Làm thế nào khi bị dị ứng thức ăn?

Dị ứng thức ăn là hiện tượng xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với một loại protein đặc biệt có trong thành phần thức ăn và cơ thể đưa vào người. Khi bị dị ứng thức ăn, cho dù chỉ là một lượng nhỏ thức ăn cũng khiến cơ thể có những biểu hiện của bệnh nên cần phải lưu ý hết sức khi chọn thực phẩm để sử dụng.

Dị ứng thức ăn được định nghĩa là phản ứng của hệ miễn dịch khi cơ thể nhận diện sai lầm một loại thực phẩm là có hại. Bệnh có 2 dạng là cấp tính và mãn tính, cấp tính thì thời gian xảy ra bệnh rất đột ngột còn mãn tính sẽ kéo dài trong một thời gian khá lâu. Những biểu hiện của bị dị ứng thức ăn cấp tính có thể dẫn đến hậu quả là sốc phản vệ gây nguy hiểm cho tính mạng người bệnh. Bệnh dị ứng thức ăn phổ biến đối với trẻ em, nhất là trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi, tuy nhiên bệnh cũng xảy ra với trẻ lớn hơn và cả người lớn.

Về cơ chế dị ứng thức ăn, nguyên nhân thức ăn gây dị ứng cho cơ thể con người là do trong nó có chứa nhiều histamin hay trong quá trình chuyển hóa thức ăn làm sản sinh ra histamin và những chất hóa học trung gian làm giãn mao mạch, thoát huyết tương và những tế bào khác. Kết quả là sự thoát ra này làm đọng lại các chất trong cơ thể, phù nề tại chỗ hoặc khắp cơ thể. Những chất trung gian hóa học này đã gây nên những biểu hiện của bệnh như sung huyết, tiết dịch, dị ứng thức ăn nổi mẩn ngứa, dị ứng thức ăn nổi mề đay, co thắt cơ trơn làm cho đau bụng, buồn nôn, khó thở...

Theo nghiên cứu, những chất có trong thức ăn gây dị ứng thức ăn là những protein có nguồn gốc từ động vật và thực vật. Đặc điểm của loại protein này là bền với nhiệt nên khi đã nấu thức ăn kĩ ở nhiệt độ cao, protein vẫn giữ được cấu trúc ban đầu và làm chúng ta bị dị ứng thức ăn. Một đặc điểm gây bệnh dị ứng thức ăn khác của loại protein này đó là nó không bị phân hủy bởi men tiêu hóa và axit trong dạ dày.

Dị ứng thức ăn thường có những biểu hiện sau đây:

• Nổi mề đay, ngứa ngáy, có thể là ngứa ran và ngứa trong miệng
• Chóng mặt, choáng, ngất xỉu
• Thở khò khè, khó thở, nghẹt mũi
• Đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, nôn
• Sưng vùng môi, mặt, lưỡi, cổ họng và những phần khác của cơ thể
• Sốc phản vệ, đây là dấu hiệu nguy hiểm đe dọa tính mạng con người vì nó gây ra co thắt đường hô hấp, sưng cổ họng, khó thở, tụt huyết áp, bất tỉnh... nên cần được điều trị sớm nhất có thể.

Một số bệnh nhân có thể có những triệu chứng muộn của bệnh sau vài ngày ăn phải thức ăn dị ứng như:

• Viêm da
• Hen phế quản
• Viêm mũi dị ứng
• Viêm xoang
• Ho dai dẳng, chảy nước mũi
• Táo bón
• Ra mồ hôi
• Biếng ăn
• Giảm tập trung, ngủ kém

Mức độ nặng của biểu hiện bị dị ứng thức ăn phụ thuộc vào thời gian cơ thể phản ứng lại thức ăn, cơ địa của bệnh và hàm lượng thức ăn được đưa vào cơ thể.

Có những câu hỏi do các bậc phụ huynh đặt ra đó là cách chữa dị ứng thức ăn nhanh nhất là gì hay trẻ bị dị ứng thức ăn uống thuốc gì, tuy nhiên cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào đưa ra cách chữa dị ứng thức ăn và cũng chưa có thuốc để phòng ngừa phản ứng của cơ thể đối với thức ăn.

Mặc dù vậy, cũng có những điều cần phải tuân theo để quản lý tình trạng dị ứng thức ăn của bệnh nhân, bao gồm:

• Đọc thành phần trên bao bì thức ăn một cách kỹ càng để đảm bảo không chứa những loại thức ăn có khả năng gây dị ứng cho cơ thể, thường là những loại thực phẩm sau: Sữa bò, trứng, cá, đậu phộng, đậu nành, động vật có vỏ, hạt cây, múa mì. Khi đi ăn tại nhà hàng hoặc ở nơi khác cần phải hỏi rõ thành phần chế biến để tránh tiếp xúc với loại protein gây ra dị ứng thức ăn.
• Không ăn những thực phẩm hư hỏng, hết hạn sử dụng.
• Tìm hiểu về cách dùng thuốc tiêm chống dị ứng và luôn mang theo thuốc trong người để đề phòng bị dị ứng thức ăn, ví dụ như thuốc epinephrine auto injectable được sử dụng khi có phản ứng phản vệ.
• Vệ sinh những dụng cụ nhà bếp trước khi nấu và chế biến thức ăn cho trẻ.
• Thông báo cho giáo viên, người trông trẻ về tình trạng dị ứng thức ăn của bé.

Phòng tránh dị ứng thức ăn ở trẻ trong giai đoạn sơ sinh là cực kỳ quan trọng vì theo tiến trình dị ứng, nếu trẻ bị dị ứng thức ăn từ nhỏ sẽ có khả năng cao mắc những bệnh dị ứng khác trong quá trình phát triển của mình như viêm mũi dị ứng, chàm, hen phế quản. Do đó cần ngăn ngừa dị ứng thức ăn cho trẻ từ lúc nhỏ bằng những biện pháp sau:

• Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, loại những tác nhân gây dị ứng thức ăn trong thành phần bữa ăn của người mẹ đang cho con bú.
• Khi mẹ không có sữa để cho con bú, nên sử dụng những loại sữa giảm tính dị ứng với đạm thủy phân và tránh việc sử dụng sữa bò.

• Không nên cho bé ăn dặm trước 6 tháng tuổi mà chỉ nên cho trẻ ăn dặm từ từ với mỗi tuần một loại thức ăn mới để hạn chế những thức ăn gây dị ứng cho trẻ. Tránh những thực phẩm gây dị ứng như lòng trắng trứng, hải sản, lạc cho đến khi trẻ sau 12 tháng tuổi.
• Khi trẻ đã bắt đầu vào thời kỳ ăn dặm, nên cho trẻ ăn những loại thực phẩm ít gây dị ứng như gạo và các loại củ, đồng thời hạn chế những thức ăn chế biến công nghiệp như thịt lợn xông khói, thịt muối, thực phẩm có chứa chất nhuộm màu, gia vị nhân tạo.
• Khi có triệu chứng bất thường gợi ý đến dị ứng thức ăn, cần cho trẻ ngừng ăn loại thức ăn đó và theo dõi tình trạng bệnh để đưa đến cơ sở y tế kịp thời.
• Những loại thức ăn có mẫn cảm chéo với thức ăn gây dị ứng cho trẻ cũng cần được tránh như sữa dê với sữa bò, thịt bò với thịt cừu, các loại cá...
• Việc loại trừ một số thực phẩm ra khỏi khẩu phần ăn nên việc bổ sung vitamin và muối khoáng theo chỉ định của bác sĩ cũng cực kỳ quan trọng trong việc chữa trị bệnh.

Dị ứng thức ăn là một trong những loại dị ứng rất phổ biến, nhất là đối với trẻ em. Vì vậy, cần thận trọng trong việc sử dụng thực phẩm và khi có những dấu hiệu bị dị ứng thức ăn cần đưa đến cơ sở y tế sớm nhất để được chẩn đoán và điều trị. Bên cạnh đó, không cần đến khi triệu chứng dị ứng thức ăn xuất hiện, việc phòng tránh bệnh cũng rất quan trọng đối với việc bảo vệ sức khỏe của trẻ.