Các vấn đề sức khỏe thường gặp ở phụ nữ sau sinh con

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc

Sau khi sinh em bé, cơ thể người mẹ sẽ có sự thay đổi cả về thể chất và cảm xúc. Điều này đôi khi có thể vượt quá sự kiểm soát của bạn và giai đoạn sau sinh có thể gặp những thay đổi phức tạp. Dưới đây là một số biến chứng thường gặp sau khi sinh và cách bạn có thể đối phó với chúng.

Giống như mọi điều khác diễn ra trong cuộc sống, cơ thể của người phụ nữ sau khi sinh con phải đối mặt với những thay đổi đáng kể trong những tuần đầu hoặc thậm chí một vài tháng đầu sau khi em bé chào đời. Giai đoạn hậu sản cũng là giai đoạn cơ thể người phụ nữ bắt đầu hồi phục và lấy lại được vóc dáng như trước khi mang thai, do đó cần chuẩn bị để đối phó với những thay đổi về cả thể chất lẫn tinh thần trong giai đoạn này.

Phụ nữ cũng có thể đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe sau sinh, trong đó có một số vấn đề nghiêm trọng và mang những triệu chứng riêng. Một số vấn đề sức khỏe phổ biến ở giai đoạn này bao gồm:

• Nhiễm trùng hậu sản chẳng hạn như nhiễm trùng tử cung, nhiễm trùng bàng quang hoặc nhiễm trùng thận.
• Chảy máu nhiều sau khi sinh
• Đau ở vùng đáy chậu (giữa âm đạo và trực tràng)
• Tăng tiết dịch âm đạo
• Sưng vú, nhiễm trùng vú hoặc tắc ống dẫn sữa
• Rạn da
• Trĩ và táo bón
• Rối loạn đại tiểu tiện hay tiểu tiện hoặc đại tiện không kiểm soát
• Rụng tóc
• Trầm cảm sau sinh
• Khó chịu khi quan hệ tình dục
• Khó khăn trong việc lấy lại vóc dáng như trước lúc sinh

Thông thường, tình trạng chảy máu là bình thường ngay sau khi sinh tuy nhiên, chảy máu nhiều hoặc xuất huyết chỉ xảy ra ở 2% trường hợp sinh và thường xảy ra sau khi chuyển dạ lâu, đã sinh con nhiều lần hoặc khi tử cung bị nhiễm trùng.

Băng huyết sau sinh là nguyên nhân phổ biến thứ 3 gây tử vong mẹ khi sinh con. Băng huyết thường xảy ra do tử cung không co lại đúng cách sau khi nhau thai được cắt, hoặc do rách tử cung, rách cổ tử cung hoặc âm đạo. Ngay sau khi sinh em bé, các bà mẹ sẽ được theo dõi để đảm bảo tử cung đang co lại như bình thường. Nếu máu chảy nhiều, nữ hộ sinh hoặc bác sĩ có thể xoa bóp tử cung để giúp nó co lại, hoặc chỉ định sử dụng một loại hormone tổng hợp có tên là oxytocin để giúp kích thích các cơn co thắt. Bác sĩ cũng có thể sẽ thăm khám vùng chậu để tìm nguyên nhân gây xuất huyết hoặc xét nghiệm máu để xác định nguyên nhân có phải do nhiễm trùng hay thiếu máu không. Trong trường hợp mất máu quá nhiều, chỉ định truyền máu sẽ được thực hiện

Nếu tình trạng xuất huyết xuất hiện sau 1 hoặc 2 tuần sau khi sinh, đó có thể là do một mảnh nhau thai vẫn còn trong tử cung. Trong trường hợp này, sản phụ cần tiến hành phẫu thuật để lấy mảnh nhau thai còn sót lại đó ra.

Thông thường, nhau thai tách ra khỏi thành tử cung sau khi sinh và ra ngoài theo đường âm đạo sau khoảng 20 phút. Nếu các mảnh của nhau thai vẫn còn sót lại trong tử cung chúng có thể gây nên tình trạng nhiễm trùng tử cung.

Nhiễm trùng túi ối trong quá trình chuyển dạ cũng có khả năng dẫn đến nhiễm trùng tử cung sau sinh. Các triệu chứng của nhiễm trùng tử cung là sốt cao, tim đập nhanh, số lượng bạch cầu cao bất thường, tử cung sưng và mềm, dịch tiết có mùi hôi.... Khi các mô xung quanh tử cung bị nhiễm trùng, chúng có thể khiến sản phụ cảm thấy hết sức đau đớn kèm sốt cao. Nhiễm trùng tử cung thường được điều trị bằng kháng sinh theo đường tiêm tĩnh mạch, đây cũng là cách được sử dụng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của nhiễm trùng tử cung có thể xảy ra như sốc nhiễm độc.

Một số loại nhiễm trùng khác có thể gặp phải sau sinh bao gồm:

• Nhiễm trùng vết mổ (trong trường hợp sinh mổ): Nhiễm trùng vết mổ sau sinh cũng có những triệu chứng như các loại nhiễm trùng khác bao gồm sưng đỏ da vùng vết mổ, đau và chảy mủ. Để hạn chế tình trạng nhiễm trùng vết mổ cần làm theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ trong việc chăm sóc vết mổ sau sinh.
• Nhiễm trùng thận: Nhiễm trùng thận có thể xảy ra trong trường hợp vi khuẩn đi từ bàng quang đến thận. Các triệu chứng của nhiễm trùng thận có thể kể đến là đi tiểu nhiều, sốt cao, đau ở lưng hoặc bên hông, tiểu buốt, táo bón.... Sau khi chẩn đoán nhiễm trùng thận, các bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng một liều kháng sinh theo đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch. Bệnh nhân cũng được khuyến cáo uống nhiều nước và được yêu cầu lấy mẫu nước tiểu khi bắt đầu và kết thúc quá trình điều trị để sàng lọc kiểm tra xem vi khuẩn có còn sót lại hay không.
• Nhiễm trùng vú: Nhiễm trùng vú hay viêm vú thường được biểu hiện bằng một vùng mềm, tấy đỏ trên vú hoặc toàn bộ vú. Nguyên nhân của nhiễm trùng vú có thể là do vi khuẩn, khiến sản phụ cảm thấy mệt mỏi, sốt, ớn lạnh và nứt núm vú. Tình trạng nhiễm trùng vú không ảnh hưởng đến chất lượng sữa do đó người mẹ vẫn có thể cho con bú từ cả 2 vú mà không lo sợ ảnh hưởng đến trẻ.

Đối với những người phụ nữ sinh thường, tình trạng đau tầng sinh môn (vùng giữa trực tràng và âm đạo) là khá phổ biến. Các mô mềm thuộc tầng sinh môn có thể bị kéo căng và rách trong khi sinh khiến sản phụ cảm thấy đau đớn. Cảm giác này thậm chí có thể tồi tệ hơn khi bị rạch tầng sinh môn để giữ cho âm đạo không bị rách trong quá trình sinh.

Trong quá trình hồi phục sau sinh, cảm giác đau buốt sẽ giảm dần. Tắm, chườm lạnh vùng sinh môn có thể giúp tránh nhiễm trùng và giảm đau. Việc vệ sinh sạch sẽ sau khi đi tiểu cũng rất quan trọng để tránh tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn từ trực tràng di chuyển xuống đáy chậu. Thuốc giảm đau cũng có thể được chỉ định trong trường hợp này nếu sản phụ cảm thấy quá đau.

Dịch tiết ra từ âm đạo sau sinh bao gồm cả máu và phần còn lại của nhau thai, có mùi khó chịu và thường kéo dài khoảng vài tuần sau khi sinh. Trong vài ngày đầu sau sinh, dịch tiết có màu đỏ tươi sau đó nhạt dần trước khi dừng tiết hoàn toàn. Màu của dịch tiết này cũng có thể trở nên đỏ hơn trong trường hợp cho con bú hoặc tập thể dục quá mạnh. Lượng dịch tiết sẽ giảm dần sau 10 đến 14 ngày.

Khoảng 2 đến 4 ngày sau sinh, vú của người phụ nữ sẽ trở nên rất to, cứng và đau. Tình trạng căng sữa này có thể giảm khi trẻ bắt đầu bú đều hơn hoặc với những bà mẹ không cho con bú, cơ thể sẽ ngừng sản xuất sữa và vú trở lại bình thường sau khoảng 3 đến 4 ngày sau sinh. Các sản phụ có thể giảm bớt cảm giác khó chịu khi căng sữa bằng cách mặc những loại áo lót nâng đỡ vừa vặn hoặc chườm đá lên ngực. Nếu đang cho con bú, họ có thể giảm bớt áp lực bằng cách vắt sữa (bằng tay hoặc máy hút sữa). Với những người phụ nữ không cho con bú, lời khuyên là tránh tắm nước nóng cũng như vắt sữa. Điều này sẽ chỉ kích thích cơ thể sản xuất thêm nhiều sữa hơn và khiến ngực của họ căng tức hơn mà thôi.

Rạn da biểu hiện bằng những đường vân xuất hiện trên nhiều vùng trên ngực, đùi, hông và bụng của người phụ nữ khi mang thai. Những vết rạn da này gây ra bởi sự thay đổi nội tiết tố và da bị kéo căng, có thể trở nên rõ ràng hơn sau khi sinh. Mặc dù các vết rạn da không bao giờ biến mất hoàn toàn nhưng chúng sẽ mờ đi đáng kể theo thời gian. Nhiều phụ nữ cho rằng một số loại kem dưỡng đặc biệt có thể làm giảm tình trạng này nhưng thực tế chứng minh, tác dụng của chúng là không rõ ràng. Khoảng một nửa số phụ nữ sẽ bị rạn da khi mang thai, bất kể họ có sử dụng loại kem dưỡng tốt thế nào đi nữa

Trĩ và táo bón có thể trở nên nghiêm trọng hơn do áp lực của tử cung mở rộng và thai nhi lên các tĩnh mạch ở bụng dưới, một điều khá phổ biến ở phụ nữ mang thai và sinh con. Một số loại thuốc mỡ, đi kèm với chế độ ăn giàu chất xơ và uống nhiều nước có thể giúp giảm tình trạng táo bón và trĩ. Tắm nước ấm sau đó chườm lạnh cũng có thể giúp giảm đau.

Chứng són tiểu hoặc ít phổ biến hơn là són phân có thể xảy ra với một số bà mẹ ngay sau khi sinh con. Nước tiểu có thể chảy ra ngoài một cách vô ý, đặc biệt là khi cười, ho hoặc gắng sức một việc gì đó. Mất kiểm soát đại, tiểu tiện xảy ra thường là do đáy bàng quang căng ra trong quá trình mang thai và sinh nở. Thông thường, cơ bàng quang sẽ cần thời gian để có thể trở lại trạng thái bình thường. Các sản phụ cũng có thể đẩy nhanh quá trình này bằng các bài tập đơn giản tại nhà.

Són phân do thiếu khả năng kiểm soát đường ruột thường là do các cơ vùng chậu bị kéo căng khiến chúng yếu đi, rách đáy chậu và chấn thương dây thần kinh các cơ vòng quanh hậu môn trong khi sinh. Són phân thường gặp nhất ở những phụ nữ chuyển dạ kéo dài sau khi sinh thường.

Trong quá trình mang thai, nồng độ một số loại hormone tăng vọt ngăn cản sự rụng tóc bình thường hàng ngày. Tuy nhiên sau khi sinh vài tháng, một số người phụ nữ gặp phải tình trạng rụng tóc một cách đáng báo động. Điều này không quá đáng lo ngại, lượng tóc rụng của những bà mẹ cho con bú chỉ tương đương với lượng tóc rụng hàng ngày trong điều kiện không mang thai khi nồng độ hormone ở mức bình thường và tình trạng rụng tóc chỉ là tạm thời, không gây chú ý cho người khác.

Hầu hết phụ nữ đều trải qua một giai đoạn trầm cảm sau sinh. Sự thay đổi nồng độ hormone kết hợp với trách nhiệm chăm sóc trẻ nặng nề hơn khiến các bà mẹ cảm thấy lo lắng. Trầm cảm sau sinh cũng chỉ xuất hiện trong một vài ngày hoặc vài tuần. Tuy nhiên có khoảng 10 – 20% phụ nữ mắc trầm cảm kéo dài, đặc trưng bởi cảm giác lo lắng hoặc tuyệt vọng tột độ. Tình trạng thiếu ngủ, thay đổi nồng độ hormone và những đau đớn về thể xác sau sinh đều có thể góp phần dẫn đến trầm cảm.

Chỉ nên tiếp tục quan hệ tình dục khi cảm thấy hoàn toàn thoải mái, cả về thể chất lẫn cảm xúc, đặc biệt là sau khi sinh thường qua đường âm đạo. Các bác sĩ khuyến cáo chỉ nên quan hệ tình dục sau khoảng 6 tuần sau sinh.

Các bà mẹ có thể cảm thấy quan hệ tình dục không thoải mái, thậm chí đau đớn cho đến ba tháng sau sinh, đặc biệt với những người đang cho con bú vì cho con bú làm giảm nồng độ hormone estrogen khiến âm đạo trở nên khô.

Mang thai và sinh con là quá trình khó khăn nhưng thiêng liêng đối với bất kỳ người phụ nữ nào. Sau khi sinh con, cơ thể người phụ nữ phải trải qua nhiều sự thay đổi. Một số thay đổi là bình thường nhưng một số khác có thể là dấu hiệu cho những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa đến tính mạng. Hãy đến ngay các cơ sở y tế để được kiểm tra nếu thấy xuất hiện một số triệu chứng như chảy máu âm đạo nhiều, đau ngày càng tăng và dai dẳng vùng âm đạo hoặc tầng sinh môn, sốt cao, đau ngực, đau hoặc nóng rát khi đi tiểu....

Trẻ sơ sinh từ 0 - 6 tháng tuổi nhìn chung dễ gặp bệnh về đường hô hấp, các bệnh lý nhiễm trùng đường tiêu hóa nếu bé ăn dặm sớm hoặc việc lưu trữ và pha chế sữa không đảm bảo. Để bảo vệ sức khỏe của trẻ, cha mẹ nên thực hiện tốt việc cho bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu (nếu được) và tiêm vắc-xin đúng lịch.

Nguồn tham khảo: webmd.com

XEM THÊM

• Hướng dẫn chăm sóc vết mổ/vết khâu tầng sinh môn cho sản phụ tại nhà
• Những dấu hiệu bất thường ở vết mổ đẻ
• Tụ dịch vết mổ đẻ cũ có thể dẫn đến vô sinh thứ phát