Các nguyên nhân gây đau bụng kinh dữ dội

Đau bụng vào những ngày hành kinh là một triệu chứng thường xảy ra ở những người phụ nữ. Mức độ đau thường không gây ảnh hưởng đến hoạt động thường ngày, tuy nhiên trong một số ít trường hợp tình trạng này có thể gây phiền toái và khó chịu cho phái yếu. Việc tìm hiểu được những nguyên nhân bị đau bụng kinh sẽ giúp đưa ra các biện pháp thích hợp giúp cải thiện tình trạng này.

Đau bụng kinh hay thống kinh là một triệu chứng phổ biến xảy ra liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt mà cụ thể là vào những ngày hành kinh. Hầu hết những người phụ nữ đã và đang trải qua những con đau bụng kinh một vài lần.

Tình trạng này có thể gây đau bụng, thắt lưng, bẹn hoặc bắp đùi...Mức độ đau có lúc rất dữ dội nhưng thường chỉ là những cơn đau nhói với mức độ nhẹ. Một số ít phụ nữ có thể đau ngay cả khi không hành kinh. Các triệu chứng khác đi kèm với cơn đau bụng kinh bao gồm : Buồn nôn, nôn, nhức đầu, chuột rút, ra mồ hôi, mệt mỏi, chướng bụng, đầy hơi, tiêu chảy...

Có hai nguyên nhân chính gây ra bụng kinh gồm đau bụng kinh nguyên phát và thứ phát.

2.1. Đau bụng kinh nguyên phát

Trong những ngày hành kinh, sau khi lớp nội mạc tử cung bị thoái hóa, các cơ co thắt cơ tử cung sẽ bắt đầu hình thành với tác dụng tống suất các lớp niêm mạc hoại tử này ra ngoài và tạo thành máu kinh.

Khi các cơ tử cung co thắt lại, các mạch máu ở lớp niêm mạc tử cung sẽ bị chèn ép, khiến cho nguồn máu kèm oxy cung cấp đến tử cung tạm thời bị gián đoạn. Tình trạng thiếu oxy này sẽ khiến các mô trong tử cung bắt đầu giải phóng ra các chất hóa học có tác dụng gây đau.

Prostaglandin là một chất trung gian hóa học cũng được tăng sản xuất trong quá trình này. Hoạt chất này làm cơ tử cung co bóp nhiều hơn và mạnh hơn, làm tăng mức độ đau trong những ngày đèn đỏ.

Đau bụng kinh nguyên phát thường không có nguy nhân rõ ràng và liên quan chặt chẽ đến cơ chế sinh lý này. Hiện nay, nguyên nhân vì sao một số phụ nữ lại trải qua những đợt đau bụng kinh ở mức độ dữ dội hơn người khác vẫn chưa được hiểu rõ. Các nhà khoa học cho rằng một số người phụ nữ có thể tích tụ nhiều Prostaglandin hơn khiến cho quá trình co thắt tử cung diễn ra mạnh hơn. Mức độ của cơn đau bụng kinh phụ thuộc vào cơ địa của từng người khác nhau, khả năng chịu đựng với cơn đau cũng là một yếu tố quyết định mức độ của cơn đau.

2.2. Đau bụng kinh thứ phát

Ngược lại với đau bụng kinh nguyên phát, đau bụng kinh thứ phát thường liên quan đến một nguyên nhân nào đó. Hầu hết các trường hợp đau bụng kinh dữ dội thường xuất phát từ một nguyên nhân thực thể.

Các bệnh lý có liên quan đến đau bụng kinh:

• Hội chứng tiền kinh nguyệt - PMS (premenstrual syndrome): Hội chứng này là một nguyên nhân dẫn đến đau bụng kinh. Tình trạng này bắt đầu vài ngày trước khi kỳ kinh của người phụ nữ bắt đầu và tiếp tục kéo dài khoảng từ một đến ba ngày sau của hành kinh.
• Hội chứng rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt - PMDD (premenstrual dysphoric disorder): Hội chứng này ảnh hưởng đến 5% phụ nữ có kinh nguyệt. Các chuyên gia không chắc chắn nguyên nhân gây ra hội chứng này, nhưng những phụ nữ có mức độ căng thẳng cao, trầm cảm hoặc tiền sử gia đình bị trầm cảm, suy nghĩ tiêu cực, lo âu... có nhiều khả năng mắc bệnh này hơn. Các triệu chứng của hội chứng này tương tự như hội chứng tiền kinh nguyệt, nhưng ở mức độ dữ dội hơn.
• U xơ cơ tử cung: Các khối u xơ thường có bản chất lành tính, phát triển trong tử cung có thể gây rối loạn kinh nguyệt và đau bụng kinh. Chúng thường xuất hiện trong những năm sinh đẻ và thường thu nhỏ lại hoặc thậm chí biến mất hoàn toàn sau khi mãn kinh.
• U nang buồng trứng: Nhiều phụ nữ phát triển ít nhất một u nang nhỏ mỗi tháng và sẽ mất đi một cách tự nhiên sau khoảng một tháng sau đó. Tuy nhiên, một số phụ nữ có nhiều hoặc lớn u nang buồng trứng có thể gây đau hoặc biến chứng chèn ép lên tử cung.
• Tình trạng viêm phần phụ gồm tử cung, vòi trứng, buồng trứng và những cơ quan lân cận.
• Lạc nội mạc tử cung : Là tình trạng nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung, thường là ở các bộ phận khác của cơ quan sinh sản như buồng trứng hoặc ống dẫn trứng. Khi cơ thể cố gắng đào thải mô tử cung trong kỳ kinh nguyệt, nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung sẽ không thể đi hết. Nó có thể bị mắc kẹt trong cơ thể. Điều này có thể gây ra thống kinh, chảy máu nhiều, kích ứng và viêm.
• Lạc nội mạc tử cung trong cơ (Adenomyosis) hay bệnh tuyến cơ tử cung: Là một tình trạng bệnh hiếm gặp trong đó nội mạc tử cung phát triển trong cơ của tử cung. Tình trạng này thường gây viêm, tạo áp lực cho tử cung và gây thống kinh.
• Các bất thường bẩm sinh như hẹp cổ tử cung, gây ra hậu quả là làm chạm dòng chảy của máu kinh khi tống suất ra ngoài, điều này tăng áp lực bên trong tử cung khiến các cơ tử cung co thắt mạnh hơn để đẩy các tổ chức ra ngoài, từ đó khiến cơn đau bụng trở nên dữ dội hơn.

Dụng cụ tránh thai trong tử cung

Vòng tránh thai hay dụng cụ tránh thai cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến đau bụng kinh. Các dụng cụ tránh thai hiện nay chủ yếu được làm từ đồng và nhựa plastic, được đặt vào trong lòng tử cung với tác dụng chính là tránh thai. Trong những tháng đầu sau khi đặt vòng, do bản chất là một chất lạ đối với cơ thể, tử cung có thể tăng co thắt để cố gắng đẩy dụng cụ này ra ngoài. Kèm với các cơn co thắt để tống máu kinh có thể khiến tình trạng đau bụng trở nên trầm trọng hơn. Các cơn đau bụng kinh ở những người đặt vòng tránh thai có thể đi kèm với các triệu chứng sau:

• Rối loạn kinh nguyệt: Kinh ra nhiều hoặc ít, kéo dài hoặc ngắn ngày.
• Ra máu giữa chu kỳ kinh.
• Tiết dịch âm đạo nhiều, đặc hơn và có thể có mùi hôi.
• Đau bụng khi quan hệ tình dục.

Đau bụng kinh do chế độ ăn uống hoặc chế độ sinh hoạt không hợp lý

Việc tiêu thụ các loại thực phẩm dưới đây, đặc biệt là trong những ngày “đèn đỏ” có thể làm cơn đau bụng trở nên trầm trọng hơn:

• Thức ăn chua: Đồ chua có chứa các chất gây kích thích tới hệ thần kinh thực vật, từ đó làm co thắt cơ trơn tại tử cung và dạ dày, đặc biệt là với những người có cơ địa nhạy cảm. Ăn đồ chua trong những ngày “đèn đỏ” cũng khiến máu kinh ra nhiều hơn, làm cơ thể mệt mỏi hơn và cảm giác đau bụng cũng không thuyên giảm.
• Thực phẩm có tính hàn hay đồ ăn lạnh: Các loại thực phẩm chứa tính hàn như dưa chuột, rong biển, bí đao... sẽ làm thay đổi nhiệt độ máu, kích thích máu, tuần hoàn kém lưu gây thêm cảm giác đau bụng, khó chịu.
• Thức ăn có nhiều dầu mỡ: Các loại thức ăn nhiều dầu mỡ như đồ ăn nhanh, đồ chiên xào... sẽ khiến da của phụ nữ thường có nhiều dầu hơn và lỗ chân lông cũng mở rộng hơn, đồng thời cũng làm cảm giác đau bụng về tiêu hóa kèm theo đau bụng kinh làm cơ thể khó chịu.
• Đồ ăn cay nóng: Các loại thực phẩm này sẽ khiến cho cảm giác đau bụng sẽ nặng nề hơn hay lượng máu mất đi nhiều hơn. Bên cạnh đó, sử dụng đồ ăn cay nóng còn ảnh hưởng đến da cũng như thể trạng và đường tiêu hóa.
• Thức ăn nhiều muối: Sử dụng quá 2300 mg muối (khoảng 1 muỗng cà phê) mỗi ngày có thể gây ra những triệu chứng như đầy hơi, khó tiêu, tích nước và đau bụng...

Đau bụng kinh do chế độ sinh hoạt

• Hạn chế vận động thể lực, ngồi một chỗ quá nhiều.
• Vận động mạnh, chạy nhảy hoặc làm việc nặng... trong những ngày hành kinh.
• Không giữ ấm cho bụng.
• Thức khuya, ngủ không đủ giấc.
• Căng thẳng, stress, thường suy nghĩ tiêu cực, lo âu...

Giảm căng thẳng, lo âu như tập Yoga, ngồi thiền, hít thở sâu hoặc tham gia các hoạt động yêu thích...

Chườm ấm bụng bằng miếng dán, khăn ấm hay miếng đệm sưởi điện lên bụng dưới có thể giúp thúc đẩy lưu thông máu trong bụng, giãn các cơ tử cung, từ đó làm giảm đau.

Massage bụng bằng tinh dầu: Sử dụng một số loại tinh dầu như hoa oải hương, cây hiền nhân (Sage), lá kinh giới, hoa hồng, quế, đinh hương... pha với tinh dầu nền như dầu dừa hoặc dầu jojoba...có thể giúp giảm đau bụng kinh khi được mát-xa lên vùng bụng.

Các hoạt động thể lực khác như đi bộ, đạp xe, leo núi, tập khiêu vũ... hoặc thậm chí là các bài tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày giúp giải phóng Endorphin, một hormone góp phần giảm đau, từ đó giúp cải thiện triệu chứng đau bụng kinh.

Yoga cũng có thể hữu ích để giảm chứng đau bụng trong thời kỳ kinh nguyệt. Phụ nữ nữ tham gia lớp học Yoga khoảng 60 phút mỗi tuần một lần trong 12 tuần cho thấy những cơn đau bụng kinh giảm đáng kể.

Ngâm mình trong bồn nước nóng để cơ thể được tiếp xúc với độ ấm cần thiết để các cơ bụng, vùng chậu và cơ lưng được thư giãn. Có thể tăng cường khả năng giảm đau khi cách thêm một vài giọt tinh dầu vào nước tắm. Cố gắng thư giãn trong bồn tắm nước nóng ít nhất 15 phút để đạt được nhiều lợi ích nhất.

Các chất bổ sung khác có liên quan đến việc giảm đau bụng kinh bao gồm: Canxi, Vitamin B6, Vitamin B1, Vitamin E, Vitamin D, Vitamin B12 và dầu cá.

Các loại thực phẩm có thể làm giảm cơn đau bụng kinh bao gồm quả mọng, bơ, dầu ô liu nguyên chất, cá béo...Tránh sử dụng các loại thực phẩm có thể gây tích nước, đầy bụng và khó chịu, chẳng hạn như: Thức ăn mặn, Cafein, rượu bia, thức ăn nhiều chất béo...

Việc uống nhiều nước trong những ngày hành kinh là hết sức cần thiết, vì sử dụng đủ nước sẽ giúp tăng cường lưu thông máu và điều hòa các hoạt động co thắt của cơ tử cung. Mỗi ngày, người phụ nữ nên uống từ 2 - 3 lít nước ấm, vì nước lạnh sẽ gây lạnh bụng làm cho các cơn đau dễ xảy ra và ở mức độ dữ dội hơn.

Bấm huyệt là một phương pháp không xâm lấn có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng và thời gian của cơn đau. Tham khảo ý kiến của các chuyên gia về vị trí và cách bấm huyệt tại nhà để có được hiệu quả điều trị tốt nhất. Không được tự ý thực hiện các phương pháp bấm huyệt tại nhà.

Tư thế nằm giống của thai nhi, tư thế nghiêng và co người, tư thế nằm ngửa có miếng đệm ở dưới gối... có thể giúp giảm đau bụng kinh hiệu quả vì những tư thế này không đặt trọng lượng lên bụng hoặc lưng dưới, nơi thường cảm thấy đau bụng kinh

Thuốc giảm đau không kê đơn có thể giúp giảm đau bụng kinh và các cơn đau khác liên quan đến thời kỳ kinh nguyệt. Mặc dù hầu hết mọi loại đều có tác dụng giảm đau nhưng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) là tốt nhất. Một số thuốc thường dùng như: Paracetamol, Diclofenac, Ibuprofen, Ketoprofen, Indomethacin, Naproxen, Piroxicam... Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ các loại thuốc nào.

Các thuốc chống co thắt thường được sử dụng trong điều trị đau bụng kinh là Hyoscine, Alverin...Các thuốc này có tác dụng giảm co thắt cơ trơn nói chung và cơ trơn tử cung nói riêng, từ đó làm giảm các cơn đau khi hành kinh.

Các biện pháp tránh thai: Nếu các biện pháp điều trị tại nhà không cắt giảm được cơn đau, hãy cân nhắc trao đổi với bác sĩ về biện pháp ngừa thai để giảm đau bụng kinh. Các phương pháp ngừa thai bằng nội tiết tố khác cũng có thể giúp giảm đau do chu kỳ kinh nguyệt, bao gồm: Dụng cụ tử cung, que tránh thai, miếng dán tránh thai, vòng âm đạo....

Đau bụng kinh là một triệu chứng thường gặp ở phụ nữ trong chu kỳ kinh nguyệt. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này và việc tìm ra được chính xác các tác nhân này có thể hỗ trợ rất tốt cho việc điều trị đau bụng kinh. Bệnh nhân và người thân cần được thăm khám và tư vấn bởi các bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị chính xác nhất.