Nguy cơ sinh non khi bị đa ối ở những tuần cuối thai kỳ

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nguyễn Anh Tú - Bác sĩ Siêu âm sản – Chẩn đoán trước sinh – Khoa Sản - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Đa ối ở những tuần cuối thai kỳ thì điều lo lắng là nguy cơ sinh non do bụng sản phụ lớn nhanh, tác động đến khả năng chịu đựng của cổ tử cung.

Nước ối là dịch thể bao bọc thai nhi, giúp cho thai nhi tránh khỏi những va chạm bên ngoài, tham gia vào sự trao đổi chất của thai nhi, đồng thời còn có tác dụng bảo vệ người mẹ tránh khỏi những cơn đau do thai nhi đạp. Lượng nước ối nhiều hay ít đều gây không tốt đối với cả mẹ và thai nhi.

Theo các bác sĩ sản khoa, nước ối có vai trò như một lớp đệm, nó giúp bảo vệ thai nhi và giúp cho thai nhi phát triển. Trong giai đoạn đầu, nước ối được hình thành do sự thẩm thấu của huyết thanh người mẹ qua màng ối, hoặc thẩm thấu từ huyết thanh của thai nhi qua da thai nhi. Trong giai đoạn sau, từ lúc thai nhi được 10 tuần tuổi - 12 tuần tuổi, nước ối được hình thành do nước tiểu tiết ra từ thận và dịch từ phổi của thai nhi.

Khi thai nhi được 16 tuần tuổi đến 32 tuần tuổi, lượng nước ối đạt từ 250ml - 800ml, rồi tăng lên đến 1.000ml và duy trì cho đến khi thai nhi 36 tuần tuổi. Bác sĩ có thể tính lượng nước ối nhờ siêu âm. Từ thời điểm này cho đến lúc sinh em bé, lượng nước ối sẽ giảm dần và còn lại khoảng 500ml (lúc sinh). Do đó, nếu thai càng gần đến ngày sinh thì lượng nước ối sẽ càng ít đi.

Đa ối là tình trạng có quá nhiều dịch ối bao quanh thai nhi trong tử cung. Nước ối sẽ bắt đầu được hình thành vào khoảng 12 ngày sau khi thụ thai. Nhiệm vụ của nó là hỗ trợ thai nhi và giúp cho việc phát triển các chi, phổi và các cơ quan tiêu hóa. Nó cũng giúp bao bọc và hỗ trợ để thai nhi giữ được thân nhiệt ổn định thích hợp.

Lượng nước ối tiếp tục tăng đều đặn cho đến khoảng tuần thứ 33 của thai kỳ, từ đó bắt đầu có xu hướng chững lại. Với tình trạng đa ối, túi ối chứa một lượng nước vượt quá ngưỡng lý tưởng thông thường của thai kỳ. Lượng nước ối trung bình thông thường là khoảng 800-1000ml (1 lít). Khi khối lượng này vượt quá hai lít thì nó trở nên đáng kể, nhất là đối với người mẹ, vì khi đó sự khó chịu cũng gia tăng đáng kể. Trên thực tế, đa ối xảy ra ở khoảng 3-4% trường hợp mang thai.

Trong phần lớn trường hợp, đa ối không phải là một vấn đề nghiêm trọng. Khoảng thời gian ngắn khi mà chất lỏng được sản xuất không đồng bộ như bình thường sẽ sớm ổn định trở lại, và lượng chất lỏng dư thừa sẽ được cơ thể người mẹ tái hấp thu vào.

Khi thai nhi ở tuần thai thứ 37, lượng nước ối đạt cao nhất xấp xỉ bằng 1000ml. Lúc này, thai nhi đã lớn nên nước ối cũng sẽ đục dần và có màu như nước vo gạo. Bên cạnh đó, một số bà mẹ sẽ thấy có cặn lắng trong nước ối khi đi siêu âm. Đây là trường hợp hoàn toàn bình thường nên các bà mẹ không cần quá lo lắng.

Ngoài ra, một số sản phụ trong tuần này sẽ thấy chỉ số nước ối giảm. Tuy nhiên, nếu nước ối lúc này giảm còn dưới 60mm hoặc tăng trên 120mm thì sản phụ có thể sẽ phải nhập viện vì bị thiếu nước ối hoặc đa ối.

Những trường hợp nước ối trong bụng người mẹ ít hơn hay nhiều hơn mức bình thường đều mang lại tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ cho mẹ và thai nhi. Khi nước ối quá nhiều sẽ gây ra nhiều biến chứng như mẹ bầu bị vỡ ối sớm, sinh non, túi ối bị căng quá sẽ làm cho nhau bong non, ngôi thai bị đảo lộn bất thường có thể dẫn đến sinh mổ. Người mẹ cũng có thể bị băng huyết sau khi sinh.

Thiếu nước ối sẽ làm cho hoạt động của thai nhi trong màng ối bị hạn chế. Thai nhi bị suy dinh dưỡng, chậm phát triển và có nguy cơ khiếm khuyết sau khi chào đời. Còn người mẹ sẽ có nguy cơ bị sinh non vì suy thai.

Các yếu tố nguy cơ dẫn tới đa ối như:

• Mang đa thai, do kích thước của nhau thai và lượng không gian thai nhi chiếm trong tử cung
• Khi mẹ bị tiểu đường trong thời kỳ mang thai và không được điều trị hiệu quả
• Khi cặp song sinh cùng trứng có hiện tượng truyền qua, truyền lại lẫn nhau. Đây là tình huống phát sinh khi một thai nhi nhận được lưu lượng máu nhiều hơn thai nhi còn lại.
• Trong một số trường hợp, đa ối thường không rõ nguyên nhân.

Các dấu hiệu và triệu chứng đa nước ối khi mang thai bao gồm:

• Tăng cân nhanh và quá nhiều, tăng trọng bình thường trong một thai kỳ là vào khoảng 12kg
• Kích thước vòng bụng của người mẹ tăng nhanh và có cảm giác khó chịu.
• Thai nhi có xu hướng giảm chuyển động
• Khó thở
• Ợ nóng, khó tiêu và khó ăn được nhiều như bình thường
• Bụng sản phụ căng cứng, khó sờ nắn và cảm nhận rõ được chân tay của em bé ở bên trong.

Tuy nhiên đây là những vấn đề khá phổ biến đối với phụ nữ mang thai và có thể không hoàn toàn do đa ối gây ra. Vì vậy, các bà mẹ cần có các kiểm tra, xét nghiệm khi có những biểu hiện trên để xác định chính xác.

Nếu bị nhiều nước ối, người mẹ có thể thấy bụng to lên nhanh, bụng căng tức khó chịu.

Ảnh hưởng của đa ối lên sự phát triển và sức khỏe thai nhi: Đa ối nếu do nguyên nhân dị dạng hay dị tật thì tiên lượng rất xấu. Đa ối sẽ làm cho em bé khá di động trong tử cung nên dễ bị dây rốn quấn cổ, ngôi bất thường. Đa ối làm bụng mẹ căng to hơn bình thường, đặc biệt là đa ối cấp. Mẹ cảm thấy khó thở, dễ có cơn co tử cung và chuyển dạ sinh non làm tăng tỷ lệ tử vong sinh của bé. Khi chuyển dạ sinh, tình trạng đa ối rất dễ là nguyên nhân của chuyển dạ kéo dài làm em bé dễ suy thai, mẹ bị đờ tử cung gây ra băng huyết sau sinh. Đồng thời, đa ối sẽ dẫn tới dễ bị vỡ ối đột ngột và tai biến của vỡ ối đột ngột là: nhau thai bong non, sa dây rốn, ngôi bất thường và thuyên tắc ối.

Tuy nhiên, việc sinh nở khi bị đa ối vẫn diễn ra bình thường đối với sản phụ. Sản phụ có thể sẽ phải sinh sớm hơn so với ngày dự sinh do những thay đổi trong tử cung. Một số sản phụ ở tình trạng đa ối nghiêm trọng cũng có thể cần được kích thích sinh sớm hơn bình thường. Ngoài ra, sản phụ cũng có thể được chỉ định sinh mổ nếu thai nhi bất thường như: song thai, tư thế thai nhi phức tạp hoặc thai nằm ngang...

Nhưng nói chung, nếu được quan tâm và can thiệp kịp thời, đa ối không gây ảnh hưởng nguy hiểm đến tính mạng sản phụ và em bé. Nếu chỉ ở thể nhẹ thì cơ thể người mẹ có thể điều chỉnh tự nhiên mức ối trong thai kỳ và sinh con khỏe mạnh, bình thường.

Chẩn đoán đa ối thông qua các dấu hiệu lâm sàng ví dụ như: khi kích thước bụng của người mẹ không phù hợp với tuổi thai. Lượng nước ối bao quanh em bé có thể được đo bằng chỉ số nước ối (AFI). Siêu âm sẽ có thể cho hình ảnh rõ ràng của lượng chất lỏng và hỗ trợ việc chẩn đoán đa ối nếu có. Chỉ số AFI bình thường là trong khoảng 8-18, AFI lớn hơn 20-24 cho thấy có dấu hiệu đa ối.

Không có phương pháp điều trị cụ thể ngoài việc theo dõi chặt chẽ người mẹ. Nếu lượng nước ối trở nên quá mức và có nguy cơ sinh non cao, khi đó sẽ có giải pháp chọc ối để lấy ra bớt lượng chất lỏng dư thừa. Quy trình này phải được giám sát, và được thực hiện bởi một bác sĩ sản khoa đã được huấn luyện về chuyên môn. Siêu âm thường được thực hiện cùng một lúc để đảm bảo không mang lại rủi ro cho em bé, dây rốn hoặc nhau thai.

Một phương pháp điều trị khác đó là dùng thuốc làm giảm sản xuất ối. Tuy nhiên, phương pháp này không được chỉ định sau 32 tuần thai vì nó có thể gây ra những vấn đề tiềm ẩn.

Thiếu ối hay đa ối đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thai nhi và mẹ bầu. Do vậy việc khám thai nhi định kỳ là vô cùng quan trọng trong suốt hành trình mang thai các mẹ nhé. Việc thăm khám thường xuyên và có sự tư vấn, chẩn đoán chính xác từ bác sĩ sẽ là giúp phát hiện những kịp thời các dấu hiệu bất thường ở thai nhi.

Tại Khoa Phụ sản - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đã giải quyết nhiều trường hợp khó như: Đa ối, rau cài răng lược, dây rốn thắt nút, thai non...Để quá trình mang thai được thuận lợi hơn, Vinmec đã triển khai các gói THAI SẢN TRỌN GÓI, bao gồm các dịch vụ chăm sóc trước khi sinh, trong khi sinh và sau khi sinh. Sản phụ được theo dõi và thực hiện đầy đủ các xét nghiệm, siêu âm cần thiết để phát hiện sớm các bất thường thai kỳ. Việc đi đẻ sẽ "nhẹ nhàng" như đi nghỉ dưỡng, tại Bệnh viện đã có đầy đủ đồ dùng cho mẹ và bé.

Bác sĩ Nguyễn Anh Tú có kinh nghiệm 6 năm về siêu âm sản phụ khoa, đặc biệt được nghiên cứu, đào tạo chuyên sâu về siêu âm thai - chẩn đoán trước sinh. Bác sĩ Tú đã hoàn thành các khóa học về siêu âm - chẩn đoán trước sinh của hiệp hội Y học bào thai Quốc tế FMF; được đào tạo về tư vấn và thực hiện các kĩ thuật can thiệp chẩn đoán trong y học bào thai và tham gia nhiều hội nghị, hội thảo chuyên sâu về Y học bào thai. Hiện đang là bác sĩ tại Khoa Sản phụ khoa Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.