Cách chăm sóc và xử trí khi trẻ bị chảy máu cam tại nhà

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội trú, Bác sĩ Nguyễn Hùng Tiến - Bác sĩ Nội trú Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Chảy máu mũi (hay chảy máu cam ở trẻ em) là bệnh lý thuộc vùng tai mũi họng khá phổ biến, thường lành tính. Tuy không phải là bệnh lý nguy hiểm nhưng khiến nhiều bậc phụ huynh lúng túng trong xử lý hoặc đưa đến bệnh viện khi không cần thiết. Trẻ bị chảy máu cam nếu không khắc phục sớm và để tình trạng kéo dài sẽ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ.

Chảy máu cam hay chảy máu mũi là tình trạng xảy ra ở hầu hết mọi người nhưng chiếm phổ biến ở trẻ em từ 2-10 tuổi. Chảy máu cam ở trẻ được phân chia làm 2 loại: chảy máu mũi trước và chảy máu mũi sau:

Chảy máu mũi trước

• Xuất phát từ phía trước mũi và chiếm khoảng 90% trường hợp. Vị trí dễ chảy máu nhất là đám rối Kiesselbach ở phần dưới vách ngăn mũi (do chứa nhiều mạch máu nhỏ rất dễ vỡ).
• Thường chảy máu một bên, máu mũi chủ yếu chảy ra từ phía trước với lượng không nhiều.
• Thường xảy ra với trẻ em ở trong môi trường hanh khô như dùng lò sưởi, điều hòa thời gian dài. Tình trạng khô niêm mạc dẫn đến vách ngăn mũi có vảy, nứt nẻ và dễ chảy máu.

Chảy máu mũi sau

• Chiếm khoảng 10% trường hợp, thường xảy ra ở các mạch máu ở cao hơn và sâu hơn của mũi. Chảy máu ở cả hai bên, máu mũi chảy nhiều ra phía sau và đi xuống họng, có thể nguy kịch.
• Tuy không phổ biến nhưng mức độ nguy hiểm lại cao hơn do khó kiểm soát hơn, thường cần nhờ đến chăm sóc y tế. Cũng có thể xảy ra ở người cao tuổi, huyết áp cao hoặc trong các chấn thương vùng mũi, mặt.

Chảy máu cam hay chảy máu mũi là tình trạng xảy ra ở hầu hết mọi người nhưng chiếm phổ biến ở trẻ em từ 2-10 tuổi. Chảy máu cam ở trẻ được phân chia làm 2 loại: chảy máu mũi trước và chảy máu mũi sau:

Chảy máu mũi trước

• Xuất phát từ phía trước mũi và chiếm khoảng 90% trường hợp. Vị trí dễ chảy máu nhất là đám rối Kiesselbach ở phần dưới vách ngăn mũi (do chứa nhiều mạch máu nhỏ rất dễ vỡ).
• Thường chảy máu một bên, máu mũi chủ yếu chảy ra từ phía trước với lượng không nhiều.
• Thường xảy ra với trẻ em ở trong môi trường hanh khô như dùng lò sưởi, điều hòa thời gian dài. Tình trạng khô niêm mạc dẫn đến vách ngăn mũi có vảy, nứt nẻ và dễ chảy máu.

Chảy máu mũi sau

• Chiếm khoảng 10% trường hợp, thường xảy ra ở các mạch máu ở cao hơn và sâu hơn của mũi. Chảy máu ở cả hai bên, máu mũi chảy nhiều ra phía sau và đi xuống họng, có thể nguy kịch.
• Tuy không phổ biến nhưng mức độ nguy hiểm lại cao hơn do khó kiểm soát hơn, thường cần nhờ đến chăm sóc y tế. Cũng có thể xảy ra ở người cao tuổi, huyết áp cao hoặc trong các chấn thương vùng mũi, mặt.

Cách sơ cứu tình huống chảy máu cam ở trẻ em:

• Trấn an trẻ, động viên và an ủi để trẻ không hoảng sợ khi thấy máu
• Đặt trẻ ngồi thẳng, đầu và cổ hơi cúi về phía trước để ngăn máu chảy xuống họng. Tránh để trẻ nằm hoặc ngả đầu ra sau.
• Bóp chặt mũi: dùng ngón trỏ và ngón cái bóp chặt 2 bên cánh mũi (phần chóp mũi mềm) để ngăn cho máu không tiếp tục chảy, hướng dẫn trẻ thở bằng miệng. Giữ như vậy cả 2 bên cánh mũi trong 5-10 phút (kể cả khi chỉ chảy máu ở một phía). Tránh thả tay quá thường xuyên để kiểm tra máu ngừng chảy chưa, cần có thời gian để máu đông lại giúp cầm máu.
• Nếu muốn có thể chườm lạnh hoặc đặt khăn mát lên vùng gốc mũi của trẻ để giúp mạch máu ở mũi co lại, giảm quá trình chảy máu.
• Hướng dẫn trẻ nhổ máu tích tụ trong miệng vì nuốt máu có thể gây buồn nôn. Cho trẻ uống nước mát để tẩy bớt mùi máu trong miệng.
• Nếu vẫn tiếp tục chảy máu thì xịt cả 2 bên mũi bằng thuốc xịt mũi chống sung huyết chứa Oxymetazolin (Afrin hoặc Rhinex) .
• Tránh ngả đầu ra phía sau và cho trẻ đeo khẩu trang để tránh bụi bẩn không bám vào gây tổn thương mũi.
• Nhắc trẻ không ngoáy mũi bằng tay, thay vào đó vệ sinh mũi bằng giấy sạch.

Trong quá trình sơ cứu, cha mẹ cần theo dõi tình trạng chảy máu cam và đưa trẻ đến các cơ sở y tế nếu thấy các trường hợp:

• Mũi không cầm máu kể cả khi đã áp dụng các biện pháp sơ cứu trong 20 phút.
• Trẻ bị chảy máu cam thường xuyên nhiều lần.
• Máu chảy nhanh hoặc trẻ bị mất nhiều máu (hơn 1 cốc đầy).
• Trẻ bị chảy máu do chấn thương, tai nạn (ví dụ như bị ngã hay bị đấm vào mặt)
• Trẻ bị chóng mặt, yếu sức.
• Trẻ đang sử dụng thuốc chống đông máu.
• Trẻ có bệnh toàn thân khác ảnh hưởng tới quá trình đông máu như bệnh thận, bệnh gan, bệnh hemophilia.
• Trẻ bị chảy máu mũi khi dùng một loại thuốc mới hoặc mới trải qua hóa trị liệu.
• Trường hợp chảy máu sau (máu chảy xuống phần sau họng chứ không chảy ra phần trước mũi) luôn cần đến sự trợ giúp của bác sĩ.
• Chảy máu cam đi kèm các vết tím bầm trên khắp cơ thể hoặc đi kèm chảy máu ở khu vực khác như trong phân, nước tiểu.

Để ngăn trẻ bị chảy máu cam trở lại, cha mẹ cần lưu ý:

• Cho trẻ nghỉ ngơi và thư giãn ít nhất trong vòng 2 giờ, chỉ hoạt động nhẹ nhàng (nếu cần).
• Tránh không cho trẻ ăn uống đồ nóng, tắm nước nóng trong ít nhất 24 giờ kể từ khi chảy máu cam.
• Có thể làm ẩm niêm mạc vùng mũi bằng kem làm ẩm hoặc nước muối sinh lý.
• Nhắc trẻ không ngoáy mũi hay xì mũi trong vòng 24 giờ.
• Trẻ cần tránh các hoạt động mạnh hay các môn thể dục cường độ cao như chạy, ném, nhấc vật nặng.
• Nếu trẻ bị táo bón thì cần cho uống nhiều nước và tăng hàm lượng chất xơ trong chế độ ăn.

Đa số trường hợp chảy máu cam ở trẻ đều là lành tính, chảy máu lượng ít và thường sẽ tự cầm. Tình trạng này có thể lặp đi lặp lại cho đến khi dậy thì. Nếu trẻ bị chảy máu cam thỉnh thoảng vài tháng 1 lần, lượng ít thì gia đình không cần quá lo lắng. Nhưng nếu trẻ bị tái phát thường xuyên hoặc hay có vết bầm máu ở tay chân khi va chạm nhẹ thì gia đình nên đưa con đến các cơ sở y tế, bệnh viện chuyên môn để thăm khám và loại trừ các nguyên nhân khác.