Vì sao người đái tháo đường dễ bị gãy xương?

Bài viết bởi Bác sĩ chuyên khoa I Võ Khắc Khôi Nguyên - Bác sĩ chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Đái tháo đường là một nhóm bệnh chuyển hóa gây tăng đường huyết mãn tính do sự bài tiết insulin bị khiếm khuyết hoặc đề kháng insulin. Tăng đường huyết mãn tính gây ra rối loạn chức năng nhiều cơ quan khác nhau, đặc biệt là mắt (bệnh võng mạc đái tháo đường và đục thủy tinh thể), thận (bệnh thận đái tháo đường), dây thần kinh (bệnh thần kinh đái tháo đường), tim mạch (bệnh cơ tim đái tháo đường). Ngoài ra, đái tháo đường đã được tìm thấy có liên quan đến các bệnh xương chuyển hóa, loãng xương và gãy xương.

Bệnh đái tháo đường không chỉ làm nặng thêm tình trạng thưa xương (điểm T trong khoảng -1 đến -2,5) và chứng loãng xương (điểm T ≤ -2,5), mà còn là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng suy yếu bộ xương. Tuy nhiên, sự suy giảm sức mạnh bộ xương khác nhau giữa đái tháo đường type 1 và type 2.

Ở đái tháo đường type 1, còn gọi là đái tháo đường phụ thuộc insulin, tình trạng thiếu insulin dẫn đến tăng đường huyết ở người trẻ. Bên cạnh các biến chứng thần kinh thông thường, cả bệnh nhân nam và nữ mắc đái tháo đường type 1 biểu hiện khối lượng xương thấp ở khớp hông, cổ xương đùi và cột sống, cuối cùng có thể dẫn đến tăng tỷ lệ gãy xương.

Ngược lại, ở đái tháo đường type 2 (đái tháo đường không phụ thuộc insulin) có sự gia tăng mật độ xương ở cổ xương đùi. Một số báo cáo khác lại ghi nhận mật độ xương hông thấp đáng kể ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 khi so sánh với người bình thường cùng lứa tuổi. Hơn nữa, người đái tháo đường type 2 có nguy cơ gãy xương gia tăng tại một số vị trí, bao gồm cột sống và khớp hông. Tuy nhiên, những gãy xương và té ngã này có thể là do suy giảm thị lực (do bệnh võng mạc đái tháo đường và đục thủy tinh thể), mất cân bằng dáng đi (do bệnh lý thần kinh ngoại biên) và thừa cân, tất cả đều là những đặc điểm lâm sàng phổ biến ở người đái tháo đường type 2. Bệnh lý thần kinh ngoại biên ở đái tháo đường type 2 cũng có thể dẫn đến sự phá hủy cục bộ xương xung quanh các khớp chịu trọng lượng (đặc biệt là ở mắt cá chân và bàn chân), được gọi là bệnh xương khớp Charcot, có thể gây đau, gãy xương và biến dạng khớp.

Đái tháo đường type 1 thường xảy ra ở người trẻ trước khi bộ xương đạt được khối lượng xương đỉnh. Trong khi đái tháo đường type 2 thường gặp ở người trưởng thành đã đạt được khối lượng xương đỉnh. Do đó, đái tháo đường type 1 và 2 gây ra các tổn thương về xương ở các mức độ khác nhau. Cụ thể, ở cả hai giới tính, mật độ xương ở cổ xương đùi người đái tháo đường type 1 thấp hơn đáng kể so với type 2. Sự khác biệt về mức độ nghiêm trọng này có thể là do bệnh nhân đái tháo đường type 1 thiếu hụt insulin, đây là yếu tố tạo xương có khả năng kích thích tăng sinh và biệt hóa tế bào tạo xương. Ngoài ra, sự khác nhau về thời gian mắc bệnh của đái tháo đường type 1 và type 2 có thể góp phần vào kết quả và tiên lượng khác nhau trên biến cố về xương.

Ngoài mật độ khoáng xương thấp, một số vấn đề khác như tuổi tác, giới tính, trọng lượng cơ thể, tiền sử gãy xương trước đó, hút thuốc lá, sử dụng corticosteroid và viêm khớp dạng thấp được coi là yếu tố nguy cơ của gãy xương do loãng xương. Cả hai type của bệnh đái tháo đường đều chứa đựng các yếu tố nguy cơ gãy xương do loãng xương. Những bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường type 1, nguy cơ gãy xương tăng 1,3-3 lần đối với bất kỳ gãy xương nào và tăng 2,4 lần đối với gãy xương bàn chân. Nghiêm trọng hơn, nó tăng nguy cơ gãy xương hông lên 6 đến 9 lần.

Thuốc hạ đường huyết uống Thiazolidinediones (TZD) sử dụng trong điều trị bệnh nhân đái tháo đường type 2, đã được báo cáo làm tăng gãy xương ở cả nam và nữ. Thiazolidinediones trực tiếp làm giảm sự hình thành xương bằng cách định hướng các tế bào gốc trung mô là tế bào mỡ thay vì tạo nguyên bào xương.

Tăng chu chuyển xương, giảm mật độ khoáng xương do cường cận giáp thứ phát ở bệnh thận đái tháo đường cũng là nguyên nhân làm cho bệnh nhân đái tháo đường dễ bị gãy xương. Mặt khác, bệnh thần kinh ngoại biên tiểu đường gây ra sự bất động của bệnh nhân và giảm mật độ xương, và bệnh thần kinh tự trị làm tăng nguy cơ gãy xương do hạ huyết áp tư thế gây ngã.

Tóm lại, đái tháo đường cũng là bệnh ngày càng phổ biến của xã hội hiện đại, với tỷ lệ mắc bệnh và tử vong đáng kể. Những năm gần đây, người ta đã thấy rõ cả bệnh đái tháo đường type 1 và type 2 đều làm tăng nguy cơ gãy xương liên quan đến loãng xương. Mặc dù cơ chế sinh bệnh có thể khác biệt, nhưng cả hai loại đái tháo đường đều làm suy giảm sức mạnh của bộ xương, dẫn đến tăng nguy cơ gãy xương.

Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park có triển khai dịch vụ tầm soát loãng xương. Bằng việc phát hiện sớm và điều trị loãng xương kịp thời sẽ giúp giảm nguy cơ gãy xương ở người đái tháo đường hiệu quả.