Làm sao để phát hiện và điều trị viêm não Nhật Bản?

Viêm não Nhật Bản là một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính lây truyền qua đường máu, do loại virus viêm não Nhật Bản gây ra. Đây là một căn bệnh nguy hiểm, nó có thể để lại di chứng nặng nề, đặc biệt nếu không được điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể tử vong.

Việc phát hiện bệnh sớm là điều hết sức quan trọng, bởi với những căn bệnh cấp tính như Viêm não Nhật Bản, nếu phát hiện và điều trị không kịp thời có thể để lại những di chứng sau khi khỏi bệnh, thậm chí có thể gây tử vong cho bệnh nhân.

Các dấu hiệu để phát hiện và chẩn đoán chính xác bệnh bao gồm:

Các dấu hiệu lâm sàng:

• Hội chứng nhiễm khuẩn nhiễm độc toàn thân nặng: Bệnh nhân có biểu hiện sốt cao đột ngột, liên tục, đau nhức đầu nhiều. Xét nghiệm công thức máu thấy số lượng bạch cầu tăng, bạch cầu đa nhân trung tính tăng cao.
• Hội chứng tâm thần kinh: Ban đầu là những dấu hiệu của tình trạng tổn thương não lan tỏa với các biểu hiện rối loạn ý thức ở nhiều mức độ khác nhau và hội chứng màng não. Sau đó, bệnh nhân có những biểu hiện của hội chứng thần kinh khu trú.
• Rối loạn thần kinh thực vật nặng: da bệnh nhân lúc đầu bị xung huyết đỏ, sau đó thay đổi thất thường, lúc đỏ, lúc tái, kèm theo hiện tượng vã mồ hôi, rối loạn hô hấp và tuần hoàn.

Các xét nghiệm viêm não Nhật Bản:

• Phân lập virus từ máu, từ dịch não tủy (xét nghiệm dịch não tủy) trong 2 - 3 ngày đầu của bệnh. Với những trường hợp bệnh nhân đã chết, nhưng nghi ngờ do viêm não Nhật Bản có thể làm xét nghiệm phân lập virus từ não tử thi trong vòng 2 giờ đầu kể từ khi bệnh nhân tử vong.
• Phản ứng huyết thanh:
• Phản ứng kết hợp bổ thể.
• Phản ứng ngưng kết hồng cầu.
• Phản ứng trung hòa.
• Xét nghiệm ELISA.
• Chẩn đoán hình ảnh: trên hình ảnh chụp cắt lớp vi tính và cộng hưởng từ não sẽ có thấy có hiện tượng giảm tỷ trọng lan tỏa, các khe cuống não rộng hơn, hệ thống não thất hơi xẹp xuống. Và không bao giờ thấy dấu hiệu của khối choán chỗ.

Yếu tố dịch tễ:

• Bệnh thường phát sinh vào mùa hè.
• Bệnh thường xảy ra ở trẻ nhỏ từ 2 - 12 tuổi.

Trong các yếu tố nêu trên, yếu tố dịch tễ chỉ giúp định hướng, còn để chẩn đoán chính xác bệnh viêm não Nhật Bản cần dựa vào các dấu hiệu lâm sàng kết hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng. Chính vì vậy khi phát hiện trẻ nhỏ có những dấu hiệu nghi ngờ bị viêm não Nhật Bản, gia đình cần đưa trẻ tới các cơ sở y tế thăm khám ngay.

Cho tới hiện nay, vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu dành cho căn bệnh Viêm não Nhật Bản. Chính vì vậy, việc điều trị viêm não Nhật Bản chủ yếu là:

• Chống phù nề não.
• Điều trị triệu chứng.
• Chống bội nhiễm.

2.1. Điều trị chống phù não

Điều trị chống phù não cho bệnh nhân viêm não Nhật Bản như sau:

• Truyền các loại dịch ưu trương để làm tăng áp lực thẩm thấu máu, nhằm rút nước ở các tổ chức, tế bào và trong khoang gian bào vào lòng mạch, qua đó chống phù nề não. Loại dịch được sử dụng ở đây là Manitol 20% với liều lượng từ 1 - 2 g/kg cân nặng, tốc độ truyền lớn, có thể cho chảy nhanh chóng.
• Với những trường hợp đã bị phù não nặng, bệnh nhân có biểu hiện co giật thì sử dụng Corticoid để giúp làm bình thường hóa sự thẩm thấu của mạch máu, chống lại sự tích lũy nước và muối ở tổ chức não. Có thể lựa chọn sử dụng Dexamethason hoặc Solumedrol.

2.2. Điều trị triệu chứng

Bệnh nhân viêm não Nhật Bản cần được điều trị các triệu chứng sau:

An thần, cắt cơn co giật bằng

• Seduxen qua sonde hoặc tiêm tĩnh mạch, tiêm bắp.
• Có thể sử dụng dung dịch liệt hạch truyền tĩnh mạch nhỏ giọt đó là: Aminazin + Thiantan + Spartein với liều lượng của Aminazin là từ 3 - 7 mg/kg cân nặng trong vòng 24 giờ.
• Trong trường hợp bệnh nhân co giật nhiều thì sử dụng Gardenal.

Hạ nhiệt độ

Do bệnh nhân bị viêm não Nhật Bản thường sốt cao liên tục, nên cần phải hạ nhiệt độ cho bệnh nhân bằng các cách sau:

• Cởi bớt quần áo cho bệnh nhân.
• Tiến hành chườm vào cổ, nách, bẹn,...
• Quạt.
• Xoa cồn long não.
• Sử dụng các loại thuốc hạ sốt qua: Đường uống qua sonde dạ dày; Thụt giữ qua trực tràng; Truyền tĩnh mạch.

Thuốc hạ sốt có thể sử dụng như Efferalgan dung dịch 5ml/lần, 2 - 3 lần/24 giờ hoặc viên đạn Efferalgan 1 - 2 viên đạn/24 giờ.

Hồi sức hô hấp và tim mạch

• Cho bệnh nhân thở oxy.
• Hút đờm dãi.
• Luôn sẵn sàng hô hấp viện trợ khi bệnh nhân bị rối loạn nhịp thở nặng hoặc ngừng thở.
• Cần bổ sung nước và điện giải kịp thời theo xét nghiệm hematocrit và điện giải đồ.
• Sử dụng các thuốc trợ tim mạch như Spartein, Ouabain.
• Trong trường hợp cần thiết có thể sử dụng các thuốc vận mạch như Noradrenalin, Dopamin, Aramin.

2.3. Ngăn ngừa bội nhiễm, dinh dưỡng và chống loét

• Sử dụng kháng sinh phổ rộng như Cephalosporin thế hệ 3 hoặc Ampicillin theo trọng lượng cơ thể bệnh nhân. Thuốc kháng sinh không có tác dụng diệt virus viêm não Nhật Bản. Việc sử dụng kháng sinh trong trường hợp này là để nhằm phòng chống những loại vi khuẩn cơ hội tấn công gây bệnh khi cơ thể bệnh nhân đang suy yếu.
• Thường xuyên lau rửa da, vệ sinh răng miệng cho bệnh nhân.
• Đặt sonde tiểu.
• Sử dụng đệm cao su bơm hơi hoặc đệm nước để vào các điểm tỳ đè (như vùng mông, gót chân,...) và thường xuyên thay đổi tư thế cho bệnh nhân để phòng tránh hiện tượng loét các điểm tỳ đè.
• Đồng thời cần có chế độ dinh dưỡng phù hợp cho bệnh nhân, đảm bảo cung cấp đủ đạm và các vitamin để bệnh nhân có đủ sức khỏe vượt qua bệnh tật. Cho bệnh nhân ăn qua sonde dạ dày 4 lần/ngày.

Đây là một căn bệnh nguy hiểm, nên việc phòng bệnh cần được chú trọng

3. Phòng bệnh viêm não Nhật Bản?

Cần phòng chống trung gian truyền bệnh

Đối với các khu vực như ao hồ, đầm sông nên thường xuyên vệ sinh, làm sạch rong rêu. Các nguồn nước nhỏ hơn như vũng nước, bể nước hoặc bể cá cảnh trong nhà....cần làm vệ sinh khơi thông dòng nước, hoặc thả những loài cá có thể ăn bọ gậy, các loài muỗi. Những đồ vật chứa nước phế thải cũng là nơi sản sinh của muỗi truyền bệnh viêm não nhật bản vì vậy cần được dọn sạch, làm vệ sinh, tiêu hủy hàng ngày. Khu dân cư sát khu vực ruộng lúa nước cần chú ý việc điều tiết nước tưới tiêu, kết hợp nuôi thả loài cá có khả năng chống chịu cao để ăn bọ gậy. Việc sử dụng chất diệt muỗi tuy có hiệu quả cao nhưng nó chỉ giới hạn trong thời gian nhất định và không gian hạn chế, bên cạnh đó giá thành cũng rất cao.

Sử dụng vắc xin gây miễn dịch cho người:

• Vắc xin bất hoạt chế từ não chuột:

Với độ tinh khiết cao, vắc xin viêm não Nhật Bản bất hoạt chế từ não chuột hiện đang được sản xuất tại Việt Nam. Miễn dịch cơ bản: 2 liều cách nhau 1 - 2 tuần, tiêm dưới da tại cơ delta. Sau 1 năm, nhắc lại 1 liều bổ sung, 3-4 năm tiêm nhắc lại một liều. Trẻ em dưới 3 tuổi tiêm 0,5ml, trẻ trên 3 tuổi tiêm 1ml. Tuyệt đối không áp dụng khi người bệnh đang sốt cao hoặc bệnh nhiễm trùng đang tiến triển, phụ nữ đang mang thai, bệnh nhân bị ung thư máu và các bệnh ác tính khác.

• Vắc xin bất hoạt chế từ nuôi cấy tế bào: Trung Quốc đã sản xuất vắc xin viêm não Nhật Bản bất hoạt bằng formalin từ tổ chức nuôi cấy tế bào thận chuột đất vàng bị nhiễm vi rút vào năm 1967.
• Vắc xin sống giảm độc lực: Bằng cách cấy truyền nhiều lần tổ chức nuôi cấy tế bào thận chuột đất vàng và tinh khiết các đám mảng hoại tử, Trung Quốc đã phát triển chủng vi rút viêm não Nhật Bản sống giảm động lực.
• Vắc xin thế hệ thứ 2: Việc sử dụng công nghệ tái tổ hợp ADN từ protein kháng nguyên E đã tạo ra vắc xin an toàn và đạt hiệu quả kinh tế cao.

Cách tốt nhất để phòng tránh viêm não Nhật Bản hiện nay là tiêm chủng, ngăn ngừa bệnh. Vắc xin phòng bệnh này hiện đã có tại các bệnh viện và đạt hiệu quả tới 91% số người được tiêm phòng.

Bệnh viêm não Nhật Bản nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể lại nhiều di chứng nặng nề, thậm chí có thể gây tử vong cho bệnh nhân. Do đó khi phát hiện thấy bệnh nhân có các biểu hiện của bệnh cần đưa tới các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nên việc phòng bệnh là vô cùng quan trọng. Mỗi người cần được tiêm phòng vắc xin phòng viêm não Nhật Bản đầy đủ, đặc biệt là trẻ em.