Cách tập phản xạ nhai cho bé

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Ngô Thị Oanh - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Tập phản xạ nhai cho bé vốn là điều rất thiết yếu khi mang lại nhiều lợi ích cho trẻ. Hầu hết các bậc phụ huynh lo sợ, khi tập ăn trẻ có thể bị hóc, ho, sặc, nôn trớ. Tuy nhiên điều này là hết sức bình thường, cha mẹ hãy trang bị những kiến thức cơ bản để giúp nhận biết dấu hiệu khi trẻ bị hóc và cách xử trí.

Việc giúp tập phản xạ nhai cho bé sẽ rất tốt cho quá trình ăn dặm của con. Trong quá trình ăn dặm, bé cần tập một vài phản xạ cơ bản để phục vụ cho việc ăn sau này của mình. Nhai thức ăn là một trong số đó, khi chưa biết cách nhai thức ăn mà chỉ nuốt như khi bú sữa, nhiều bé sẽ có biểu hiện nôn trớ mỗi khi ăn những món ăn đặc hơn một chút. Do vậy, hãy cùng tham khảo cách tập cho bé nhai thức ăn dưới đây để giúp con tập ăn dặm dễ dàng và hiệu quả hơn.

• Phản xạ ọe

Phản xạ ọe là một phản xạ rất hữu ích và an toàn của trẻ trước những đồ ăn có kích cỡ to, rất to, không phù hợp. Oẹ giúp cho những thức ăn đó không thể đi sâu vào đường thở và tránh gây hóc.

Ở trẻ nhỏ từ 6 tháng đến dưới 12 tháng tuổi, phản xạ ọe được kích hoạt ngay ở đầu lưỡi khác với người lớn ở phần cuống lưỡi, nên trẻ sẽ dễ ọe hơn rất nhiều. Ọe còn là cách để bé tự học tập thông qua ăn uống. Sau một vài lần ọe, bé sẽ biết cách chỉ nuốt miếng thức ăn nhỏ, vừa, không nuốt những miếng ăn to để không bị nghẹn.

Trong trường hợp trẻ có các dấu hiệu bị mắc thức ăn, nghẹn, ho và đang cố gắng ọe để đẩy thức ăn ra ngoài, điều này chứng tỏ bé có thể tự mình giải quyết được vấn đề, bố mẹ không nên quá lo lắng, hãy bình tĩnh quan sát trẻ. Tuyệt đối không dùng tay móc họng trẻ hay cho trẻ uống nước, vì những hành động này có thể khiến dị vật đi sâu hơn vào đường thở, khó khăn cho việc lấy dị vật, nguy cơ bị hóc tăng cao.

• Phản xạ nhai

Nhai là hoạt động nhờ sự kết hợp giữa lưỡi và các cơ trong khoang miệng để nhào trộn và nghiền nát thức ăn giúp thức ăn mềm và nhỏ hơn. Răng chỉ là một trong những công cụ để phục vụ hoạt động nhai.

Các bé từ khoảng 6-7 tháng tuổi là bắt đầu có phản xạ nhai, khi hầu hết các bé đều chưa mọc răng hoặc chỉ có vài chiếc, do đó công cụ tốt nhất để tập nhai trong giai đoạn này chính là lợi của bé.

Có nhiều người cho rằng lợi bé mềm và yếu, nhưng thật ra “bộ nhá” này vô cùng hiệu quả trong việc xử lý nhiều loại thức ăn thô không thua kém gì một người lớn với hàm răng đầy đủ bình thường. Nhiều phụ huynh có thói quen cho bé ăn bột, cháo xay đến khi bé lớn, mọc đủ răng mới cho tập ăn thô và tập nhai.

Phản xạ nhai của bé ở giai đoạn muộn đã giảm đi đáng kể, khi trẻ lớn thì phản xạ ọe sẽ đã bị đẩy lùi về phía cuống lưỡi giống như người lớn khiến nguy cơ hóc của bé tăng cao, gây nguy hiểm cho trẻ, việc tập ăn thức ăn thô lúc này sẽ tốn cả thời gian và công sức của bố mẹ.

Phản xạ nhai tốt sẽ giúp bé thấy dễ dàng hơn trong quá trình ăn dặm, cũng như giúp con tăng hoạt động của cơ miệng, hạn chế tình trạng nôn trớ. Dưới đây là các bước cơ bản giúp bé rèn luyện phản xạ nhai.

Bước 1:

• Mẹ hãy tập cho bé ăn thức ăn thô bằng đậu phụ hoặc những thực phẩm mềm, dễ nuốt mà bé thích ăn như khoai tây, khoai lang hấp, trứng chiên, đậu xanh nghiền.
• Mẹ bắt đầu cho bé ăn thức ăn trên bằng cách nghiền nhuyễn. Sau rồi đến nghiền rối hơn một chút và quan sát xem bé ăn thế nào. Nếu thấy bé ăn bình thường, không có hiện tượng nôn trớ, thì lần sau lại xay rối hơn, rồi tiến tới to bằng 1/2 đầu đũa để bé tự nhai cho đến khi có thể tự nuốt mà không nôn ọe. Các mẹ hãy kiên nhẫn tiếp tục làm như vậy cho đến khi con có thể ăn miếng đậu theo mọi kích thước mà mẹ xắn và khi cho vào miệng là bé có phản xạ nhai nhỏm nhẻm, có thể tự nuốt.

Bước 2:

• Mẹ hãy tập cho bé ăn cháo. Cháo có độ thô cao hơn đậu, do vậy vẫn phải tập cho bé để bé có phản xạ nhai.
• Mỗi lần nấu cháo, mẹ múc riêng ra một thìa cháo nguyên hạt, xay rối hơn độ mịn bé vẫn ăn một chút. Sau đó trộn từng ít một cháo xay rối vào bát cháo của bé, rồi cho bé ăn và quan sát, để ý xem phản ứng bé thế nào. Nếu bé có biểu hiện ọe, nôn trớ, thì hãy dừng lại và quay về tập cho bé ăn với đậu phụ.
• Khoảng 2 hôm sau, lại tập trộn cháo, mẹ phải kiên nhẫn cho tới khi bé có thể ăn được tỷ lệ tăng dần 1/3, 2/3 và 1 mức duy nhất. Vì bước này cần thời gian để bé làm quen, có thể kéo dài hàng tháng, mẹ mới rèn được cho bé phản xạ nhai tự nhiên. Đến khoảng 9 tháng là bé đã ăn được cháo hầm nhừ nguyên hạt, rau xay có thể có xơ và thịt băm nhuyễn.

4.1 Thời điểm giúp bé tập nhai

Nhiều bà mẹ cho rằng, trẻ phải có răng mới có thể tập nhai, nhưng không phải như vậy, ngay như phương pháp ăn dặm tự chỉ huy (Baby Led Weaning- BLW) từ 6 tháng tuổi, cha mẹ đã cho trẻ nhận biết thức ăn và để trẻ tự nhai, tự cầm nắm thức ăn. Giúp bé có phản xạ nhai sớm từ những loại thực phẩm mềm, được ninh kỹ và dần tăng lên về độ khó để trẻ học ăn tốt hơn.

Với các phương pháp ăn dặm truyền thống, trẻ có thể tự nhai từ khoảng 8 – 10 tháng tuổi, vì vậy, ngay từ giai đoạn bắt đầu ăn dặm (5,5 – 6 tháng), cha mẹ nên cho trẻ quan sát người lớn nhai bằng cách cho chúng ngồi ăn cùng cha mẹ, để trẻ quan sát cha mẹ tập nhai sớm và sau giai đoạn ăn dặm giới thiệu các loại thức ăn để trẻ nhai tốt.

4.2 Bố mẹ nhai mẫu làm gương cho bé tập nhai

Trẻ em có khả năng bắt chước rất tốt, vì vậy, để bé học được cách nhai, cha mẹ cần cho bé thấy cha mẹ nhai thức ăn thường xuyên. Sau khi quan sát, bé sẽ dần hình thành thói quen nhai và thực hành chúng.

Tuy nhiên, để bé quan sát được thức ăn cha mẹ nhai, cha mẹ cần phân chia rõ ràng các loại thức ăn, tránh tình trạng trộn chung tất cả với nhau hoặc thay đổi cấu trúc thức ăn quá nhanh. Ví dụ cha mẹ thường ăn rau màu xanh nhưng lại liên tục chuyển sang súp lơ trắng hoặc cà rốt, điều này sẽ khiến trẻ không kịp định hình vật thể mà cha mẹ đang nhai, không biết nên nhai cái gì cho đúng gây rối loạn nhận thức thức ăn ở trẻ.

4.3 Để bé tự cầm nắm thức thức ăn

Cách để bé tập nhai không phải là xúc cho bé ăn mà là để bé tự cầm nắm thức ăn và đút vào miệng. Khi tiếp xúc với thức ăn, bé sẽ dễ dàng nhận biết được độ cứng mềm, to nhỏ của thức ăn để điều chỉnh miệng như há to hơn, nhai mạnh hơn... Trước khi cho bé tự nhai, cha mẹ có thể ăn trước để làm mẫu, sau đó khuyến khích trẻ làm theo để trẻ nhớ lại những lần cha mẹ đã nhai như thế nào.

Lần đầu tiên cho trẻ tập nhai là một giai đoạn vô cùng khó khăn, bởi trẻ mới chỉ làm quen và trẻ còn quá nhỏ để biết mình phải làm gì, chúng chỉ có thể áp dụng từ cách bắt chước. Tập nhai cho bé cần tăng độ khó của thức ăn và thay đổi cấu trúc thức ăn để bé học được nhai nhiều món hơn.

Một vài sai lầm điển hình khi cho bé tập nhai gồm có:

• Quan niệm trẻ chưa có răng thì không thể nhai là một sai lầm. Trẻ có thể nhai các loại thức ăn mềm bằng lợi và nuốt chúng dễ dàng.
• Đút cho trẻ ăn mà không hướng dẫn trẻ nhai thông qua các bài học bắt chước cha mẹ như vậy trẻ sẽ không thể nhai đúng mà thường phun hay nhè thức ăn.
• Cha mẹ cho rằng để trẻ học nhai với các loại cháo đã xay nhuyễn mịn là hoàn toàn sai lầm. Cần phải có vật thể rõ ràng để trẻ nhận thức và thực hiện nhai chúng. Với các loại thức ăn nhuyễn mịn chỉ khác sữa ở chỗ đặc hơn nên trẻ sẽ không cần phải nhai mà vẫn nuốt được thức ăn một cách dễ dàng.

Trên đây là một vài thông tin hữu ích giúp các bậc phụ huynh dễ dàng hơn trong việc tập phản xạ nhai cho bé. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào hãy liên hệ ngay với các chuyên gia để được hỗ trợ.