Cách chăm sóc bàn chân người bệnh tiểu đường

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc - Bác sĩ Nội tổng quát - Nội tiết - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Biến chứng tiểu đường có thể là loét bàn chân, cắt cụt chi. Người bệnh đái tháo đường khi bị tổn thương loét bàn chân có nguy cơ cắt cụt chi cao gấp 10-15 lần so với người bình thường. Đặc biệt, khi bị bội nhiễm, tổn thương loét làm tăng nguy cơ cắt cụt chi ở bệnh nhân đái tháo đường. Tuy nhiên, hầu hết các tổn thương này đều có thể phòng ngừa được nếu người bệnh biết cách chăm sóc biến chứng loét tiểu đường.

Những nguyên nhân gây ra biến chứng loét bàn chân ở người bệnh tiểu đường bao gồm:

• Tổn thương thần kinh ngoại biên: có thể xảy ra ở bất kỳ người bệnh đái tháo đường nào, biến chứng tiểu đường này làm giảm khả năng cảm nhận cảm giác ở bàn chân như đau, nóng, lạnh; người bệnh không thể cảm nhận được bàn chân của mình đã bị tổn thương. Khi chân sưng to lên hoặc nhiễm trùng nặng sẽ làm cho việc điều trị trở nên khó khăn.
• Loét bàn chân tiểu đường thường gặp ở đầu các xương bàn chân, ngón chân cái, gót chân hay các vết chai ở chân, giữa các ngón chân.
• Tổn thương mạch máu: người bệnh tiểu đường thường dễ bị xơ vữa động mạch, các mạch máu bị hẹp hoặc tắc sẽ làm giảm lượng máu đến bàn chân. Điều này làm các vết loét bàn chân tiểu đường lâu lành.
• Nhiễm trùng: người bệnh tiểu đường dễ bị nhiễm trùng hơn so với người bình thường do lượng đường trong máu cao làm vi khuẩn phát triển. Lượng máu đến bàn chân kém làm cho các tổn thương ở bàn chân lâu lành hơn. Chỉ cần một vết thương nhỏ cũng có thể gây ra nhiễm trùng và loét bàn chân tiểu đường. Nếu nhiễm trùng kết hợp với thiếu máu thì nguy cơ gây cắt cụt chi là rất cao.
• Chai chân thường là dấu hiệu đầu tiên có thể dẫn đến viêm loét bàn chân tiểu đường. Nếu vết chai này đỏ và gây đau hoặc da chân đổi màu hoặc tiết dịch có mùi hôi ...thường là dấu hiệu chỉ điểm bạn có thể mắc bệnh đái tháo đường.

2.1. Dùng thuốc kháng sinh

• Dùng thuốc hạ đường huyết
• Bác sĩ có thể kê đơn thêm thuốc kháng sinh đường uống hoặc các kem bôi tại chỗ chứa kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn và giúp vết thương lành nhanh hơn.

2.2. Kiểm tra bàn chân hàng ngày

• Tự kiểm tra từ trên xuống dưới bàn chân. Có thể nhờ người thân nhìn giúp vết loét bàn chân tiểu đường nếu không nhìn thấy rõ. Theo trường Đại học American College of Foot and Ankle Surgeons, khám định kì bàn chân được thực hiện bởi bác sỹ chuyên khoa phẫu thuật bàn chân và mắt cá chân có thể giảm nguy cơ cắt cụt chi 45-85%.
• Nên chọn một thời điểm cố định trong ngày để dễ nhớ, chọn nơi có ánh sáng tốt, sử dụng một chiếc gương để dễ quan sát loét bàn chân tiểu đường.
• Cần kiểm tra cả những kẽ chân, kẽ móng xem có vết xước, vết chai sạn, vết rộp...Kiểm tra da có bị khô nứt, bị đỏ, nóng hay bị căng khi sờ bất cứ vùng nào của bàn chân.
• Kiểm tra sự phát triển của móng chân có bất thường, móng quặp vào trong không.

2.3. Vệ sinh bàn chân sạch sẽ

• Sử dụng xà phòng nhẹ và nước ấm (khoảng 37 độ C là tốt nhất) để rửa chân mỗi ngày, chú ý lau thật khô, nhẹ nhàng, không cọ xát mạnh.
• Rửa và khử trùng vết thương bằng nước muối sinh lý hoặc povidon iod tối thiểu 2 lần mỗi ngày, chú ý lau thật khô, nhẹ nhàng, không cọ xát mạnh.
• Hạn chế rửa vết thương bằng oxy già trừ trường hợp được bác sĩ chỉ định.
• Sau khi vệ sinh sạch vết thương, dùng bông gạc vô trùng có chứa canxi alginate hoặc bạc sulphadiazine để băng bó lại vết thương nhưng không nên băng quá chặt.
• Nếu da quá khô có thể sử dụng các loại kem giữ ẩm da, đặc biệt chú ý vùng gót chân, không thoa lên kẽ chân.
• Nếu phát hiện vết loét bàn chân tiểu đường có dấu hiệu chảy máu, nhiễm trùng, xuất hiện mủ hoặc đốm đen hoại tử, người bệnh cần tái khám để được chỉ định thêm thuốc phù hợp.
• Tuyệt đối không tự ý cắt, lọc bỏ các đốm đen hoại tử nếu chưa được bác sĩ hướng dẫn trước đó.

2.4. Bảo vệ đôi chân với giày và tất

• Luôn mang giày dép để tránh đạp lên các mảnh chai, vật sắc nhọn mà người bệnh không nhìn thấy được. Không nên mang dép kẹp vì có thể gây biến chứng loét ở giữa ngón cái và ngón thứ hai.
• Luôn mang tất để giữ ấm và bảo vệ chân, tất cần mềm mại và dệt bằng sợi tự nhiên, không có đường may. Thay tất sạch và khô mỗi ngày.
• Tránh mang giày quá chật vì dễ gây các vết phồng rộp ở da; luôn mang tất khi cần phải mang giày để tránh phồng chân.
• Cần kiểm tra giày trước khi mang để đảm bảo không có bất cứ vật nào trong giày như cát bụi, côn trùng... có thể gây tổn thương đôi chân vì bạn có thể không cảm nhận được những vật nhỏ trong giày
• Đừng để chân bị ẩm bởi mưa và tuyết. Không đi chân trần dù ở trong nhà

Cách chọn giày:

• Chọn giày phải kín ngón và gót.
• Chọn giày bằng da mềm mại, bên trong không bị gồ.
• Đảm bảo giày rộng hơn ít nhất 1,3cm so với bàn chân, nên thử giày vào buổi chiều.
• Cẩn thận với nhiệt độ

2.5. Giữ cho mạch máu được lưu thông dễ dàng hơn

• Nâng cao chân bằng 1 chiếc ghế khi ngồi.
• Không ngồi bắt chéo chân trong thời gian quá lâu.
• Không đi những đôi tất chật hoặc thắt nút quanh cổ chân.
• Cử động ngón chân và mắt cá chân trong 5 phút 2-3 lần trong ngày. Tập vận động bàn chân hàng ngày để tăng lưu thông mạch máu ở bàn chân như: đi bộ, đạp xe,...

2.6. Phòng tránh bỏng chân

• Kiểm tra nhiệt độ nước trước khi tắm, rửa bằng cách dùng nhiệt kế hoặc mu tay, khuỷu tay. Nhiệt độ nước không nóng quá cũng không lạnh quá. Khoảng 40 độ C là tốt nhất.
• Không sưởi ấm chân bằng các phương pháp như sưởi bằng lò than, sưởi bằng viên gạch nung nóng, xông hơi bàn chân bằng nước nóng, ngâm chân trong nước nóng đốt lá ngải hơ chân, tắt chăn điện...vì dễ gây bỏn vết loét bàn chân tiểu đường.
• Thoa kem chống nắng lên chỗ da để trần khi đi ra nắng.

2.7. Đến cơ sở y tế khi gặp những biến chứng tiểu đường

Khi gặp biến chứng tiểu đường như tổn thương da, hay có cục chai sần ở bàn chân... không nên tự xử lý tại nhà mà phải đi khám ở cơ sở y tế để được điều trị kịp thời và được hướng dẫn chăm sóc để tránh biến chứng nặng hơn.

Tại bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec luôn triển khai gói sàng lọc đái tháo đường, rối loạn mỡ máu nhằm giúp phát hiện sớm tình trạng tiền đái tháo đường, phân loại chính xác type tiểu đường, xây dựng chế độ dinh dưỡng, theo dõi giảm thiểu các nguy cơ, biến chứng do tiểu đường gây ra.

XEM THÊM:

• Bệnh lý bàn chân ở người bệnh đái tháo đường
• Tê bì tay chân: Cảnh giác biến chứng tiểu đường
• Thực phẩm tốt và không tốt cho bệnh nhân đái tháo đường