm chủng virus viêm gan C khác. Do đó, người bệnh phải thay đổi lối sống để phòng ngừa lây nhiễm HCV, bao gồm không tiêm chích ma túy, đảm bảo quan hệ tình dục an toàn, không xăm trổ, xỏ khuyên tai...

Xem thêm: 5 lý do bạn nên xét nghiệm viêm gan C

Sau 2 tuần kể từ thời điểm phơi nhiễm với virus, xét nghiệm viêm gan C HCV RNA có thể cho kết quả dương tính, thời điểm này cơ thể chưa sản xuất ra kháng thể anti-HCV (xuất hiện sau 5-10 tuần). Do đó, bệnh nhân sẽ được chẩn đoán là viêm gan C cấp tính khi HCV RNA dương tính và anti-HCV âm tính.

Khả năng diễn tiến sang thể viêm gan mạn của virus HCV là cao nhất khi so với các loại virus viêm gan khác. Có đến 80% trường hợp sẽ chuyển sang giai đoạn viêm gan C mạn tính. Lúc này, kết quả xét nghiệm viêm gan C của người bệnh sẽ bao gồm HCV RNA dương tính và anti-HCV cũng dương tính. Đối với những trường hợp này, xét nghiệm HCV RNA có thể thay thế bằng xét nghiệm tìm kháng nguyên lõi của virus viêm gan C (HCV core-Ag).

Đối với trẻ em dưới 18 tháng tuổi được chẩn đoán là nhiễm HCV khi có ít nhất 2 lần xét nghiệm HCV RNA dương tính. Thời điểm chỉ định xét nghiệm viêm gan C bao gồm khi trẻ 6 tháng và 12 tháng tuổi.

Đối với trẻ trên 18 tháng tuổi chỉ chẩn đoán nhiễm HCV khi HCV RNA dương tính và anti-HCV dương tính.

Chỉ định điều trị:

• Người bệnh sẽ được chỉ định phác đồ điều trị viêm gan C khi có xét nghiệm HCV RNA dương tính và anti-HCV dương tính;
• Trước khi bắt đầu điều trị, người bệnh cần phải được theo dõi xét nghiệm HCV RNA trong thời gian ít nhất 12 tuần kể từ thời điểm chẩn đoán lần đầu tiên. Việc này nhằm mục đích xác định khả năng thải trừ virus tự nhiên của cơ thể, trường hợp xét nghiệm HCV RNA vẫn còn dương tính sau 12 tuần theo dõi thì mới bắt đầu điều trị.

Theo dõi sau điều trị: Bệnh nhân sẽ được công nhận điều trị khỏi viêm gan siêu vi C khi đạt được ngưỡng đáp ứng virus bền vững. Khi đó, tải lượng HCV RNA phải dưới ngưỡng phát hiện (<15 IU/ml) ở tuần thứ 12 sau khi kết thúc điều trị, gọi là SVR 12. Riêng trường hợp sử dụng phác đồ điều trị có Peginterferon thì tải lượng HCV RNA phải dưới ngưỡng phát hiện ở tuần thứ 24 sau khi kết thúc điều trị, gọi là SVR 24.

Chỉ định thay đổi phác đồ điều trị: Ở thời điểm tuần thứ 4 của quá trình điều trị, nếu kết quả xét nghiệm viêm gan C định lượng HCV RNA trên ngưỡng thì cần xét nghiệm định lượng lại vào tuần thứ 8. Nếu tải lượng HCV RNA tăng trên 10 lần thì ngừng phác đồ điều trị hiện tại và thay thế bằng một phác đồ khác.

Một số yếu tố cần lưu ý, bao gồm:

• RNA của virus viêm gan C là vật liệu di truyền không bền vững, dễ bị phân hủy. Do vậy, xét nghiệm viêm gan C tìm HCV RNA nên được thực hiện càng sớm càng tốt sau thời điểm lấy mẫu;
• Mẫu xét nghiệm HCV RNA có thể là huyết tương hoặc huyết thanh, tuy nhiên sự hình thành cục máu đông có thể làm giảm tải lượng virus. Do vậy khuyến khích sử dụng ống EDTA để thực hiện xét nghiệm;
• Không sử dụng ống chống đông Heparin do khả năng ức chế phản ứng PCR.

Viêm gan C nếu được phát hiện sớm, điều trị kịp thời có thể trả lại lá gan khỏe mạnh cho người bệnh. Vì vậy, quá trình lấy mẫu, bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm làm xét nghiệm viêm gan C phải đảm bảo các yêu cầu sau:

• Lấy mẫu: Lấy khoảng 2ml máu toàn phần, sau đó cho vào ống EDTA hoặc ống Serum;
• Bảo quản, vận chuyển: Bảo quản mẫu ở nhiệt độ phòng từ 18-25 độ C, thời gian tối đa là 24 giờ phải chuyển đến phòng xét nghiệm. Đôi khi mẫu có thể bảo quản trong tủ mát, nhiệt độ 2-8 độ C và vận chuyển đến phòng xét nghiệm trong vòng 2 ngày. Những trường hợp bất khả kháng không thể vận chuyển đúng quy định, nhân viên lấy mẫu có thể tách huyết tương hoặc huyết thanh và bảo quản ở nhiệt độ -20 độ C cho đến khi vận chuyển.

Xét nghiệm viêm gan C HCV RNA là một loại xét nghiệm sinh học phân tử để khẳng định người bệnh có nhiễm virus viêm gan C hay không. Xét nghiệm này thực hiện bằng phương pháp RT-PCR. Để đảm bảo kết quả chính xác, phục vụ cho việc thăm khám và điều trị bệnh thì bạn nên đến các trung tâm y tế uy tín để thực hiện.