Những vấn đề cần chú ý trong chăm sóc khi trẻ xuất viện về nhà sau sinh

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Nguyễn Hùng Tiến - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Trong thời gian nằm viện trẻ đã bị nhiều tác động như tiếng ồn, ánh sáng và các thủ thuật y tế như: Lấy máu, tiêm thuốc, truyền dịch và uống thuốc... bên cạnh đó trẻ còn bị thiếu sự âu yếm của bà mẹ và gia đình. Một số trẻ do bệnh lý cần phải nhịn ăn hoặc ăn bằng ống thông dạ dày...

Khi tr được ra viện trẻ cần có sự chăm sóc đặc biệt để phục hồi lại sức khoẻ và bắt kịp sự tăng trưởng theo lứa tuổi. Do đó, các bà mẹ cần có kiến thức và kỹ năng để chăm sóc trẻ sơ sinh đúng cách. Những vấn đề cần theo dõi và chăm sóc trẻ sơ sinh bao gồm:

• Hô hấp
• Thân nhiệt
• Dinh dưỡng
• Vệ sinh da, mắt, rốn
• Tiêm chủng theo lịch, tái khám theo hẹn của bác sĩ

1.1 Theo dõi hô hấp

Theo dõi sát nhịp thở, màu sắc da, kiểu thở của trẻ

• Trẻ sơ sinh có nhịp thở bình thường dao động từ 40-60 lần/phút, nhịp thở đều, nếu thấy trẻ thở chậm hơn 40 lần/phút hoặc thở nhanh hơn 60 lần/phút, hoặc có nhịp thở không đều, khò khè hoặc co kéo lồng ngực là bất thường.
• Cấu tạo đường thở của trẻ sơ sinh rất mềm và khí quản hẹp nên cha mẹ cần chú ý đến tư thế bế và đặt em bé nằm sao cho đường thở không bị gập hoặc ngửa quá. Kê gối dưới vai, giữ cổ em bé ở tư thế trung gian, đánh giá tư thế tốt bằng nhịp thở nhẹ nhàng, đều đặn, và trẻ ngủ yên giấc.
• Trẻ đẻ non thường có cơn ngừng thở ngắn <15s, khi đó cần kích thích để trẻ thở, nên dùng phương pháp da kề da để phòng và chống cơn ngừng thở. Nếu cơn ngừng thở >15 s, trẻ tím tái, hoặc cơn ngừng thở ngắn nhưng liên tục, cần kích thích cho trẻ thở, đưa trẻ đến khám tại cơ sở y tế .
• Quan sát màu sắc da của trẻ: Bình thường da trẻ hồng, môi và đầu chi hồng. Nếu thấy da trẻ tái, nhợt hoặc tím cần đưa trẻ đến cơ sở y tế.
• Nếu trẻ bị ngạt mũi, hắt hơi, chảy nước mũi cần nhỏ mũi cho trẻ nhiều lần trong ngày bằng nước muối sinh lý ấm. Nếu trẻ ho nhiều, thở khò khè cần đưa trẻ đi khám.

1.2 Theo dõi thân nhiệt

• Nhiệt độ bình thường của em bé: 36,5°C – 37,2°C (nhiệt độ được đo ở nách). Trẻ sơ sinh có thể bị hạ thân nhiệt cả khi vào mùa hè, từ đó em bé dễ bị viêm phổi, do vậy cần cho em bé nằm phòng thoáng mát, và nhiệt độ phòng dao động trong khoảng 28-30°C (>25°C), đủ ánh sáng. Không quấn em bé quá kỹ dễ làm cho trẻ bị sốt, viêm da, và có thể bị viêm phổi...
• Nếu nhiệt độ >37,5°C: Cho trẻ nằm phòng thoáng, nới lỏng quần áo, dùng khăn ấm chườm cho trẻ ở trán, nách, bẹn. Theo dõi sát nhiệt độ của trẻ. Nếu >38,50C đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất, dùng thuốc hạ sốt cho trẻ.
• Nếu nhiệt độ <36°C: Hãy tích cực ủ ấm cho em bé bằng chăn ấm hoặc bằng phương pháp da kề da (ôm trẻ vào lòng mẹ).

1.3 Nuôi dưỡng

• Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, không được cho trẻ ăn bất cứ thứ gì khác ngoài sữa mẹ, cho em bé bú mẹ hoàn toàn cho đến khi trẻ được 6 tháng tuổi.
• Nếu mẹ chưa đủ sữa hoặc sữa chưa về cũng phải cho trẻ bú mẹ đúng và lâu trước mỗi bữa bú bình để kích thích tiết sữa và trẻ không quên bú mẹ, cho trẻ ăn đủ cữ, 3h/lần, 8 bữa/ ngày và bú mẹ hiệu quả ( trẻ ngủ yên, đái nhiều, không chồng khớp sọ, tăng cân)
• Nếu mẹ thiếu sữa nuôi con, có thể cho trẻ uống thêm sữa công thức phù hợp với tuổi (cha mẹ nên tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng).
• Nếu trẻ bú kém có thể đổ thìa thêm cho trẻ. Chú ý: dụng cụ cho trẻ ăn cần được luộc sôi trước khi sử dụng. Tay người chăm sóc rửa sạch sẽ.
• Theo dõi cân nặng hàng tháng theo biểu đồ tăng trưởng.

Lưu ý: Trẻ sơ sinh dễ nôn trớ khi ăn no do cơ thắt tâm vị đóng chưa tốt. Trẻ đẻ non hay bị sặc, tím tái khi ăn do chưa có sự phối hợp tốt 3 phản xạ thở, bú và nuốt. Vì vậy không ép trẻ bú nhiều. Cho trẻ ăn ít một, đổ thìa. Sau khi trẻ ăn no, không đặt trẻ nằm ngay, đỡ trẻ ở tư thế đầu cao, mặt nghiêng sang một bên, vỗ ợ hơi.

1.4 Chăm sóc da, rốn, mắt

• Chăm sóc da: Tắm cho trẻ hàng ngày bằng nước ấm 37°C
• Phòng tránh hăm cho trẻ: Da trẻ sơ sinh mỏng, dễ bị tổn thương, hăm, đỏ. Vì vậy không để da trẻ tiếp xúc lâu với tã ẩm, ướt, nên thay tã thường xuyên cho trẻ, khi trẻ bị hăm cần bôi thuốc theo hướng dẫn của thầy thuốc.
• Chăm sóc rốn: Vệ sinh rốn cho trẻ hàng ngày đến khi rốn rụng và khô bằng cồn 70° và bông vô khuẩn, không nên bôi bất cứ thứ thuốc mỡ hay thuốc bột gì vào rốn trẻ

Cần đưa trẻ đến khám khi có một trong các triệu chứng sau:

• Rốn trẻ có mùi hôi hoặc rỉ nước vàng hoặc rỉ máu.
• Rốn có nang, rỉ nước.
• Da quanh rốn sưng tấy đỏ.
• Rốn chậm rụng sau 3 tuần.
• Vệ sinh mắt cho em bé, và theo dõi xem mắt có sưng đỏ, có mủ hay không?

1.5 Vệ sinh răng miệng

Vệ sinh miệng cho trẻ thường xuyên bằng nước đun sôi để nguội hoặc nước muối sinh lý. Tránh để cho miệng trẻ có nhiều tưa lưỡi, cặn sữa,...

1.6 Các theo dõi khác

• Đưa trẻ đi tiêm chủng đúng lịch.
• Theo dõi sự phát triển về tinh thần, vận động của trẻ theo đúng lứa tuổi.
• Tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sỹ (Khám mắt cho trẻ đẻ non có cân nặng lúc sinh dưới 2000 gam khi trẻ được 4 tuần tuổi, trẻ bị bệnh tim mạch...).
• Trẻ sơ sinh nên được khám sức khỏe định kỳ tại các cơ sở y tế (1 tháng, 6 tháng, 12 tháng, 18 tháng, 24 tháng...)

Khi thấy em bé có một trong các dấu hiệu nguy hiểm sau đây thì cha mẹ cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị:

• Bú ít hoặc bỏ bú.
• Co giật hoặc co cứng.
• Ngủ li bì khó đánh thức.
• Thở rít khi nằm yên, thở khò khè.
• Sốt cao hoặc hạ thân nhiệt.
• Chảy máu ở bất cứ vị trí nào.
• Vàng da đậm hoặc vàng da sớm ( trong 24 giờ tuổi).
• Trẻ nôn liên tục, và bụng chướng.

Sau khi sinh, trẻ cần có thời gian thích nghi với môi trường xung quanh, do đó cần có được sự quan tâm, chăm sóc và theo dõi đặc biệt từ cha mẹ. Khi thấy trẻ có những dấu hiệu bất thường kể trên cần cho trẻ đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám, theo dõi và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,... Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Cùng với đó là sự tận tâm từ các bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn với các bệnh nhi, giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.